Đông Nam Bộ là vùng có tốc độ đô thị hóa và công nghiệp hóa nhanh, việc nâng chuẩn tiêu chí thủy lợi, nước sạch đang được triển khai quyết liệt với những bước tiến rõ rệt, song cũng đặt ra không ít thách thức cần tháo gỡ.
Những bước tiến trong tiếp cận nước sạch nông thôn
Giai đoạn 2020-2024 ghi nhận những chuyển biến tích cực trong công tác cung cấp nước sạch nông thôn tại Đồng Nai. Nếu như năm 2020, tỷ lệ hộ dân nông thôn sử dụng nước sạch theo quy chuẩn mới đạt 80,74%, thì đến hết năm 2024 con số này đã tăng lên 84,69%. Đáng chú ý, tỷ lệ hộ dân sử dụng nước từ các công trình cấp nước tập trung tăng gấp đôi, từ 23,27% lên 51,05%.
Tuy nhiên, bức tranh chung vẫn còn nhiều gam màu khác nhau. Tại khu vực Bình Phước trước sáp nhập, xuất phát điểm rất thấp khi năm 2020 chỉ có 10,3% số hộ dân nông thôn được sử dụng nước sạch đạt chuẩn. Đến năm 2024, tỷ lệ này tăng lên 41,59%, song tỷ lệ sử dụng nước từ công trình cấp nước tập trung vẫn chỉ quanh mức 9,68%. Điều này đã kéo giảm tỷ lệ chung sau khi hai địa phương sáp nhập. Theo thống kê đến tháng 9/2025, tỷ lệ hộ dân nông thôn được sử dụng nước sạch sau sáp nhập đạt khoảng 75% và ước cả năm 2025 đạt 79%, trong đó nước từ công trình tập trung chiếm 43%.
Thực hiện các quyết định của Thủ tướng Chính phủ, nhiều công trình đã hoàn thành hoặc đang triển khai tích cực, như: Trạm tăng áp Túc Trưng, Phú Túc; tuyến ống cấp nước ấp 1, 2 xã Thanh Sơn; công trình cấp nước tập trung xã Phú Lý; các tuyến ống tại Xuân Hòa, Xuân Hưng, Xuân Tâm… Bên cạnh đó, hàng loạt công trình mới đang được chuẩn bị đầu tư, như: Hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung xã Đắc Lua; hệ thống cấp nước liên xã Tà Lài-Núi Tượng- Phú Lập; hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung hồ Suối Tre, hồ Cầu Dầu… Theo quy hoạch bổ sung đến năm 2030, tầm nhìn 2050, Đồng Nai cũng đưa vào danh mục nhiều dự án cấp nước mới cho các xã Bù Gia Mập, Đắc Ơ, Tân Tiến, Lộc Thạnh, Thiện Hưng… cùng các tuyến đấu nối mở rộng từ nguồn nước mặt La Ngà, Tân Phú.
Tại xã Dầu Tiếng (Thành phố Hồ Chí Minh), nơi trạm cấp nước sạch tập trung nông thôn đi vào hoạt động từ năm 2007, hơn 850 hộ dân đã có nguồn nước sinh hoạt ổn định. Anh Trương Hiếu Nghĩa, người dân địa phương chia sẻ: “Trước đây gia đình tôi phải dùng nước hồ Dầu Tiếng bơm lên hoặc xách tay về sinh hoạt, nước giếng thì nhiễm phèn rất nặng cho nên không dám dùng. Từ ngày có nước sạch tập trung, 100% số hộ dân được sử dụng nước đạt chuẩn, chúng tôi yên tâm hơn rất nhiều”. Cùng chung niềm vui, bà Lê Thị Lơi cho biết: “Tôi từng đào giếng hơn 20m rồi đến giếng sâu 60m, tốn hàng chục triệu đồng nhưng nước vẫn nhiễm phèn, không thể nấu ăn. Từ ngày có nhà máy nước sạch, sức khỏe gia đình được bảo đảm, cuộc sống cũng nhẹ gánh hơn”.
Anh Lý Thanh Phong, Trạm trưởng Trạm cấp nước Định Thành, xã Dầu Tiếng thông tin: “Nhà máy hiện đang hoạt động với công suất khoảng 10.000 m³/ ngày đêm, sản xuất liên tục để phục vụ khoảng 900 hộ dân trên địa bàn. Nhìn chung, chất lượng và việc cung cấp nước sinh hoạt cho người dân hiện nay là rất tốt. Trong những thời điểm xảy ra sự cố mất nước hoặc mất điện, cán bộ, nhân viên nhà máy vẫn luôn trực 24/24 giờ để kịp thời xử lý. Khi xảy ra cúp điện, thông thường chỉ trong khoảng 1 đến 2 giờ, chúng tôi đã khắc phục xong và tiếp tục cấp nước trở lại, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu sinh hoạt của bà con”.
Tháo gỡ "điểm nghẽn", xây dựng nông thôn mới nâng cao, bền vững
Tại Đồng Nai, tỷ lệ đấu nối vào các tuyến ống nhánh còn thấp; nhiều khu vực dù đã có tuyến ống chính đi qua nhưng doanh nghiệp cấp nước chưa mạnh dạn đầu tư ống nhánh do hiệu quả kinh tế chưa cao. Tiến độ một số dự án từ ngân sách còn chậm do vướng mắc thủ tục, giải phóng mặt bằng, thay đổi quy định đầu tư xây dựng. Bên cạnh đó, thói quen sử dụng giếng khoan, giếng đào của một bộ phận người dân nông thôn vẫn phổ biến.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lương Văn Anh, Phó Cục trưởng Quản lý và Xây dựng công trình Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Hiện cả nước có khoảng 18.000 công trình cấp nước tập trung nông thôn, cung cấp nước sạch cho khoảng 55% số dân. Trong đó, khoảng 30% số công trình có quy mô nhỏ, công nghệ đơn giản, do cộng đồng hoặc Ủy ban nhân dân xã quản lý nhưng thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng cho nên xuống cấp. Do đó, nhiệm vụ trọng tâm hiện nay là hoàn thiện thể chế, rà soát quy chuẩn, tiêu chuẩn, đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp đầu tư; đồng thời có chính sách hỗ trợ phù hợp cho vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa. “Đầu tư nước sạch nông thôn không thể chỉ dừng ở xây dựng công trình mà phải bảo đảm quản lý, vận hành hiệu quả và bền vững sau đầu tư”, ông Lương Văn Anh nhấn mạnh.
Đồng Nai đặt mục tiêu đến năm 2026, tỷ lệ hộ dân nông thôn sử dụng nước sạch đạt 81%, trong đó nước từ công trình tập trung chiếm 48%. Đến năm 2030, mục tiêu nâng lên 90%, với 68% số hộ dân sử dụng nước từ công trình tập trung. Để đạt được mục tiêu này, tỉnh xác định nhiều nhóm giải pháp đồng bộ: tăng cường truyền thông thay đổi thói quen sử dụng nước; hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư hạ tầng; mở rộng, hiện đại hóa hệ thống cấp nước; nâng cấp, sửa chữa và tối ưu hóa các công trình hiện hữu; tăng cường quản lý chất lượng nước và điều chỉnh giá nước hợp lý, hài hòa giữa khả năng chi trả của người dân và chi phí vận hành.
Đầu tư cho nước sạch chính là đầu tư cho sức khỏe cộng đồng và tương lai phát triển bền vững. Với quyết tâm chính trị cao và cách làm phù hợp, Đồng Nai nói riêng và vùng Đông Nam Bộ nói chung đang từng bước nâng chuẩn tiêu chí thủy lợi, nước sạch, tạo nền tảng vững chắc cho một nông thôn mới hiện đại, đáng sống.
