Mở cửa vào tháng 11/2024, Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) đã lập tức thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân Thủ đô và du khách, bởi đây là công trình bảo tàng mới nhất, được đánh giá hiện đại bậc nhất trong hệ thống bảo tàng hiện nay. Trong nhiều tuần, Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam đón hàng chục nghìn lượt khách mỗi ngày; các thông tin, hình ảnh tại đây trở thành chủ đề “nóng” lan tỏa trên khắp mạng xã hội.
Theo ghi nhận ý kiến người xem và nhận định của các chuyên gia, bảo tàng hút khách và tạo hiệu ứng tốt là nhờ sự đổi mới, nâng cao chất lượng trưng bày. Bảo tàng có diện tích lớn với thiết kế, bài trí khoa học; các khu vực chia theo giai đoạn lịch sử với mốc sự kiện hoặc hiện vật nổi bật được bài trí trực quan, sinh động, chú thích rõ ràng. Bên cạnh đó, những ứng dụng công nghệ hiện đại như trình chiếu video, bản đồ 3D mapping, trò chơi điện tử tương tác… cũng khơi gợi thêm hứng thú của khách tham quan, khiến các bài học hay sự kiện lịch sử trở nên sinh động, gần gũi, dễ nhớ.
Đáng chú ý, Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam đã phát triển một bảo tàng số hiện đại và miễn phí trên nền tảng số Yoolife với công nghệ VR360, nhằm phục vụ người dân ở xa chưa có dịp đến tận nơi hoặc bất cứ ai muốn tham quan, tìm hiểu hệ thống hiện vật phong phú, quý giá của bảo tàng vào bất kỳ lúc nào.
Không chỉ các bảo tàng mới mà hàng loạt bảo tàng lâu năm, quen thuộc với người dân và du khách cũng mạnh dạn thực hiện đổi mới. Có thể kể đến Bảo tàng Lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh (Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh) với khoảng 40.000 hiện vật, tư liệu quý hiếm về lịch sử, văn hóa Việt Nam từ thời nguyên thủy. Thiết chế văn hóa này thành lập từ năm 1929, mới đây đã công bố chính thức bộ nhận diện thương hiệu mới, khẳng định tinh thần tôn trọng di sản lịch sử và mục tiêu tiếp cận công chúng ngày càng sâu rộng.
Bộ nhận diện mới của Bảo tàng Lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ có logo (biểu trưng) sáng tạo và bắt mắt được thiết kế bởi đội ngũ họa sĩ trẻ, mà còn bao gồm một bộ sưu tập sản phẩm tiêu dùng thể hiện thương hiệu bảo tàng và các hoa văn liên quan tới hiện vật mà bảo tàng lưu giữ. Những món đồ như túi xách, huy hiệu, cốc, khăn, sổ tay, bút kết hợp nét đẹp văn hóa và xu hướng đương đại đã nhanh chóng được khách tham quan yêu thích và sưu tập, nhất là giới trẻ.
Lượng khách đến Bảo tàng Lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh tăng đáng kể sau chiến dịch thay đổi này. Theo Phó Giám đốc Bảo tàng Nguyễn Khắc Xuân Thi, việc đổi mới bộ nhận diện bảo tàng và ra mắt các sản phẩm quà tặng, lưu niệm mang dấu ấn của bảo tàng là một trong những thông điệp mà đơn vị mong muốn truyền tải tới công chúng, đó là bảo tàng tồn tại vì con người và phục vụ con người. Bên cạnh đó, Bảo tàng Lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh đã đưa vào sử dụng hệ thống tương tác thông minh 3D/360, nhất là robot Batalis tích hợp AI (trí tuệ nhân tạo) có thể nhảy múa theo nhạc, di chuyển theo khách, thuyết minh từng hiện vật và đặt câu hỏi tương tác trực tiếp cho du khách.
Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (quận Ba Đình, Hà Nội) cũng là một địa chỉ cần được nhắc đến. Đơn vị này thường xuyên cập nhật công nghệ và đa dạng hóa hoạt động để thu hút công chúng đến tham quan, thổi một luồng gió mới vào không gian nghệ thuật truyền thống. Tại lễ trao Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam năm 2024 được tổ chức mới đây, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam được trao giải Đơn vị sự nghiệp chuyển đổi số xuất sắc với giải pháp Không gian triển lãm trực tuyến đầu tiên tại Việt Nam – VAES.
 |
| Du khách tham quan Bảo tàng Lịch sử quốc gia (thành phố Hà Nội). (Ảnh TRẦN HẢI) |
Tiến sĩ Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết, không gian triển lãm mỹ thuật số này giúp thu hẹp khoảng cách về địa lý và thời gian, cho phép người dùng tiếp cận, tham quan các triển lãm và tác phẩm nghệ thuật từ mọi nơi trên thế giới một cách dễ dàng, thuận tiện, đồng thời, giúp các nghệ sĩ, nhà tổ chức triển lãm mỹ thuật và bảo tàng tiếp cận đối tượng khán giả rộng lớn hơn trên phạm vi toàn cầu. Cùng với đó, các tính năng như điều khiển góc nhìn, phóng to, tương tác 3D mang lại trải nghiệm hấp dẫn và trực quan cho người sử dụng. Với khả năng lưu trữ thông tin trên không gian số dài hạn, VAES trở thành kho dữ liệu phong phú, cung cấp những thông tin và tài liệu về các tác giả, tác phẩm trong suốt lịch sử nền mỹ thuật Việt Nam.
Cùng với VAES, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã xây dựng và vận hành Ứng dụng thuyết minh đa phương tiện - iMuseum VFA, giúp du khách tự do tham quan và khám phá các bộ sưu tập hội họa, điêu khắc, các bảo vật quốc gia đang lưu giữ tại bảo tàng. Hiện nay, ứng dụng có gần 300 bài giới thiệu hiện vật tiêu biểu trên hệ thống trưng bày của bảo tàng với 9 ngôn ngữ: Việt, Anh, Pháp, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Tây Ban Nha, Đức và Italia.
Sẽ là thiếu sót nếu không nhắc đến các bảo tàng địa phương khi có những thành công trong công tác trưng bày, thu hút khách tham quan với các trải nghiệm độc đáo, như Bảo tàng Quảng Ninh, Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng… Sở hữu bộ sưu tập hiện vật đồ sộ và phản ánh sâu sắc tiến trình lịch sử, bản sắc văn hóa của từng địa phương, song một thời gian khá dài trước đây các bảo tàng mới chỉ làm tròn vai trò gìn giữ di sản, chưa tiếp cận được đông đảo công chúng trong và ngoài tỉnh cho nên chưa phát huy hết tiềm năng, chưa tạo nguồn thu đáng kể.
Hiện nay, Bảo tàng Quảng Ninh (thành phố Hạ Long, Quảng Ninh) là một điểm du lịch hấp dẫn không thể bỏ qua trong nhiều tour du lịch tới Quảng Ninh và các vùng lân cận, và đã trở thành bảo tàng cấp tỉnh đầu tiên tự chủ tài chính 100%. Tương tự, Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (thành phố Điện Biên Phủ, Điện Biên) cũng tích cực đổi mới từ việc đầu tư chỉnh trang cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực cho đến tạo điểm nhấn truyền thông từ bức tranh panorama “Chiến dịch Điện Biên Phủ”, chiếu phim 3D… Bảo tàng còn triển khai các chương trình văn hóa và giáo dục truyền thống mang tính liên tỉnh như tour tham quan trực tuyến, trải nghiệm “Chúng em làm chiến sĩ Điện Biên” với sự tham gia của học sinh từ nhiều địa phương trên cả nước…
Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cả nước có 188 bảo tàng đang hoạt động (128 bảo tàng công lập, 60 bảo tàng ngoài công lập) và đang lưu giữ hơn 4 triệu hiện vật, trong đó có nhiều sưu tập hiện vật quý giá về lịch sử, văn hóa, dân tộc học, mỹ thuật… Dù còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng các bảo tàng cũng đang đứng trước cơ hội lớn trong việc đổi mới toàn diện để thu hút công chúng.
![[Video] Bảo tàng 800m2 lưu giữ "ngân hàng ký ức" của Quốc hội Việt Nam](https://cdn.nhandan.vn/images/8f0e69cb696c03bfdf91ec30c3d24bbdcd8aeef2121709053d99bcab1df6bee6064c7c44182f4fe92cce4a23dc16989d7c5548edf8497a7cfcbd1f880caab688/bao-tang-qh-1101.jpg.webp)
