Việc giải ngân đầu tư công vừa mang tính cấp bách, vừa có ý nghĩa chiến lược và cũng là nhiệm vụ trọng tâm nhằm thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, tạo việc làm, sinh kế cho người dân.
Để hoàn thành các mục tiêu kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, góp phần thực hiện thành công mục tiêu tăng trưởng của cả nước đạt 8% trở lên trong năm 2025, Bộ Xây dựng đã liên tục chỉ đạo các chủ đầu tư thúc đẩy tiến độ, tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công các dự án trọng điểm.
Sức bật từ các dự án, công trình quy mô lớn
Trên công trường thi công gói thầu XL01 (Km0-Km24) thuộc dự án thành phần đường cao tốc Chí Thạnh-Vân Phong, Tổng công ty Thăng Long đang nỗ lực hoàn thiện các công đoạn cuối cùng, phấn đấu thông xe kỹ thuật vào cuối tháng 9 tới, “về đích” trước kế hoạch 3 tháng. Công tác thanh toán giải ngân được các đơn vị phối hợp triển khai hiệu quả, Tổng công ty đạt giá trị sản lượng hơn 90%, 682/753 tỷ đồng. Chủ đầu tư đã giải ngân 570 tỷ đồng, gồm tạm ứng hợp đồng và thanh toán 35 đợt của phần khối lượng xây lắp hoàn thành, giải ngân đạt 76% giá trị hợp đồng, dự kiến trong tháng 9 thanh toán giá trị xây lắp hoàn thành 24,6 tỷ đồng (đợt IPC 36). Để sớm đưa dự án vào khai thác, Tổng công ty đang tập trung cao độ gia cố tấm ốp mái ta-luy mố M1 cầu Km0+200, thi công thảm nhựa mặt cầu Km2+030, hoàn thiện các hạng mục bảo đảm an toàn giao thông, sơn kẻ đường, biển báo; đẩy nhanh thi công hoàn thiện hạng mục cụm cầu nút giao.
Dự án đường cao tốc bắc-nam, đoạn Quảng Ngãi-Hoài Nhơn cũng đang bước vào giai đoạn nước rút để “về đích” cuối năm nay (sớm 8 tháng so với kế hoạch ban đầu), nhịp độ thi công dường như sôi động, cấp tập hơn. Đây là dự án có quy mô lớn nhất trong 12 dự án thành phần đường cao tốc bắc-nam (giai đoạn II), dài 88 km, tổng mức đầu tư hơn 20.400 tỷ đồng (giá trị xây lắp gần 14.500 tỷ đồng). Trên tuyến có 3 hầm xuyên núi; trong đó hầm số 3 được xếp hạng đặc biệt, với chiều dài 3.200m, cùng 77 cầu, 586 cống, 81 hầm chui dân sinh.
Tập đoàn Đèo Cả (nhà thầu đứng đầu liên danh) cho biết, trên công trường đang triển khai 50 mũi thi công với 3.000 nhân sự và khoảng 1.500 thiết bị; sản lượng đến nay đạt hơn 10.500 tỷ đồng, tương đương 80% tổng khối lượng, trung bình mỗi tuần, toàn dự án ghi nhận sản lượng thực hiện khoảng 200 tỷ đồng. Theo hợp đồng, thời hạn hoàn thành dự án vào tháng 8/2026, tuy nhiên các bên đang nỗ lực phấn đấu cơ bản hoàn thành trước ngày 30/9/2025, riêng hầm số 3 sẽ hoàn thành trước ngày 31/12/2025.
Giám đốc Ban Quản lý dự án 2 (Bộ Xây dựng - chủ đầu tư dự án) Lê Thắng cho biết, năm 2025, đường cao tốc Quảng Ngãi-Hoài Nhơn được giao vốn ngân sách gần 4.560 tỷ đồng. “Trong 3 tháng đầu năm, dự án gặp rất nhiều khó khăn do mưa lớn kéo dài và khó khăn trong giải phóng mặt bằng, trong 5 tháng gần đây, trên công trường thi công có chuyển biến lớn, tăng từ gần 7.900 tỷ đồng lên hơn 10.600 tỷ đồng, góp phần đưa mức giải ngân của Ban đạt hơn 4.500 tỷ đồng, cao hơn mức bình quân chung của Bộ”, ông Lê Thắng đánh giá.
Phấn đấu giải ngân 100% vốn đã giao
Trong thời gian qua, một trong những dấu ấn có thể kể tới là sự “thần tốc” về đích sớm từ 3 đến 8 tháng, đáp ứng tiến độ, chất lượng của hàng loạt công trình lớn như Bãi Vọt-Hàm Nghi, Hàm Nghi-Vũng Áng, Vân Phong-Nha Trang, cầu Rạch Miễu 2,… là động lực quan trọng thúc đẩy sản lượng giải ngân chung của Bộ.
Tuy nhiên, tổng hợp báo cáo của các chủ đầu tư/Ban Quản lý dự án, đến nay, sản lượng giải ngân của Bộ Xây dựng đạt gần 32.500 tỷ đồng trên tổng số vốn được Thủ tướng Chính phủ giao gần 87.200 tỷ đồng (37%), thấp hơn mức bình quân chung cả nước. Nguyên nhân giải ngân thấp do một số dự án bị giảm giá sau đấu thầu; tiếp tục được giảm 2% thuế VAT; trượt giá âm hoặc chưa xác định được chỉ số trượt giá dẫn tới dư dự phòng; giảm chi phí giải phóng mặt bằng; giảm sau khi quyết toán, xử lý hết công nợ,... Đây là những nguyên nhân chính khiến một số dự án phải giảm nhu cầu kế hoạch vốn. Theo kết quả rà soát, tổng số vốn dư nhu cầu kế hoạch của Bộ Xây dựng trong năm nay dự kiến khoảng 11.645 tỷ đồng.
Đại diện lãnh đạo Vụ Kế hoạch-Tài chính (Bộ Xây dựng) đánh giá, trong quá trình triển khai, những nguyên nhân nêu trên đã tác động lớn đến giá trị thực hiện. Số vốn dư dự kiến đang được đề xuất Bộ Xây dựng chỉ đạo Ban Quản lý dự án làm việc với các địa phương liên quan để tính toán chính xác nhu cầu sử dụng vốn năm 2025 giải phóng mặt bằng dự án đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng và dự án đường sắt tốc độ cao trên trục bắc-nam để kịp thời bổ sung, bảo đảm đủ nguồn vốn thực hiện các dự án. Trường hợp cần thiết, Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, cân đối, điều hòa vốn cho các dự án khác có nhu cầu vốn lớn.
Trước tình trạng nêu trên, Bộ Xây dựng đã yêu cầu chủ đầu tư chỉ đạo nhà thầu, tư vấn đẩy nhanh hơn nữa tiến độ thi công và các thủ tục nội nghiệp của các dự án; kiên quyết xử lý nghiêm các nhà thầu, tư vấn chậm trễ, những cán bộ không tuân thủ quy trình giải ngân, gây khó khăn cho đơn vị khi thanh toán. Bên cạnh đó, rà soát khối lượng còn lại, kế hoạch vốn đã được giao để xây dựng kế hoạch giải ngân chi tiết từng tháng, giám sát thực hiện đối với từng dự án; đẩy nhanh tiến độ hệ thống giao thông thông minh, trạm thu phí, trạm kiểm soát tải trọng xe,…
Bộ Xây dựng cũng đề nghị các địa phương liên quan chỉ đạo các cơ quan, đơn vị chức năng có biện pháp linh hoạt, sáng tạo, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công đã phân bổ cho các dự án, bảo đảm chất lượng công trình, không để xảy ra tiêu cực, thất thoát, lãng phí, vi phạm quy định pháp luật. Chính quyền các địa phương cần huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc giải quyết dứt điểm vướng mắc về mặt bằng... Bộ trưởng Xây dựng yêu cầu các cơ quan, đơn vị phải hoàn thành công trình, dự án trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia trong danh mục 3.000 km đường cao tốc, hoàn thành hạng mục ITS và thu phí để kịp tổ chức thu vào tháng 1/2026; bảo đảm giải ngân tối thiểu 95%, phấn đấu giải ngân 100% kế hoạch vốn đã được giao.
