Emily Maere, 25 tuổi, đi từ Neno ở miền nam Malawi đến thành phố Blantyre để mua hàng hóa cho cửa hàng tạp hóa nhỏ của mình. Như thường lệ, cô quyết định không cầm theo tiền mặt mà sẽ sử dụng máy ATM khi đến đó. Trong chuyến đi lần này của mình, Maere đã bị tiến công. Đáng nói, những kẻ tiến công cô lại chính là những đứa trẻ.
Đó chỉ là một trong vô số vụ tiến công mà tội phạm là những đứa trẻ. Mười hai năm sau khi các hoạt động chăm sóc và bảo vệ trẻ em vô gia cư được thông qua, Malawi hiện vẫn có 15.000 trẻ đang sống trong cảnh nghèo đói cùng cực. Lực lượng cảnh sát Malawi cho biết, con số này đang tăng lên với tốc độ chóng mặt, đặc biệt là khi tình trạng mất an ninh lương thực ngày càng gia tăng và gây áp lực lớn lên các gia đình. Nghèo đói đang dẫn đến việc trẻ em phải bỏ học và chạy trốn hoặc bị đuổi khỏi nhà. Theo người phát ngôn cảnh sát thành phố Lilongwe, ông Hastings Chigalu, những đứa trẻ này không có chỗ ở nhất định, một số sống dưới gầm cầu và việc tiếp cận nguồn thức ăn là một thách thức lớn. Do đó, chúng thường cướp của mọi người để nuôi sống chính mình.
Sống sót trên đường phố không phải là điều dễ dàng. Những đứa trẻ chủ yếu sống nhờ thức ăn được cho từ những người tốt bụng. Thậm chí chúng có thể nhặt thức ăn thừa trong thùng rác các nhà hàng. Hầu hết những đứa trẻ lang thang ở thành phố Blantyre và Lilongwe cho biết, chúng đã bỏ nhà đi chỉ vì không có đủ thức ăn. Chúng chuyển đến các thành phố để tìm việc làm nhưng cuối cùng lại phải ngủ vùi dưới gầm cầu hoặc trên các công trường xây dựng và cuối cùng gia nhập cùng với những đứa trẻ vô gia cư khác.
Một cậu bé tên Chisomo chia sẻ: “Sống sót như một masikini (đứa trẻ đường phố) không hề đơn giản. Chúng cháu chủ yếu sống phụ thuộc nhờ thức ăn rơi vãi từ những người tốt bụng và đôi khi phải nhặt rác từ các nhà hàng hoặc khách sạn”. Chisomo thừa nhận rằng, nhiều đứa trẻ đã gia nhập trong các băng nhóm, tiến công người đi đường và cướp tài sản để tồn tại.
Malawi đã phát động Hiến chương đường phố vào năm 2017 nhằm tìm cách tách những đứa trẻ ra khỏi cuộc sống đường phố. Dù vậy, các hoạt động này chưa thật sự hiệu quả. Nhà hoạt động nhân quyền Moses Chabuka cho biết: “Những đứa trẻ này, đặc biệt là con gái, thường bị lạm dụng. Nhưng thách thức lớn nhất đối với họ vẫn là nơi có thể kiếm được bữa ăn tiếp theo trong ngày. Chúng cần được phục hồi cuộc sống để có thể trở thành những công dân có trách nhiệm, nhưng có vẻ như không có cam kết nào của chính phủ được thực hiện cho đến nay”.
Trước tình hình đó, Bộ trưởng phụ trách vấn đề trẻ em và phúc lợi xã hội của Malawi, bà Patricia Kaliati cho biết, chính phủ đang có một hoạt động nhằm đưa trẻ em tách khỏi cuộc sống đường phố, trở lại trường học và trả về với người thân. Bà khẳng định: “Chúng tôi đang nỗ lực để loại bỏ các vấn đề khiến trẻ em phải ra đường phố kiếm sống, nhưng kế hoạch này sẽ chỉ thành công nếu cộng đồng cùng chung tay. Chúng tôi đang làm tất cả những gì có thể để bảo đảm những đứa trẻ này được tiếp cận quyền học hành, để chúng có thể đóng góp những điều ý nghĩa vào sự phát triển của đất nước”.
Trong khi đó, bà Mary Shawa, chuyên gia y tế công cộng tại tổ chức Plan International Malawi tin rằng, các trung tâm dành cho trẻ em của chính phủ từ trước đến nay hoạt động không phù hợp với mục đích. Chính điều này khiến trẻ em cuối cùng phải quay lại đường phố và sa ngã vào các hoạt động phạm tội. “Có rất nhiều trường hợp trẻ em bị bạo hành trong trại trẻ mồ côi được ghi nhận. Tôi tin rằng cách tốt nhất để tránh những đứa trẻ có hoàn cảnh bất hạnh này bị bỏ rơi trên đường phố là nuôi dạy chúng trong chính cộng đồng của chúng, nơi chúng có bạn bè và người thân”.
