Trong những năm qua, Việt Nam đã ký kết và thực thi nhiều Hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương quan trọng như Hiệp định tăng cường hợp tác kinh tế-thương mại với các đối tác châu Mỹ (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-Vương quốc Anh và Bắc Ailen (UKVFTA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP)...
Các hiệp định này mở ra nhiều cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong việc mở rộng thị trường xuất khẩu, tận dụng ưu đãi thuế quan, thu hút đầu tư và nâng cao vị thế hàng hóa Việt Nam nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng trên trường quốc tế.
Các hiệp định này mở ra nhiều cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong việc mở rộng thị trường xuất khẩu, tận dụng ưu đãi thuế quan, thu hút đầu tư và nâng cao vị thế hàng hóa Việt Nam nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, song hành với cơ hội là những thách thức không nhỏ như: Yêu cầu ngày càng khắt khe về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng, trách nhiệm xã hội, phát triển bền vững. Cùng với áp lực cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp nước ngoài ngay tại thị trường nội địa. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh phải đổi mới chiến lược kinh doanh, nâng cao năng lực quản trị, chủ động hội nhập để tận dụng hiệu quả các ưu đãi từ FTA.
Bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, Thành phố Hồ Chí Minh với vai trò trung tâm kinh tế, thương mại và hội nhập quốc tế của cả nước, luôn xác định việc hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp tận dụng hiệu quả các FTA là một trong những nhiệm vụ trọng tâm.
Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh cam kết tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp thông qua các hoạt động hội thảo, tập huấn, kết nối giao thương, cung cấp thông tin thị trường… để giúp doanh nghiệp tự tin hội nhập, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.
Theo bà Bùi Hoàng Yến, Đại diện Văn phòng Cục Xúc tiến Thương mại phía Nam (Bộ Công thương), tiến trình hội nhập của Việt Nam ngày càng trở nên ấn tượng, với việc tham gia vào các FTA và tiếp cận các thị trường rộng lớn như CPTPP, EU.
Tính đến hiện tại, Việt Nam đã ký kết 18 FTA, trong đó có 17 hiệp định đã có hiệu lực, mở ra cánh cửa tiếp cận thị trường với hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm gần 90% GDP toàn cầu.
Riêng năm 2024, với độ mở kinh tế lớn, tổng kim ngạch thương mại Việt Nam đã đạt mốc 786,29 tỷ USD, trong đó xuất khẩu tăng trưởng hai con số ở mức 14,3% so với cùng kỳ năm 2023, mang lại thặng dư thương mại 24,8 tỷ USD.
Sự tăng trưởng này được thúc đẩy đáng kể bởi khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), vốn đóng góp tới 71,8% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, đặc biệt ở các ngành hàng công nghệ cao như máy vi tính, sản phẩm điện tử, máy móc và điện thoại.
Theo số liệu của Bộ Công thương, từ năm 2023 đến 2024, doanh thu xuất khẩu đối với hàng hóa được hưởng thuế quan ưu đãi theo FTA đạt tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm là 12,7%. Cùng với đó, việc ký kết các FTA mang tính chiến lược đã khiến Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho các dây chuyền sản xuất từ các nước trên thế giới.
Mặc dù độ bao phủ của các FTA là lớn, nhưng tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan của doanh nghiệp Việt chỉ ở mức trung bình khoảng 30-40%.
Bà Bùi Hoàng Yến, Đại diện Văn phòng Cục Xúc tiến Thương mại phía Nam
Tuy nhiên, bà Bùi Hoàng Yến cho rằng, mặc dù độ bao phủ của các FTA là lớn, nhưng tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan của doanh nghiệp Việt chỉ ở mức trung bình khoảng 30-40%.
Những rào cản chính bao gồm sự phụ thuộc vào các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc; tỷ lệ nội địa hóa còn thấp dẫn đến sản xuất đòi hỏi nhiều nguyên phụ liệu nhập khẩu; rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng khi nguồn nhập bị gián đoạn; áp lực tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe về môi trường, lao động, sở hữu trí tuệ và quy định thương mại.
Để vượt qua thách thức, các chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh và cả nước cần chủ động đầu tư nâng cao chất lượng môi trường và điều kiện lao động để tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế; phát triển công nghiệp hỗ trợ và tăng cường liên kết nội khối là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực, đáp ứng các quy tắc về nguồn gốc xuất xứ.
Để vượt qua thách thức, doanh nghiệp cần chủ động đầu tư nâng cao chất lượng môi trường và điều kiện lao động để tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế; phát triển công nghiệp hỗ trợ và tăng cường liên kết nội khối là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực, đáp ứng các quy tắc về nguồn gốc xuất xứ.
Việc hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp vừa và nhỏ với khối FDI cũng được khuyến khích nhằm tạo ra sức mạnh cộng hưởng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đồng thời, các chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng từ nhà nước sẽ là đòn bẩy quan trọng để doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, có đủ nguồn lực để tuân thủ các yêu cầu của FTA.
Việc triển khai các giải pháp này một cách đồng bộ sẽ tạo động lực để doanh nghiệp trong nước chuyển mình, tận dụng lợi thế trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, biến các thách thức thành cơ hội phát triển.
Theo bà Đinh Thị Hương Giang, Giám đốc tư vấn, Công ty Kiểm toán và Tư vấn Grant Thornton Việt Nam, các Hiệp định FTA tạo ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt Nam, cũng như Thành phố Hồ Chí Minh nhưng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu cao hơn về sự phát triển bền vững.
Các tập đoàn quốc tế khi tìm kiếm nhà cung cấp mới sẽ tập trung vào nhiều khía cạnh, bao gồm minh bạch pháp lý và tài chính, tuân thủ quy định quốc tế, cam kết ESG, khả năng kiểm soát rủi ro và cải tiến liên tục.
