Không phát sinh thêm gánh nặng cho người nộp thuế
Một trong những trọng tâm của Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) là cải cách thủ tục hành chính, với định hướng rõ ràng: đơn giản, minh bạch, thuận tiện và không phát sinh thêm gánh nặng cho người nộp thuế.
Đại diện cơ quan soạn thảo, Bộ Tài chính nhấn mạnh việc rà soát toàn diện các thủ tục, giảm bớt khâu trung gian, đồng thời đẩy mạnh cung cấp dịch vụ công trực tuyến và ứng dụng công nghệ số trong quản lý thuế. Điều này phù hợp với xu thế cải cách hành chính và chuyển đổi số quốc gia, vừa giúp tiết kiệm thời gian, chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp, vừa nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Cùng với cải cách thủ tục là việc phân quyền, phân cấp mạnh mẽ hơn. Dự thảo quy định Chính phủ được giao quyền chi tiết nhiều nội dung quan trọng như mức giảm trừ gia cảnh, ngưỡng doanh thu kinh doanh không phải nộp thuế thu nhập cá nhân, phạm vi các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo được giảm trừ, các khoản giảm trừ đặc thù khác cũng như mức đóng góp bảo hiểm cho các loại quỹ hưu trí tự nguyện. Đây là những vấn đề gắn trực tiếp với biến động kinh tế-xã hội, đòi hỏi phải có cơ chế linh hoạt, điều chỉnh kịp thời thay vì chờ quy trình sửa luật vốn kéo dài.
Không chỉ Chính phủ, Bộ Tài chính và một số bộ, ngành khác cũng được trao thẩm quyền cụ thể trong việc hướng dẫn các tiêu chí liên quan đến chuyên gia, nhà khoa học, nhân lực công nghệ cao những đối tượng có chính sách miễn, giảm thuế đặc thù. Cách phân quyền này tạo sự chủ động và linh hoạt trong quản lý, đồng thời phù hợp với tinh thần phân cấp, phân quyền mà Đảng và Nhà nước đang triển khai mạnh mẽ trong cải cách thể chế.
Theo ông Trương Bá Tuấn - Phó Cục trưởng Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính), dự thảo luật lần này được xây dựng trên cơ sở đánh giá toàn diện các quy định hiện hành. Nội dung sửa đổi tập trung vào các nhóm vấn đề lớn như: Hoàn thiện quy định về thu nhập chịu thuế và cách tính thuế; rà soát, bổ sung các khoản miễn thuế; sửa đổi quy định về kê khai, khấu trừ thuế. Một trong những nội dung quan trọng là điều chỉnh biểu thuế lũy tiến, mức giảm trừ gia cảnh và bổ sung các khoản giảm trừ đặc biệt.
Điểm mới nổi bật trong dự thảo là đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế từ 11 triệu đồng/tháng lên 15,5 triệu đồng/tháng và cho mỗi người phụ thuộc từ 4,4 triệu lên 6,2 triệu đồng/tháng. Đây là nội dung nhận được nhiều sự đồng thuận của các đoàn đại biểu Quốc hội, các bộ, ngành, địa phương và đông đảo nhân dân.
Theo nhận định của giới phân tích, việc điều chỉnh này phù hợp với tốc độ tăng GDP bình quân đầu người và mức thu nhập bình quân của người dân từ năm 2020 đến nay, vốn đã tăng khoảng 40-42%. Quan trọng hơn, trong bối cảnh chi phí sinh hoạt leo thang, đặc biệt ở các đô thị lớn, việc nâng giảm trừ gia cảnh sẽ giúp giảm đáng kể gánh nặng thuế cho người lao động.
Chẳng hạn, với mức giảm trừ mới, người có thu nhập 15 triệu đồng/tháng sau khi trừ bảo hiểm sẽ không phải nộp thuế; người có thu nhập 20 triệu đồng chỉ nộp khoảng 120.000 đồng/tháng, thay vì con số cao hơn nhiều trước đây. Những thay đổi này được kỳ vọng vừa hỗ trợ trực tiếp đời sống, vừa tạo thêm dư địa kích thích tiêu dùng, qua đó gián tiếp góp phần nuôi dưỡng nguồn thu ngân sách thông qua các sắc thuế gián thu khác.
Thực tế, quá trình lấy ý kiến rộng rãi cho thấy phương án nâng giảm trừ lên 15,5 triệu đồng được sự ủng hộ áp đảo. Bộ Tài chính đã nhận được hàng chục văn bản góp ý, trong đó nhiều đoàn đại biểu Quốc hội như Cà Mau, Nghệ An, Quảng Trị, Lai Châu, Tuyên Quang… đều thống nhất lựa chọn phương án này, coi đây là giải pháp công bằng, hợp lý và sát với thực tế đời sống.
Nhiều ý kiến nhấn mạnh rằng việc điều chỉnh lần này không chỉ giảm nghĩa vụ thuế, tăng thu nhập khả dụng cho hộ gia đình, mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực: kích thích tiêu dùng, tăng trưởng và gián tiếp làm giàu thêm nguồn thu từ các sắc thuế tiêu dùng khác.
Đáng chú ý, các câu chuyện thực tế từ người lao động càng làm rõ tính cấp thiết của việc điều chỉnh này. Như trường hợp chị Nguyễn Thùy Dương, viên chức một đơn vị sự nghiệp tại Hà Nội, thu nhập khoảng 12 triệu đồng/tháng nhưng vẫn phải nộp thuế, trong khi phải gánh thêm chi phí thuê nhà, điện nước, sinh hoạt khiến “chẳng còn dư bao nhiêu”.
Hay như anh Nguyễn Minh Hoàng, thu nhập chỉ 9,5 triệu đồng/tháng, về nguyên tắc không thuộc diện chịu thuế, nhưng mỗi dịp thưởng lễ, Tết lại bị khấu trừ thuế do không có người phụ thuộc. Với chị Lê Thị Tuyết, nuôi con nhỏ với mức lương 21 triệu đồng/tháng, khi gặp sự cố như con phải nhập viện, khoản chi phí phát sinh đã khiến hai mẹ con “có tháng còn âm cả tiền” dù vẫn phải đóng thuế…
Những thí dụ này cho thấy chính sách thuế hiện hành đã lạc hậu so với thực tế chi tiêu của người dân, và việc điều chỉnh giảm trừ gia cảnh lên 15,5 triệu đồng là bước đi cần thiết để bảo đảm công bằng, hợp lý. Không chỉ vậy, việc điều chỉnh giảm trừ gia cảnh cũng cho thấy chính sách thuế đã chuyển từ tư duy “điều chỉnh khi CPI biến động trên 20%” sang hướng tiếp cận linh hoạt hơn, gắn với thực tế đời sống và mức thu nhập của người dân.
Đây là bước tiến trong xây dựng chính sách, khắc phục tình trạng “đi sau cuộc sống” từng gây bức xúc trong dư luận. Với quy định mới, quyền lợi của người nộp thuế được bảo đảm tốt hơn, đồng thời chính sách trở nên gần gũi, dễ chấp nhận và tạo được sự đồng thuận xã hội, hướng tới một hệ thống thuế công bằng, minh bạch và đồng bộ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế-xã hội và thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước.
Đơn giản hóa biểu thuế lũy tiến và tác động thực tiễn
Nếu cải cách thủ tục và mở rộng giảm trừ gia cảnh mang lại lợi ích trực tiếp cho người nộp thuế, thì việc rút gọn biểu thuế lũy tiến từ bảy bậc xuống năm bậc lại mang ý nghĩa vừa kỹ thuật, vừa chiến lược. Một trong những vấn đề được quan tâm nhất là chính sách giảm trừ gia cảnh. Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) lũy kế từ kỳ điều chỉnh gần nhất đã gần chạm ngưỡng 20% - mức quy định để kích hoạt điều chỉnh. Do đó, Bộ Tài chính đã chủ động trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phương án điều chỉnh ngay trong năm nay.
Theo Thứ trưởng Cao Anh Tuấn, Bộ Tài chính đang tính toán nhiều phương án tăng mức giảm trừ gia cảnh, trong đó việc lấy mức bình quân cả nước sẽ có lợi hơn cho người dân ở các tỉnh nghèo, vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, chính sách cần bảo đảm công bằng và tránh ảnh hưởng đột ngột đến nguồn thu ngân sách.
Với quy định hiện hành, biểu thuế gồm 7 bậc với thuế suất từ 5% đến 35%. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cơ cấu này phức tạp, dễ tạo tình trạng “nhảy bậc” và gây khó khăn trong kê khai, quyết toán.
Đại diện cơ quan soạn thảo cho biết, Dự thảo Luật đưa ra hai phương án rút gọn, đều gồm 5 bậc, với khoảng cách thu nhập giữa các bậc được nới rộng, mức thuế suất tối thiểu vẫn là 5% và tối đa giữ ở 35%.
Phương án 1: quy định mức 5% cho thu nhập tính thuế đến 10 triệu đồng, 15% cho 10-30 triệu, 20% cho 30-50 triệu, 30% cho 50-80 triệu và 35% cho trên 80 triệu đồng.
Phương án 2: giữ nguyên hai bậc đầu nhưng điều chỉnh các bậc tiếp theo thành 25% cho 30-60 triệu, 30% cho 60-100 triệu và 35% cho trên 100 triệu đồng. Điểm khác biệt là phương án 2 mang lại lợi ích lớn hơn cho nhóm người nộp thuế có thu nhập cao trên 50 triệu đồng/tháng, đồng nghĩa với việc ngân sách nhà nước giảm thu nhiều hơn.
Theo tính toán, phương án 2 có thể khiến ngân sách giảm thu khoảng 21 nghìn tỷ đồng, trong khi phương án 1 giảm khoảng 12 nghìn tỷ. Tuy nhiên, tác động tích cực là người nộp thuế được giảm gánh nặng rõ rệt, từ đó kích thích tiêu dùng và thúc đẩy thị trường lao động.
Thực tế khảo sát mức sống dân cư năm 2024 cho thấy, thu nhập bình quân đầu người đạt 5,4 triệu đồng/tháng, còn nhóm 20% dân số giàu nhất cũng chỉ đạt bình quân 11,8 triệu đồng/tháng. Với đề xuất nâng giảm trừ gia cảnh lên 15,5 triệu đồng/tháng, rất nhiều người có thu nhập trung bình-thấp sẽ không còn thuộc diện nộp thuế. Điều này phản ánh một sự thay đổi căn bản trong chính sách: ưu tiên bảo vệ nhóm thu nhập thấp và trung bình, đồng thời điều tiết mạnh hơn vào nhóm thu nhập cao. Chính sách mới cũng góp phần giảm “chi phí tuân thủ” cho người dân, khi số bậc thuế ít hơn, dễ hiểu, dễ dự đoán, giúp người nộp thuế chủ động kê khai trung thực thay vì tìm cách né tránh.
Điều quan trọng là việc rút gọn bậc thuế và nâng giảm trừ gia cảnh được triển khai trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng tăng, đặc biệt với nhóm lao động tại đô thị lớn. Nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội và người dân đều cho rằng, mức giảm trừ hiện hành đã lạc hậu, không còn phù hợp với giá cả hiện tại. Do đó, việc điều chỉnh này không chỉ giải tỏa phần nào gánh nặng tài chính cho người nộp thuế mà còn tạo sự đồng thuận xã hội, tăng tính công bằng và hợp lý của chính sách thuế.
Về lâu dài, cải cách biểu thuế và giảm trừ gia cảnh còn gắn với chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030. Đây là bước đi nhằm bảo đảm chính sách thuế phù hợp với mức sống, thu nhập và thông lệ quốc tế, đồng thời khuyến khích sự phát triển của thị trường lao động trong bối cảnh hội nhập. Khi quyền lợi người nộp thuế được bảo đảm, gánh nặng thủ tục được giảm bớt, niềm tin đối với chính sách thuế sẽ được củng cố, qua đó nuôi dưỡng nguồn thu bền vững và tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế.
Theo Thứ trưởng Cao Anh Tuấn, Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) không chỉ là những điều chỉnh về con số thuế suất hay mức giảm trừ, mà còn là sự thay đổi trong cách tiếp cận chính sách. Giảm thủ tục hành chính, phân quyền linh hoạt, mở rộng giảm trừ gia cảnh và rút gọn biểu thuế lũy tiến là những bước đi thể hiện nỗ lực của Nhà nước trong việc đặt người dân, doanh nghiệp vào vị trí trung tâm của cải cách. Đây là cơ sở quan trọng để chính sách thuế thu nhập cá nhân vừa bảo đảm công bằng xã hội, vừa nuôi dưỡng nguồn thu ngân sách trong giai đoạn phát triển mới.
“Bộ Tài chính sẽ tiếp tục lắng nghe ý kiến từ doanh nghiệp, hiệp hội, địa phương và chuyên gia để xây dựng chính sách công bằng, minh bạch, đồng thời góp phần ổn định kinh tế và tăng thu ngân sách một cách bền vững” - Thứ trưởng Tài chính khẳng định.
