Theo Tổ chức phi chính phủ Alarme Phone Sahara (APS), tính từ tháng 1 đến tháng 8/2025, ít nhất 35-40 người di cư đã thiệt mạng tại sa mạc Niger, chủ yếu do điều kiện thời tiết khắc nghiệt, đói khát, bị các tổ chức buôn người bỏ rơi giữa sa mạc hay bị các nhóm vũ trang tấn công.
Ông Aziz Chehou, Điều phối viên APS tại Niger cho biết, người di cư tìm cách đi qua Niger để đến Libya hoặc Algeria, trước khi tiếp tục hành trình vượt Địa Trung Hải đến châu Âu. Song, phần lớn trong số họ không bao giờ đến được đích vì bị mắc kẹt giữa cái nóng như thiêu đốt, điều kiện y tế thiếu thốn của sa mạc. Mặc dù quân đội Niger thường xuyên tuần tra và cứu hộ, song địa hình rộng lớn, hiểm trở của sa mạc đã hạn chế khả năng tiếp cận và phạm vi hoạt động của lực lượng chức năng.
Tuần trước, khoảng 50 người di cư, trong đó có bốn phụ nữ, đã được giải cứu tại miền bắc Niger, gần biên giới Libya, sau khi chiếc xe chở họ bị hỏng giữa vùng đất khô cằn không có dấu hiệu của sự sống. Một số người trong nhóm được tìm thấy trong tình trạng mất nước nghiêm trọng. Đây là một trong số rất ít những trường hợp may mắn được phát hiện và giải cứu kịp thời. Zalika, một người di cư may mắn được cứu kể lại với các bác sĩ: “Chúng tôi cầu xin lái xe dừng lại để lấy nước nhưng ông ta không nghe. Một số người ngất xỉu, những người khác chết vì bị thương hoặc kiệt sức”.
Không ít người gặp nạn là những người di cư bị trục xuất khỏi Libya hoặc Algeria và bị đẩy trở lại Niger. Từ đầu năm đến nay, chính quyền Algeria đã trục xuất hơn 31.000 người di cư về Niger - con số kỷ lục được ghi nhận. Trong sáu tháng đầu năm, khoảng 16.000 người đã bị buộc quay lại quốc gia Tây Phi này qua biên giới gần làng Assamaka, nơi có khí hậu khắc nghiệt với nhiệt độ ban ngày có thể lên đến 47-48oC, gần như không có bóng râm hay nguồn nước. Assamaka nằm cách biên giới Algeria khoảng 15 km và thường là điểm đầu tiên những người di cư đặt chân tới sau khi bị trục xuất. Phần lớn họ buộc phải đi bộ qua vùng sa mạc mà không có nước uống, thực phẩm hay nơi trú ẩn.
Trước làn sóng di cư ồ ạt, Bộ trưởng Nội vụ Niger, Tướng Mohamed Toumba cảnh báo, số lượng lớn người di cư bị đẩy trở lại đang làm “rối loạn tình hình an ninh nội địa” và kêu gọi các tổ chức quốc tế, như Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) và Cao ủy Tị nạn LHQ (UNHCR), phối hợp hỗ trợ tái định cư người di cư về nước. Thực tế, các tổ chức quốc tế và phi chính phủ như UNHCR, UNICEF và Bác sĩ Thế giới (MDM) đã nỗ lực cung cấp hỗ trợ y tế, nước sạch và thực phẩm nhưng tình hình vẫn vô cùng nghiêm trọng.
Tháng 6 vừa qua, tổ chức MDM cảnh báo về một “làn sóng trục xuất chưa từng có” khi có khoảng 7.000 người di cư bị đẩy vào khu vực Assamaka trong tháng 4 và 5. Trong số đó có hơn 700 trẻ em, nhiều em không có người thân đi cùng. MDM cho hay, họ buộc phải gửi trẻ đến các gia đình tình nguyện nếu có, nhưng nhiều trường hợp không thể kiểm soát được.
Tiến sĩ Toupou Lancinet của MDM nhấn mạnh: “Người di cư thường đến với các triệu chứng nghiêm trọng như suy kiệt thể lực, đau dạ dày, mắc bệnh về hô hấp và da, phần lớn bắt nguồn từ điều kiện vệ sinh tồi tệ mà họ phải chịu đựng”. Cùng với đó, các vụ bạo lực, bao gồm bạo lực tình dục và cướp bóc, đang gia tăng dọc theo các tuyến đường di cư và trong nội địa Niger.
Tình hình nhân đạo tại quốc gia này đang bị đẩy đến giới hạn. Trong nửa đầu năm 2025, UNICEF ghi nhận hơn 194.000 trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng nặng đã được đưa vào điều trị. Việc cắt giảm viện trợ phát triển khiến nhiều nhu cầu nhân đạo cấp thiết không thể được đáp ứng. Theo UNICEF, hiện Niger vẫn thiếu tới 88% ngân sách cần thiết để triển khai các chương trình hỗ trợ.
Các chuyên gia cảnh báo tình trạng xung đột, nghèo đói, biến đổi khí hậu và nạn buôn người tiếp tục là nguyên nhân khiến nhiều người châu Phi bất chấp hiểm nguy để tìm kiếm một tương lai mới, biến Sahara thành một trong những tuyến di cư chết chóc nhất hành tinh.
