Cần xây dựng một "lộ trình quốc gia" về nhân sự Việt Nam tại các tổ chức quốc tế

Sáng 19/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả công tác hội nhập quốc tế.

Nhấn mạnh hơn nữa về nhóm các công nghệ chiến lược cần ưu tiên thu hút hợp tác và phát triển

Theo đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn thành phố Hà Nội), đây là Nghị quyết rất quan trọng để tạo đột phá trong hội nhập quốc tế, bảo đảm thực chất, hiệu quả.

Đại biểu đề cập 3 vấn đề có tính chiến lược cần làm rõ, bổ sung, hoàn thiện hơn trong dự thảo Nghị quyết, gồm: hợp tác công nghệ, các vấn đề về biển đảo và đưa người Việt Nam vào các tổ chức quốc tế.

Về hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, dự thảo Nghị quyết đã có những bước tiến quan trọng, như cho phép áp dụng thí điểm tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng hoạt động ra nước ngoài và huy động chuyên gia, nhà khoa học.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần làm rõ và nhấn mạnh hơn nữa trong dự thảo về nhóm các công nghệ chiến lược cần ưu tiên thu hút hợp tác và phát triển, chẳng hạn như: trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng sạch và công nghệ vũ trụ.

Cụ thể, về thể chế, cần có các quy định ưu đãi, hỗ trợ đặc thù, vượt trội hơn so với mặt bằng chung, nhằm thu hút các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đến đầu tư, đặt trung tâm R&D tại Việt Nam.

Về nguồn nhân lực, cần cơ chế đặc biệt, linh hoạt về thu nhập, điều kiện làm việc và phát triển sự nghiệp để thu hút, trọng dụng nhân tài là chuyên gia, nhà khoa học Việt Nam và quốc tế trong các lĩnh vực then chốt này.

Về tài chính, đại biểu Tạ Đình Thi đề xuất xem xét thành lập một Quỹ quốc gia hoặc cơ chế tài chính đặc thù để hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nghiên cứu, làm chủ và chuyển giao các công nghệ nền tảng, chiến lược.

Đẩy mạnh ngoại giao khoa học biển, tăng cường hợp tác quốc tế về an ninh biển

Đối với nội dung tăng cường hợp tác và bảo vệ lợi ích trong các vấn đề về biển đảo, đại biểu đánh giá cao dự thảo Nghị quyết đã đề cập đến công tác đối ngoại biên giới và cơ chế cử lực lượng tham gia hoạt động ở nước ngoài, cho rằng đây là cơ sở pháp lý quan trọng. Tuy nhiên, trong bối cảnh tình hình Biển Đông còn nhiều diễn biến phức tạp, đại biểu cho rằng cần một cách tiếp cận toàn diện và chủ động hơn, đồng thời kiến nghị bổ sung một số nội dung.

Theo đó, cần đẩy mạnh ngoại giao khoa học biển thông qua các chính sách khuyến khích và tạo điều kiện cho các nhà khoa học, viện nghiên cứu của Việt Nam hợp tác chặt chẽ với các đối tác quốc tế uy tín trong các lĩnh vực như: nghiên cứu hải dương học, dự báo ngư trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và nước biển dâng, nghiên cứu đa dạng sinh học biển, điều tra cơ bản...

Tăng cường hợp tác quốc tế về an ninh biển bằng việc cụ thể hóa cơ chế phối hợp giữa các lực lượng trong các hoạt động như: cứu hộ, cứu nạn trên biển; phòng chống thiên tai; chống ô nhiễm môi trường biển; đấu tranh phòng chống tội phạm xuyên quốc gia trên biển.

Ngoài ra, cần có quy định hỗ trợ cụ thể để ngư dân - những người lính thực thụ bám biển - được trang bị kiến thức pháp luật quốc tế, kỹ năng giao tiếp, ngoại ngữ và các phương tiện thông tin liên lạc hiện đại. Họ chính là những cán bộ đối ngoại nhân dân quan trọng trên mặt trận biển đảo.

Chủ động, tích cực đưa người Việt Nam có năng lực vào làm việc tại các tổ chức quốc tế

Một đề xuất khác được đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh là chủ động, tích cực đưa người Việt Nam có năng lực vào làm việc tại các tổ chức quốc tế, cho đây là một trong những giải pháp căn cơ và mang tính chiến lược dài hạn nhất để nâng cao hiệu quả hội nhập, đồng thời trực tiếp phục vụ cho hai mục tiêu về công nghệ và biển đảo vừa đề cập ở trên.

Đại biểu kiến nghị Chính phủ cần xây dựng một "lộ trình quốc gia về nhân sự Việt Nam tại các tổ chức quốc tế", với danh sách ưu tiên các tổ chức và vị trí then chốt, trong đó các tổ chức về biển và đại dương (như Ủy ban Hải dương học Liên chính phủ IOC, Cơ quan Quản lý Đáy biển Quốc tế ISA), các tổ chức về khoa học-công nghệ (như ITU, WIPO, các cơ quan của UNESCO), các tổ chức về thương mại và luật pháp quốc tế (WTO, PCA) phải là những mục tiêu hàng đầu. Việc có mặt ở đây sẽ trực tiếp giúp chúng ta nắm bắt thông tin, dẫn dắt luật chơi và bảo vệ lợi ích quốc gia một cách chủ động.

Cùng với đó, cần đầu tư đào tạo "ứng viên tiềm năng" từ sớm, xác định những cá nhân xuất sắc, trẻ tuổi trong các lĩnh vực chiến lược (luật pháp quốc tế, khoa học biển, AI, kinh tế...) và đầu tư cho họ một lộ trình bài bản: bồi dưỡng ngoại ngữ, kỹ năng đàm phán, văn hóa ngoại giao đa phương, và quan trọng là tạo điều kiện cho họ tham gia các khóa thực tập, các vị trí công tác ngắn hạn tại các tổ chức quốc tế ngay từ khi còn trẻ.

Ngoài ra, bên cạnh cơ chế phối hợp liên ngành và hỗ trợ tài chính đặc thù, cũng cần có chính sách đãi ngộ đặc biệt, không chỉ về vật chất mà còn về vị trí, cơ hội thăng tiến khi những người này trở về nước. Chúng ta phải coi họ là những "sứ giả" đặc biệt, là nguồn lực quý giá để tư vấn, hoạch định chính sách đối ngoại và hội nhập của đất nước sau khi họ hoàn thành nhiệm kỳ quốc tế.

"Việc đưa được người của mình vào các vị trí quan trọng trong hệ thống quốc tế không chỉ là thành tích ngoại giao, mà đó chính là xây dựng "pháo đài" vững chắc nhất để bảo vệ lợi ích quốc gia trên mặt trận đa phương. Nó trực tiếp hỗ trợ cho việc bảo vệ chủ quyền biển đảo và thúc đẩy hợp tác công nghệ. Một khi chúng ta có tiếng nói từ bên trong, mọi nỗ lực hội nhập của chúng ta sẽ trở nên chủ động và hiệu quả gấp bội", đại biểu khẳng định.

Trao quyền cho người dân, doanh nghiệp phát huy vai trò chủ động trong hội nhập

Phát biểu thảo luận tại tổ, đại biểu Trần Việt Anh (Đoàn TP Hà Nội) nhấn mạnh, việc ban hành Nghị quyết nhằm thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về đối ngoại và hội nhập quốc tế trong tình hình mới, đặc biệt là chủ trương hội nhập quốc tế đồng bộ, toàn diện, sâu rộng và hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết 59 của Bộ Chính trị.

"Nghị quyết này góp phần phục vụ các mục tiêu lớn, xuyên suốt là duy trì môi trường hòa bình, ổn định; tranh thủ nguồn lực và điều kiện thuận lợi bên ngoài cho phát triển; nâng cao vị thế, uy tín đất nước; tạo động lực để thực hiện hóa hai mục tiêu 100 năm", đại biểu nêu rõ.

Thông tin thêm, đại biểu cho biết, tinh thần của Nghị quyết 59 có rất nhiều nội dung mật. Một số ý kiến đề nghị Nghị quyết về hội nhập quốc tế lần này chưa cụ thể hóa hết các nội dung của Nghị quyết 59, như một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm đẩy mạnh thu hút FDI chất lượng cao; chính sách thúc đẩy khu vực đầu tư nước ngoài chuyển giao công nghệ; khung hỗ trợ một số ngành mới nổi...

Tuy nhiên, ngay tại Kỳ họp thứ 10 này, có rất nhiều nội dung liên quan hội nhập quốc tế được thể chế hóa trong các nghị quyết và đều được thông qua trong kỳ họp. Chẳng hạn như lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, để thể chế hóa Nghị quyết 57 của Trung ương, Quốc hội đã ban hành và đang xem xét nhiều luật, nghị quyết với các chính sách toàn diện, đột phá, vượt trội nhằm thu hút đầu tư chất lượng cao, thúc đẩy khoa học công nghệ, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tương tự, đối với vấn đề thu hút đầu tư, nhất là các dự án công nghệ cao, nội dung này cũng được thể hiện trong Luật Đầu tư sửa đổi, được thông qua tại Kỳ họp thứ 10. Ngoài ra, sắp tới Quốc hội cũng xem xét, thông qua các văn bản luật và nghị quyết của Quốc hội để thể chế hóa Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về các giải pháp đột phá nhằm tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Do đó, để bảo đảm tính thống nhất của pháp luật chuyên ngành, đại biểu Trần Việt Anh nhất trí với cách tiếp cận của cơ quan chủ trì soạn thảo: không quy định các giải pháp đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong các lĩnh vực cụ thể như khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, thu hút đầu tư, giáo dục, y tế… trong dự thảo nghị quyết về hội nhập quốc tế.

Thay vào đó, dự thảo nghị quyết nên tập trung vào những vấn đề chung, xuyên suốt trong các lĩnh vực; bổ sung thẩm quyền cho Chính phủ, bộ ngành, địa phương trong triển khai công tác đối ngoại, hội nhập; trao quyền cho người dân, doanh nghiệp phát huy vai trò chủ động trong hội nhập.

Đại biểu cũng nhất trí với các chính sách có tính bổ trợ cho các chính sách chung mà Quốc hội đã hoặc sẽ ban hành liên quan, như: tạo thuận lợi về nhập cảnh và cư trú cho người nước ngoài phục vụ hội nhập quốc tế, bao gồm nhà đầu tư nước ngoài; việc bổ nhiệm có thời hạn chức danh đại sứ đặc phái viên để kịp thời, linh hoạt thúc đẩy hoạt động đối ngoại, hội nhập trong những lĩnh vực cụ thể như đầu tư, khoa học và công nghệ.

Liên quan các trường hợp của các tỉnh, thành về việc thành lập văn phòng đại diện của địa phương ở nước ngoài, đại biểu cho biết, việc các địa phương thiết lập văn phòng đại diện ở nước ngoài hiện nay không phù hợp với thể chế chính trị của Việt Nam và chưa phù hợp với chủ trương tinh giản bộ máy theo tinh thần Nghị quyết 18 ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Pháp luật hiện hành chưa có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục lập cũng như quản lý các văn phòng này. Hơn nữa, trong thời đại cách mạng khoa học công nghệ hiện đại, hoàn toàn có thể thiết lập văn phòng ảo, các kênh thông tin, mạng lưới kết nối hiệu quả giữa Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và các địa bàn trọng điểm.

"Vì vậy, tôi đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ thêm, nhất là trong bối cảnh nhiều địa phương hiện nay không có cả Sở Ngoại vụ; như vậy, nếu thành lập văn phòng đại diện ở nước ngoài thì có lẽ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc Văn phòng Ủy ban nhân dân sẽ phải quản lý", đại biểu Trần Việt Anh nêu ý kiến.