Đi tìm điệu hát ru của người Cơ Ho

Từ bao đời nay, người Cơ Ho đã trao gửi yêu thương vào giai điệu "ơ mờl lơi, ơ kòn lơi", cho nên họ luôn mong mỏi khúc hát ấy tiếp tục là mạch nguồn yêu thương và chỉ dấu văn hóa bên dòng Ðạ Rơyàm.
Một buổi sinh hoạt trao truyền hát ru của đồng bào Cơ Ho.
Một buổi sinh hoạt trao truyền hát ru của đồng bào Cơ Ho.

Ám ảnh giai điệu "ơ mờl lơi"

Gần 30 năm trước, khi xuôi ngược các buôn làng dưới chân núi Brah Yàng, tôi cứ nghe đứt nối đâu đó giai điệu chậm buồn ơ mờl lơi, ơ kòn lơi được cất lên bởi những người mẹ Cơ Ho nào đó.

Tôi không hiểu những người mẹ đó hát gì, nhưng tiếng hát như níu giữ, như buông lơi, mềm mại tỏa ra tận cánh đồng Brus trong đêm vắng Ka La, Krọt. Tiếng hát không vang, không vút cao như lời ca xứ Tây Bắc, nhưng đằm thắm, dịu ngọt như dòng nước Ðạ Rơyồng, Ðạ Rơyàm vẫn miên man chảy từ nghìn đời nay trên cao nguyên miền thượng.

Trở về phố thị, tôi mang nỗi ám ảnh đó giãi bày với học trò Ka Thúy, sinh viên Trường cao đẳng Sư phạm Ðà Lạt, một người con của xứ Brah Yàng, thì được em cho biết, đó chính là điệu đơscrih pơnđiang kòn (điệu hát ru con của người Cơ Ho). Ka Thúy nói về nỗi nhớ mẹ, nhớ bếp lửa, em nhớ tấm ùi gơjùng bạc màu thấm mồ hôi của mẹ và điệu hát ơ kòn lơi thân thuộc của buôn làng.

Muôn năm khúc hát "mã kòn"

Những người mẹ Cơ Ho nào đã vừa cõng con vừa cất lên tiếng hát:

Ơ mờl lơi

Mẹ cõng con với tấm ồi gơjùng

Mẹ bế con với tấm ồi gơjùng

Mẹ nuôi con bằng cơm trong pơrlơ

Ơ kòn lơi…

Ðó là giai điệu của khúc hát nuôi con của người mẹ Cơ Ho. Có khi họ gọi là khúc hát "mã kòn". Lần theo mấy tầng của khúc hát ấy là cả một quan niệm nhân sinh: Già đầu mà không biết hát ru, già đầu mà không biết kể chuyện xưa, thần phạt. Con ơi muốn ăn gà thì đặt bẫy, muốn khỏe người thì lấy vợ, muốn truyền đời sau thì phải biết ru con. Cũng như người mẹ bao dân tộc khác, người mẹ Cơ Ho hứa cho con ăn ngon qua khúc hát: Ðừng khóc nữa con ơi/ Mẹ bận hái rau bèo ngoài ruộng/ Mẹ bận hái rau má ngoài ruộng/ Mẹ bận đi tìm củ mpàr ngoài ruộng/ Nấu chảy thành mỡ béo cho con/ Ðựng vào tô nhỏ cho con. Qua lời ru, người mẹ Cơ Ho muốn truyền cho con lòng can đảm: Con sẽ đi trên trăm dốc đá đừng sợ/Con sẽ đi trên trăm đồi đá đừng sợ/Khi nước trong xúc cá đừng sợ con ơi…

Những lời ca mộc mạc về nội dung nhưng êm đềm về giai điệu đã ôm trọn bao kiếp người tụ cư dưới chân núi Brah Yàng. Những bài ca ấy gắn với cây cỏ, gắn với núi rừng, tãi ra với dòng Ðạ Rơyàm, gắn với bao nỗi buồn vui, khao khát của đồng bào Cơ Ho để hình thành nên tâm hồn và cốt cách của một dân tộc Tây Nguyên.

Khúc hát ru của bao bà mẹ Cơ Ho vô danh là sợi dây kết nối bao thế hệ, là thanh âm đằm thắm kết tụ người Cơ Ho cho dù họ đang sinh sống nơi chân trời góc bể nào. Khúc hát ơ mơl lơi, ơ kòn lơi không chỉ là nguồn dưỡng dục tinh thần cho những đứa trẻ mà còn là chỉ dấu giá trị văn hóa, bản sắc văn hóa của dân tộc Cơ Ho trong bức tranh chung của văn hóa Việt Nam.

Đâu rồi khúc hát "ơ mờl lơi"?

Mấy năm gần đây, tôi vẫn đi về với đồng bào Cơ Ho bên triền núi Brah Yàng với niềm khao khát được nghe trong đêm vắng Kala, Krọt giai điệu ơ mờl lơi, ơ kòn lơi của một người mẹ Cơ Ho nào đó như mấy mươi năm trước.

Ðêm Bảo Thuận rực sáng. Ðêm Bảo Thuận huyên náo bởi những dàn karaoke của xã hội hiện đại, tất nhiên không còn được nghe giai điệu ơ mờl lơi, ơ kòn lơi. Tôi muốn biết lý do về sự "ra đi" của những khúc hát ru bên dòng Ðạ Rơyàm.

Chị Ka Ðes, giáo viên Trường tiểu học Bảo Thuận chia sẻ: Lý do chính là những người mẹ trẻ bây giờ không biết hát và không ai dạy họ hát. Ðây chính là vấn đề trao truyền, vấn đề gìn giữ không gian văn hóa và tạo dựng hoàn cảnh sinh hoạt để điệu hát ru được sống mãi trong đời sống xã hội của dân tộc Cơ Ho ở tỉnh Lâm Ðồng...

Có thể bạn quan tâm

Anh Lương Minh Tùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh, Bí thư Tỉnh đoàn Đắk Lắk trao tặng Bằng khen của Ban Chấp hành Tỉnh đoàn Đắk Lắk cho anh Nguyễn Văn Minh.

Tặng Bằng khen cho anh Nguyễn Văn Minh vì đã có hành động dũng cảm cứu người trong mưa lũ

Hành động dũng cảm của anh Nguyễn Văn Minh không chỉ hỗ trợ lực lượng chức năng kịp thời đưa người dân ở vùng lũ đến nơi an toàn, anh còn có tinh thần trách nhiệm, xả thân vì cộng đồng, là tấm gương điển hình về người tốt, việc tốt để đoàn viên, thanh niên trong và ngoài tỉnh học tập, rèn luyện.

Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên khóa XVIII, nhiệm kỳ 2026-2031.

Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên khóa XVIII, nhiệm kỳ 2026-2031

Chiều 5/12, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam tỉnh Hưng Yên tổ chức các hội nghị hiệp thương lần thứ nhất thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên khóa XVIII, nhiệm kỳ 2026-2031.

Anh A Lục chăm sóc đàn bò của gia đình.

Sức sống mới tại Đăk Ui

Từ một địa bàn còn nhiều khó khăn, xã Đăk Ui, tỉnh Quảng Ngãi đang thay da đổi thịt từng ngày với những con đường bê-tông phẳng phiu, những ngôi nhà Đại đoàn kết khang trang...

Nông dân Lâm Đồng tập trung khôi phục sản xuất nông nghiệp sau mưa lũ.

Khôi phục sản xuất nông nghiệp sau thiên tai

Những ngày qua, mưa lớn kéo dài gây ngập lụt nghiêm trọng tại nhiều khu dân cư và vùng sản xuất rau, hoa màu chủ lực của tỉnh Lâm Đồng, dẫn đến thiệt hại nặng nề. Sau khi lũ rút, cùng với việc vệ sinh nhà cửa và môi trường, nông dân trên địa bàn tỉnh tích cực ra đồng chuẩn bị cho vụ sản xuất mới.

Tranh của họa sĩ Xu Man mang đậm chất sử thi nơi núi rừng Tây Nguyên.

“Cánh chim đầu đàn” của mỹ thuật Tây Nguyên

Trong dòng chảy nghệ thuật Việt Nam hiện đại, có nhiều tác phẩm mang đậm âm hưởng sử thi, phản ánh đời sống cộng đồng và tinh thần quật cường của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Khi nhắc đến mỹ thuật, không thể không nhắc tới họa sĩ Xu Man, người được ví như “cánh chim đầu đàn” của mỹ thuật vùng đất đại ngàn.

Di sản tư liệu Mộc bản triều Nguyễn được bảo quản trong kho chuyên dụng hiện đại.

Phát huy giá trị tài liệu Mộc bản triều Nguyễn

Mộc bản triều Nguyễn là khối di sản đặc biệt quý hiếm, bên cạnh giá trị về mặt sử liệu còn có giá trị về nghệ thuật chế tác. Chính vì vậy, mộc bản được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới năm 2009. Đây là Di sản tư liệu thế giới đầu tiên của Việt Nam.

Thế hệ trẻ dân tộc Brâu với điệu chiêng Bơm pa rar.

Tiếng chiêng Bơm pa rar nơi ngã ba biên giới

tiếng chiêng Bơm pa rar (có nghĩa là mừng hội) của dân tộc Brâu tại làng Đắk Mế (xã Bờ Y, tỉnh Quảng Ngãi) ngân vang, mang theo khát vọng về mùa màng bội thu, cuộc sống thanh bình và tinh thần đoàn kết cộng đồng bền chặt.

Người dân xã Ia Phí vui vẻ nhận bò giống sinh sản từ Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, hỗ trợ người dân vươn lên thoát nghèo.

Xây dựng nông thôn mới ở Ia Phí

Trước kia, người dân xã Ia Phí, tỉnh Gia Lai chỉ biết đến cây cà-phê, hồ tiêu và những mùa vụ bấp bênh; nhưng giờ đây cuộc sống của họ đang lặng lẽ chuyển mình. Không ồn ào, phô trương nhưng mỗi con bò sinh sản, luống rau hữu cơ, vườn càphê không hóa chất… đang dần vẽ lên một bức tranh nông thôn mới đầy khởi sắc.

Các hộ nhận khoán và lực lượng chuyên trách tuần tra, bảo vệ rừng.

Hiệu quả từ chính sách khoán bảo vệ rừng

Cùng với tăng cường quản lý, bảo vệ, Ban quản lý Vườn quốc gia Tà Đùng (Vườn quốc gia), tỉnh Lâm Đồng đã chủ động giao khoán hàng nghìn héc-ta rừng tự nhiên cho các hộ, nhóm hộ đồng bào dân tộc thiểu số vùng đệm quản lý, bảo vệ.

1. Du khách trải nghiệm văn hóa rượu cần của người Ê Đê.

Trải nghiệm không gian nhà dài của người Ê Đê

Nhà dài của người Ê Đê được xem là biểu tượng văn hóa tiêu biểu của xã hội mẫu hệ, mang tính cộng đồng kết nối bền vững các thế hệ. Khi con gái đến tuổi cập kê, “bắt chồng”, ngôi nhà được nối dài, thể hiện cách tổ chức gia đình và cộng đồng đặc thù của người Ê Đê.

Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk Lắk tổ chức lễ khởi động “Chiến dịch Quang Trung” thần tốc xây dựng, sửa chữa nhà cho đồng bào bị bão, lũ.

Chung tay tái thiết cuộc sống sau lũ

Chưa bao giờ tỉnh Đắk Lắk bị thiệt hại nặng nề do bão, lũ gây ra như trong tháng 11 vừa qua. Ngay sau thiên tai, cùng với sự hỗ trợ của Trung ương và cả nước, tỉnh đang huy động các nguồn lực hướng về vùng lũ, khẩn trương tái thiết cuộc sống cho người dân.

Đảng viên Nông Công Ngoạt và các thành viên trong câu lạc bộ thực hành đàn tính hát then trên những cây đàn do chính họ chế tác.

Đi đầu trong bảo tồn văn hóa dân tộc thiểu số

Trong hành trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc, đảng viên người dân tộc thiểu số tỉnh Lâm Đồng đang đóng vai trò rất quan trọng, đi đầu trong việc thực hiện và vận động cộng đồng tham gia bảo tồn, truyền dạy các giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở mới sẽ giúp học sinh xã Sa Loong học tập tốt hơn.

Hiện thực hóa ước mơ tri thức ở miền biên giới

Những ngày đầu đông nơi miền biên giới tỉnh Quảng Ngãi, niềm vui lớn đến với thầy cô, học sinh và người dân các dân tộc Thái, Rơ Măm, Giẻ-Triêng, Xơ Đăng,... khi trên vùng đất này, nhiều ngôi trường nội trú liên cấp tiểu học-trung học cơ sở được xây mới.

Nâng cao chất lượng nhân lực ngành du lịch

Du lịch là ngành có tốc độ hội nhập quốc tế nhanh, vì vậy tính cạnh tranh cũng rất lớn cả trong và ngoài nước. Sự cạnh tranh về chất lượng du lịch, bên cạnh các vấn đề khác thì chính là cạnh tranh về mặt con người, tức là nguồn nhân lực và doanh nghiệp du lịch mạnh hay yếu phần nhiều phụ thuộc vào trình độ của người lao động.

Tuyến cao tốc Liên Khương-Prenn được đưa vào sử dụng hơn 16 năm nay.

Sắp khởi công dự án đường cao tốc Tân Phú-Bảo Lộc

Tỉnh Lâm Đồng đã thống nhất thời gian tổ chức khởi công dự án đường bộ cao tốc Tân Phú (Đồng Nai)-Bảo Lộc (Lâm Đồng) vào ngày 19/12. Đây là dự án nhóm A, tiêu chuẩn đường bộ cấp I; chiều dài tuyến gần 66 km, trong đó gần 54 km thuộc địa bàn Lâm Đồng. Dự án triển khai theo phương thức đối tác công-tư (PPP), hợp đồng BOT.

Quang cảnh đại hội.

Phát huy sức mạnh đại đoàn kết, xây dựng Gia Lai thành địa phương phát triển khá của cả nước

Sau 2 ngày làm việc khẩn trương, nghiêm túc và đầy trách nhiệm, ngày 4/12, Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Gia Lai lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, đã thành công tốt đẹp, khẳng định vai trò nòng cốt của mặt trận trong hệ thống chính trị và phong trào đại đoàn kết toàn dân tộc.