Thế hệ AI mới thúc đẩy sự phát triển hạ tầng số

Trong khuôn khổ chương trình bồi dưỡng ngắn hạn, ngày 19/11, Đoàn cán bộ lãnh đạo, quản lý các ban, bộ, ngành trung ương và địa phương của Việt Nam đã có buổi đi thực tế tại Trung tâm Giải pháp mạng của Tập đoàn công nghệ Nokia tại Australia. Đây là dịp để Đoàn tiếp cận trực tiếp kinh nghiệm quốc tế trong triển khai AI, dữ liệu lớn và tự động hóa hạ tầng-những thành tố then chốt trong chiến lược chuyển đổi số quốc gia.

AI trở thành trụ cột mới của hạ tầng viễn thông hiện đại

Trong phần giới thiệu, ông Andrew Cope, Giám đốc điều hành Nokia khu vực châu Đại Dương cho biết, Nokia hiện đã có hơn một thế kỷ hoạt động tại khu vực Oceania, với hàng nghìn nhân sự làm việc tại các trung tâm nghiên cứu và triển khai ở Sydney, Melbourne, Perth, Wellington hay Auckland. Công ty vận hành và hỗ trợ hơn 13 nghìn trạm phát sóng 2G-5G trong khu vực, bảo đảm dịch vụ cho sáu mạng viễn thông lớn nhất. Với nền tảng công nghệ và kinh nghiệm này, Nokia nhấn mạnh, hạ tầng số của tương lai sẽ dựa trên AI, tự động hóa sâu và năng lực xử lý dữ liệu siêu lớn, chứ không còn chỉ dựa vào phần cứng hay sóng vô tuyến như trước.

Hệ sinh thái sản phẩm của Nokia trải rộng từ viễn thông truyền thống đến các lĩnh vực công nghiệp trọng yếu. Công ty đang cung cấp các hệ thống vô tuyến, hạ tầng cáp quang, nền tảng điều phối và tự động hóa mạng cho toàn bộ các nhà mạng lớn như TPG, Optus, Telstra, NBN, Chorus hay Spark. Nhờ đó, khối lượng dữ liệu khổng lồ của mạng lưới viễn thông được xử lý thông suốt theo thời gian thực, bảo đảm chất lượng dịch vụ 24/7 trong điều kiện địa lý rộng lớn và phân tán.

Một điểm nhấn của buổi làm việc là phần trình bày về ứng dụng công nghệ số trong các ngành kinh tế mũi nhọn. Trong lĩnh vực khai khoáng, nơi điều kiện khắc nghiệt đòi hỏi độ ổn định cao, Nokia đã triển khai xe tự hành trong hầm mỏ, hệ thống giám sát an toàn liên tục và các giải pháp bảo trì dự đoán dựa trên dữ liệu, giúp các tập đoàn khai khoáng tối ưu năng suất và giảm tai nạn lao động.

Trong lĩnh vực an toàn công cộng, hệ thống thông tin liên thông của Nokia đang hỗ trợ lực lượng cứu hỏa, cứu nạn, cảnh sát hay bệnh viện tại nhiều quốc gia khi xảy ra thiên tai. Còn với ngành đường sắt, công ty đang triển khai chuyển đổi từ chuẩn GSM-R cũ sang mạng riêng 5G cho các hệ thống tàu điện tại Hàn Quốc hay New Zealand, cho phép truyền dữ liệu thời gian thực giữa tàu, nhà ga và trung tâm điều hành. Những thí dụ này cho thấy, viễn thông hiện đại không chỉ còn là sóng di động mà là “mạch máu” vận hành toàn bộ nền kinh tế.

Phần trình bày về vai trò của AI trong vận hành mạng, ông Andrew Cope đưa ra loạt số liệu thực tế: AI đã giúp tiết kiệm tới 12% năng lượng cho các trạm phát sóng tại Australia, tăng 29% tốc độ truyền dữ liệu vào giờ cao điểm, giảm 22% tỷ lệ rớt cuộc gọi 5G và trong tình huống thiên tai, AI có thể tự động mở rộng vùng phủ của các trạm còn hoạt động để duy trì liên lạc cho người dân. Những con số này cho thấy AI đã trở thành một phần trong quá trình vận hành hạ tầng viễn thông hiện đại.

Ông Andrew Cope cũng chia sẻ cách ứng dụng AI trong bảo vệ an ninh mạng. Với khối lượng dữ liệu khổng lồ mà hệ thống viễn thông sản sinh mỗi giây, các phương pháp thủ công không còn đủ khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các mối đe dọa. Nokia triển khai mô hình kết hợp giữa AI tạo sinh và kỹ thuật RAG để bảo đảm mọi phản hồi đều dựa trên dữ liệu thật, tránh sai lệch do mô hình tự phỏng đoán.

Các AI thế hệ mới được tích hợp để hỗ trợ kỹ sư phân tích cảnh báo, xác định nguyên nhân và đề xuất hành động phù hợp. Quan trọng hơn, dữ liệu của từng khách hàng được cô lập tuyệt đối và không được sử dụng để huấn luyện lại mô hình, đó là nguyên tắc tối quan trọng trong các lĩnh vực chứa dữ liệu nhạy cảm.

Bước nhảy mới của AI

Cũng trong buổi làm việc, đại diện Nokia giới thiệu về AI thế hệ mới hay còn gọi là AI tác tử hoặc tác nhân (agentic AI). Theo đó, AI tạo sinh (generative AI)-như ChatGPT-chỉ có khả năng tạo nội dung nhưng không tự hành động và không đưa ra quyết định. Còn tương lai của AI là AI tác tử, tức là AI biết trả lời, biết hành động. AI tác tử được xem là bước nhảy mới, có khả năng lập kế hoạch, tự đưa ra quyết định trong phạm vi cho phép, hoàn thành nhiệm vụ và thích ứng với môi trường.

“AI tác tử đã phát triển nhanh chóng và có thể đảm nhiệm nhiều khâu quan trọng trong vận hành hệ thống số, đặc biệt ở những nhiệm vụ mang tính kỹ thuật và lặp lại. Trong lĩnh vực viễn thông-nơi yêu cầu độ chính xác và tốc độ phản ứng rất cao-AI tác tử đã có thể tự động theo dõi trạng thái mạng theo thời gian thực, phát hiện bất thường trong lưu lượng, dự báo nguy cơ sự cố và thực hiện nhiều hành động tối ưu cấu hình theo quy trình đã được định nghĩa trước”, ông Andrew Cope cho biết.

Tuy nhiên, ông Andrew Cope cũng nhấn mạnh, tự động hóa không đồng nghĩa với thay thế hoàn toàn con người. Những can thiệp có ảnh hưởng lớn tới dịch vụ, những quyết định liên quan đến an toàn hệ thống, hoặc các tác vụ gắn với trách nhiệm pháp lý-đạo đức, đều đòi hỏi sự giám sát và phê duyệt của con người. Đây cũng là nguyên tắc cốt lõi để bảo đảm vận hành an toàn trong các hạ tầng trọng yếu.

“Việt Nam là một trong những 'mảnh đất vàng' để phát triển thế hệ AI mới. Tôi từng làm việc với nhiều kỹ sư trẻ Việt Nam và đánh giá cao năng lực của họ cũng như đội ngũ lập trình viên mạnh. Cùng với hệ sinh thái khởi nghiệp năng động và quyết tâm mạnh mẽ về chuyển đổi số của Chính phủ, Việt Nam có thể tận dụng AI tác tử để tiết kiệm chi phí vận hành, tăng tốc triển khai hạ tầng số và rút ngắn khoảng cách công nghệ với các nước phát triển. Nokia sẵn sàng đồng hành lâu dài cùng Việt Nam, đặc biệt trong các dự án liên quan đến 5G, an ninh mạng, dữ liệu lớn và hạ tầng số quy mô lớn”, ông Andrew Cope chia sẻ.

Theo đại diện Nokia, trong số các ngành đang thúc đẩy chuyển đổi số của Việt Nam, viễn thông được xem là lĩnh vực phù hợp nhất để triển khai trước. Lý do là hạ tầng viễn thông vốn đã có quy trình vận hành chuẩn hóa, sở hữu nguồn dữ liệu lớn và liên tục, và có hệ thống giám sát-điều hành từ lâu đời. Đây là môi trường lý tưởng để AI tác tử phát huy khả năng tự động hóa vận hành, tối ưu tài nguyên mạng và rút ngắn thời gian xử lý sự cố.

Bên cạnh đó, một số lĩnh vực khác như đô thị thông minh, công nghiệp-sản xuất, và một số dịch vụ công trực tuyến cũng có tiềm năng áp dụng. Trong đô thị thông minh, AI tác tử có thể hỗ trợ phân tích tình huống giao thông, giám sát an toàn, vận hành hạ tầng năng lượng-nước sạch. Trong công nghiệp, công nghệ này giúp tự động hóa dây chuyền, dự báo bảo trì thiết bị, giảm chi phí vận hành.

Riêng lĩnh vực dịch vụ công, Nokia nhận định đây là không gian ứng dụng lớn nhưng liên quan trực tiếp đến dữ liệu cá nhân và các quy trình pháp lý, vì vậy, Việt Nam nên triển khai từng bước, thận trọng và có kiểm soát.

Để triển khai AI tác tử an toàn, khung chính sách đóng vai trò quyết định. Trước hết, Việt Nam cần tập trung chuẩn hóa dữ liệu, bởi chất lượng dữ liệu đầu vào quyết định trực tiếp chất lượng đầu ra của AI. Đồng thời, phải có quy định cụ thể về bảo vệ dữ liệu và an ninh mạng, nhất là với các hệ thống trọng yếu như viễn thông, điện lực, giao thông.

Bên cạnh đó, cần sớm xây dựng cơ chế kiểm định, chứng nhận mô hình AI, bảo đảm các hệ thống AI tác tử đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn trước khi được đưa vào vận hành. Điều này bao gồm cả yêu cầu về khả năng giải trình, tức là mô hình phải giải thích được cơ sở logic của những hành động nó thực hiện.

Một cấu phần quan trọng khác là khung trách nhiệm giải trình. Chính sách phải làm rõ trách nhiệm của tổ chức triển khai, đơn vị vận hành và mức độ giám sát của con người trong các hệ thống tự động hóa cao.

Cuối cùng, đại diện Nokia khuyến nghị Việt Nam nên phát triển cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox) dành riêng cho AI tác tử, cho phép thử nghiệm có kiểm soát, đánh giá rủi ro trước khi mở rộng quy mô.