Đưa di sản hát xoan đến với công chúng

Hát xoan, một trong những di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, đã trở thành nét đặc trưng không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân Phú Thọ, nhất là trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương. Loại hình nghệ thuật này không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn thể hiện tinh thần gắn kết cộng đồng, lòng biết ơn tổ tiên và tình yêu quê hương đất nước.
Các nghệ nhân xoan trình diễn tại đình Thét, xã Kim Đức, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Ảnh: Tuyết Loan
Các nghệ nhân xoan trình diễn tại đình Thét, xã Kim Đức, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Ảnh: Tuyết Loan

Hát xoan có nguồn gốc từ thời đại Hùng Vương, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và các nghi lễ cộng đồng. Những bài hát xoan đầu tiên được sáng tác và trình diễn trong các buổi lễ tại miếu Lãi Lèn, đình Thét và các di tích khác quanh khu vực Đền Hùng.

Theo thời gian, hát xoan dần lan tỏa ra nhiều địa phương, trở thành một phần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa dân gian. Các phường xoan được hình thành, truyền dạy từ đời này sang đời khác, giữ gìn nguyên vẹn những nét đặc trưng của loại hình nghệ thuật này.

Trải qua nhiều biến cố lịch sử, hát xoan từng có thời gian mai một do chiến tranh, biến động xã hội và sự thay đổi trong đời sống văn hóa.

Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực của các nghệ nhân và chính quyền địa phương, hát xoan đã được phục hồi mạnh mẽ. Năm 2011, UNESCO công nhận hát xoan Phú Thọ là Di sản Văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Đến năm 2017, loại hình nghệ thuật này tiếp tục được nâng cấp thành Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong hành trình bảo tồn và phát huy di sản của chính quyền và người dân tỉnh Phú Thọ.

Nghệ nhân ưu tú Bùi Thị Kiều Nga (hàng đầu bên phải), trùm phường xoan Thét. Ảnh: Tuyết Loan

Nghệ nhân ưu tú Bùi Thị Kiều Nga (hàng đầu bên phải), trùm phường xoan Thét. Ảnh: Tuyết Loan

Để bảo tồn hát xoan, các cơ quan chức năng đã đưa loại hình nghệ thuật này vào chương trình giáo dục tại các trường học trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp Sở Giáo dục và Đào tạo đã triển khai tới tất cả các cấp học, mỗi cấp học sẽ có giáo trình riêng phù hợp từng lớp học để đạt hiệu quả tốt nhất, mời các nghệ nhân hát xoan đứng lớp truyền dạy.

Các nghệ nhân cao tuổi tận tình hướng dẫn thế hệ trẻ, giúp họ tiếp cận và kế thừa di sản một cách bài bản. Đồng thời, các trường sẽ tổ chức cho các em được học tập, trải nghiệm hát xoan thực tế tại miếu Lãi Lèn, đình làng Hùng Lô…

Tại đây, các em được tìm hiểu và tham gia vào các hoạt động: Tổ chức nghi lễ dâng hương; giới thiệu, thuyết minh; tìm hiểu về lịch sử, giá trị của hát xoan, giao lưu với các nghệ nhân và trải nghiệm các làn điệu hát xoan đặc sắc. Các em còn được biểu diễn tại các cuộc thi, liên hoan hát xoan trên địa bàn tỉnh.

Tại lễ Giỗ Tổ Hùng Vương hằng năm, nghệ nhân và học sinh sẽ biểu diễn các tiết mục hát xoan trong thời gian diễn ra lễ hội tại Khu di tích Đền Hùng, giới thiệu tới du khách thập phương về di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại của quê hương đất Tổ.

Những hoạt động nêu trên sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa, lịch sử của loại hình nghệ thuật này, đồng thời khơi dậy niềm tự hào và ý thức gìn giữ di sản dân tộc.

Nhận thức được tầm quan trọng của hát xoan, tỉnh Phú Thọ đã kết hợp loại hình nghệ thuật này vào các tour du lịch gắn với những nơi diễn ra các buổi biểu diễn, giúp du khách trải nghiệm và tìm hiểu về lịch sử, văn hóa địa phương.

Tại các điểm du lịch như Khu Di tích lịch sử Đền Hùng, miếu Lãi Lèn, đình Hùng Lô, đình An Thái…chủ thể trong chương trình biểu diễn là những nghệ nhân ở các phường xoan gốc Phù Đức, Thét và An Thái.

Du khách đến đây ngoài nghe hát còn được trực tiếp học và thực hành cùng nghệ nhân, tạo nên những trải nghiệm thú vị và sâu sắc, qua đó thu hút đông đảo du khách, nhất là người trẻ và du khách quốc tế.

Và chương trình “Hát Xoan làng cổ” giờ đây đã trở thành hoạt động điểm nhấn, để lại ấn tượng với đồng bào và du khách thập phương mỗi dịp Giỗ Tổ.

Năm nay, chương trình hát xoan làng cổ được tổ chức từ ngày 3/4 đến 7/4 (tức từ ngày 6 đến ngày 10 tháng 3 âm lịch) tại các điểm di tích gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.

Tuy nhiên, dù đã đạt được những thành tựu đáng kể, công tác bảo tồn hát xoan vẫn còn nhiều thách thức.

Đầu tiên là vấn đề thế hệ kế cận. Hiện nay, số lượng nghệ nhân cao tuổi còn lại không nhiều, trong khi thế hệ trẻ ít quan tâm hơn đến nghệ thuật truyền thống. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc truyền dạy và khuyến khích lớp trẻ tham gia gìn giữ di sản.

Các chương trình bảo tồn phải được duy trì và mở rộng, khuyến khích thanh thiếu niên tham gia các lớp học hát xoan.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, văn hóa đại chúng đang chiếm lĩnh thị trường giải trí, tạo ra sự cạnh tranh khốc liệt với các loại hình nghệ thuật truyền thống.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long trò chuyện cùng các nghệ nhân xoan. Ảnh: Tuyết Loan

Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long trò chuyện cùng các nghệ nhân xoan. Ảnh: Tuyết Loan

Để hát xoan có thể đứng vững, cần có sự đổi mới trong cách tiếp cận khán giả, đồng thời phải kết hợp giữa bảo tồn nguyên bản và sáng tạo phù hợp thời đại, đồng thời, cần đẩy mạnh truyền thông, quảng bá hát xoan trên nền tảng số, đưa loại hình nghệ thuật này đến gần hơn với công chúng trong nước và nước ngoài.

Và việc kết hợp hát xoan với du lịch và giáo dục không chỉ giúp loại hình nghệ thuật này được bảo tồn mà còn góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới, khẳng định giá trị bền vững của di sản phi vật thể đại diện của nhân loại.

Có thể bạn quan tâm

Em bé gửi gắm điều ước lên Cây Hạnh phúc.

Lan tỏa yêu thương, sẻ chia từ “Cây Hạnh phúc” tại Ngày hội Việt Nam hạnh phúc 2025

Là một trong 13 không gian trải nghiệm của Ngày hội Việt Nam hạnh phúc 2025, khu vực “Cây Hạnh phúc-Nơi điều ước thành hiện thực” là điểm dừng chân đặc biệt thu hút đông đảo người dân và du khách. Không khí nơi đây như chậm lại, để mỗi người có thể dành khoảnh khắc suy ngẫm về điều khiến bản thân cảm thấy hạnh phúc.

Du khách thích thú xem "cá lóc bay" ở làng du lịch cộng đồng cồn Sơn.

Đặc sắc Lễ hội Văn hóa sông nước Cần Thơ và các sản phẩm du lịch đặc thù thu hút du khách

Sau sáp nhập, thành phố Cần Thơ mở ra không gian phát triển mới, với hệ sinh thái đa dạng và nét văn hóa độc đáo. Để phát triển du lịch, Cần Thơ tổ chức các lễ hội quy mô lớn đặc trưng vùng sông nước; chủ động liên kết các doanh nghiệp, đơn vị lữ hành, điểm du lịch… phát triển các sản phẩm mới, đặc thù nhằm thu hút du khách.

Một chương trình biểu diễn nghệ thuật quy mô tại Sa Pa. (Ảnh LỮ MAI)

Điểm đến vùng cao và nghệ thuật thực cảnh

Sa Pa (Lào Cai) vừa biểu diễn thành công hai chương trình nghệ thuật thực cảnh quy mô lớn với sự tham gia của đông đảo nhân dân các dân tộc cùng diễn viên chuyên nghiệp, bồi đắp thêm hệ sinh thái du lịch văn hóa cộng đồng ở vùng cao.

Các bạn trẻ hào hứng xem phim "Tổ quốc trong tim: The concert film"

Lan tỏa mạnh mẽ tinh thần yêu nước trong các thế hệ

Tổ quốc trong tim: The Concert Film" đã chính thức phát hành rộng rãi, tạo nên sức hút mạnh mẽ đối với công chúng. Tác phẩm điện ảnh âm nhạc này chinh phục khán giả không chỉ bằng chất lượng nghệ thuật, mà còn bằng khả năng truyền tải cảm xúc thiêng liêng về Tổ quốc, khơi dậy sâu sắc niềm tự hào và tình yêu đất nước.

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Theo thông tin từ Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (The Japan Foundation) tại Việt Nam, Liên hoan phim Nhật Bản 2025 sẽ diễn ra từ ngày 12/12/2025 đến 25/1/2026 tại Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Bìa tác phẩm "Huyền thoại thổ thần".

"Huyền thoại thổ thần" - dấu ấn mới của văn học fantasy Việt Nam

Công ty Cổ phần Sách điện tử Waka phối hợp Appota vừa giới thiệu tới bạn đọc tiểu thuyết "Huyền thoại thổ thần" của tác giả Nguyễn Thái Duy. Đây là một trong những dự án fantasy hiếm hoi của văn học Việt được xây dựng như một "vũ trụ" độc lập, kết hợp thần thoại, thổ dân và công nghệ ở quy mô lớn.

Tọa đàm góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, củng cố quan hệ hợp tác Việt-Pháp, đồng thời khẳng định tiềm năng phát triển mạnh mẽ của điện ảnh Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thúc đẩy hợp tác và đầu tư điện ảnh Việt Nam-Pháp

Tại tọa đàm “Điện ảnh Việt Nam và Pháp: Tiềm năng và cơ hội hợp tác” ở Paris ngày 4/12, các nhà quản lý điện ảnh cũng như nhà sản xuất và nghệ sĩ hai nước đã trao đổi về chiến lược phát triển và hội nhập quốc tế của điện ảnh Việt Nam trong bối cảnh mới và triển vọng hợp tác để phục vụ công chúng, đi tranh giải quốc tế.

Các đại biểu tham quan triển lãm.

Kỷ niệm 65 năm ngoại giao Việt Nam-Cuba: Khai mạc triển lãm “Nghĩa tình thủy chung”

Triển lãm “Nghĩa tình thủy chung” kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Cuba là sự kiện ý nghĩa, là lời tri ân sâu sắc dành cho mối quan hệ lịch sử giữa hai dân tộc, mối quan hệ đã được hun đúc qua nhiều thế hệ và luôn được gìn giữ như một báu vật vô giá, trở thành tấm gương sáng cho tình đoàn kết quốc tế.

Cảnh trong phim "Nhà hai chủ". (Ảnh: Galaxy Studio)

Phim “Nhà hai chủ” dự kiến ra rạp ngày 26/12

“Nhà hai chủ” là bộ phim do bộ đôi đạo diễn Trần Duy Linh và Phạm Trung Hiếu thực hiện, dựa trên quan niệm dân gian về xây nhà, đã chính thức ra mắt trailer và dự kiến ra rạp vào ngày 26/12 tới.

Tượng voi đá được phụng thờ trong Đền A Sào.

Theo dấu voi chiến về “Đệ nhị sinh từ A Sào”

Lưu giữ dấu tích về thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn, khu di tích lịch sử-văn hóa quốc gia Đình, Đền, Bến Tượng A Sào còn gắn với câu chuyện cảm động về chú voi chiến trung nghĩa và câu ca truyền tụng “Đệ nhất sinh từ Kiếp Bạc-Đệ nhị sinh từ A Sào”.

Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội phát động Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2024. (Ảnh: QUỲNH NGUYỄN)

Thủ đô Hà Nội được UNESCO công nhận là thành viên “Mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu”

Sau quá trình xét duyệt hồ sơ với nhiều tiêu chí rất cao, ngày 4/12, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã chính thức công bố 72 thành phố của 46 quốc gia được công nhận là thành viên Mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO, trong đó có Thủ đô Hà Nội của Việt Nam.