Market maker là một nghiệp vụ phổ biến trên thế giới với mục đích tạo ra sự cân bằng về cung - cầu tại những thời điểm quan trọng. Chẳng hạn, một tin đồn xuất hiện, NÐT lập tức bán tháo CP, thì market maker có thể ra tay mua vào để tránh những thiệt hại ngắn hạn. Hoặc nếu một CP có lượng đặt mua quá lớn do lực cầu ảo thì market maker cũng có thể có nguồn hàng để bán bớt nhằm hạ nhiệt. Vì vậy, sự xuất hiện của market maker trước tiên cho thấy một bước tiến quan trọng của TTCK Việt Nam trong việc đa dạng hóa các nghiệp vụ theo tiêu chuẩn quốc tế.
Theo thống kê thì trên cả ba sàn HoSE, HNX và UPCoM có 1.200 mã CK niêm yết thì chỉ có khoảng 300 mã có thanh khoản mỗi phiên đạt hơn 50.000 CP, và HNX lại là sàn có nhiều mã có thanh khoản thấp. Như vậy, giải pháp cho market maker cũng có tính cấp kỳ trong việc bổ sung thanh khoản cho TT. Và sâu xa hơn, khi chính thức có market maker thì động thái “làm thanh khoản”, vốn không được phép trước đây, cũng có khả năng lụi tàn.
Làm thanh khoản vốn là một “nghiệp vụ” không thể thiếu của các “đội, nhóm” làm giá trước khi bơm đẩy CP, xuất hiện vào năm 2010. Ban đầu, những tay làm thanh khoản sử dụng nhiều tài khoản khác nhau để mua qua bán lại với mục tiêu là CP phải đạt khối lượng giao dịch ít nhất 100.000 đơn vị/phiên nhằm tạo sự yên tâm cho các NÐT. Sau đó, khi bắt đầu có NÐT bên ngoài mua vào thì các lực mua sẽ xuất hiện để đẩy giá lên cao, đồng thời thanh khoản cũng được “làm” lên những mốc cao hơn như: 200.000 đơn vị/phiên rồi 500.000 đơn vị/phiên hay thậm chí hàng triệu đơn vị/phiên. Với cách làm này, khi nào mục tiêu bơm đẩy hoàn thành giá CP sẽ lao dốc không phanh, thanh khoản cũng tụt thê thảm và đương nhiên là NÐT bị thiệt hại. Theo thời gian, khi các cơ quan quản lý siết chặt kiểm soát, các bên làm thanh khoản lại có những động thái gián tiếp như công bố tin tốt để NÐT mua vào thay vì can thiệp lộ liễu, nhưng nhìn chung vẫn là dàn dựng và không chính thức.
Theo quy định về market maker thì các công ty chứng khoán (CTCK), ở đây chắc chắn sẽ là lực lượng market maker chủ lực, ngân hàng giám sát, thành viên lập quỹ có quyền thực hiện các giao dịch cùng mua cùng bán tối thiểu 500 đơn vị CP hoặc chứng chỉ quỹ và được giảm 50% giá dịch vụ tại HNX. Và cứ sau 10 phút CP không có giao dịch thì market maker có thể ra tay để tạo các lệnh đối ứng hai chiều cho CP. Một điều rất rõ ràng là các doanh nghiệp (DN) nếu có sốt ruột với việc CP của mình làm ăn tốt, minh bạch thông tin nhưng chưa có ai tìm đến thì nay chắc chắn có sự hỗ trợ từ phía market maker.
Điều này cũng hạn chế luôn khả năng các “đội” làm giá đi tìm DN để chào mời dịch vụ làm thanh khoản với những ý định khuất tất kiểu như đề nghị cổ đông nội bộ cho “mượn” CP để mua qua bán lại, hoặc xin thông tin nội gián. Theo chiều ngược lại, khi đã có market maker thì các DN nếu có ý đồ làm thanh khoản không chính thức cũng sẽ dễ dàng bị phát hiện và xử phạt.
