Sửa đổi Nghị quyết số 98/2023/QH15: Tạo cơ chế đột phá phát triển Thành phố Hồ Chí Minh

Đây là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo động lực mới, đột phá cho Thành phố Hồ Chí Minh phát triển, xứng đáng với vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước.

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn nêu rõ, việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 được đặt trên cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn vững chắc, căn cứ vào định hướng phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh tại các nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị, đặc biệt là sau khi sáp nhập, Thành phố đã được mở rộng đáng kể về diện tích, quy mô dân số và dư địa phát triển.

Tuy nhiên, để thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển, đặc biệt là mục tiêu tăng trưởng hai con số trong 5 năm tới, Thành phố Hồ Chí Minh cần thêm khoảng 1,8 triệu tỷ đồng. Nguồn lực hiện có chỉ đáp ứng khoảng 30% tổng nhu cầu vốn của xã hội. Do đó, việc bổ sung các giải pháp đột phá, vượt trội ngoài luật vào Nghị quyết 98 là hết sức cấp thiết để thu hút các nguồn lực đầu tư, giải quyết ngay các điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực.

Đề xuất thành lập Khu thương mại tự do Thành phố Hồ Chí Minh

Về các nội dung cơ bản, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn cho biết, dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung 6 điều (Điều 1, 4, 6, 7, 11, 12) và bổ sung một điều mới là Điều 7a vào Nghị quyết số 98, các chính sách tập trung vào 4 nhóm vấn đề chính.

Thanh toán dự án đường sắt: Cho phép Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh được sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện bồi thường, hỗ trợ tái định cư khu vực nhà ga, đường sắt và vùng phụ cận nhằm tạo quỹ đất đối giá hoặc thanh toán cho nhà đầu tư thực hiện đường sắt theo hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao).

Khai thác quỹ đất TOD: Cho phép Thành phố được sử dụng khoản thu 100% từ quỹ đất TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) để trực tiếp đầu tư cho dự án đường sắt địa phương và các dự án giao thông thuộc tuyến TOD.

Phân cấp thẩm quyền: Phân cấp cho Ủy ban nhân dân Thành phố quyết định việc đầu tư xây dựng kết hợp nhà ở, thương mại dịch vụ tại nhà ga, khu tập kết bảo dưỡng tàu, và vùng phụ cận các nút giao thông; quyết định các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất quy hoạch tại các khu vực này khác với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Rút gọn thủ tục: Mở rộng phạm vi áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt cho mọi dự án trong các khu chức năng (khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao...) nhằm rút ngắn thủ tục hành chính.

Về thành lập Khu thương mại tự do, dự thảo Nghị quyết bổ sung Điều 7a quy định khung pháp lý đầy đủ cho mô hình Khu thương mại tự do tại Thành phố Hồ Chí Minh, tương đồng với các cơ chế đã được áp dụng cho Hải Phòng và Đà Nẵng. Đồng thời, trao thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân Thành phố quyết định thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do, coi đây là điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung.

Về thu hồi đất, dự thảo Nghị quyết mở rộng thẩm quyền thu hồi đất để phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng; bổ sung các trường hợp thu hồi đất bao gồm dự án trong Khu thương mại tự do và dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược tại Côn Đảo.

Liên quan tới thu hút nhà đầu tư chiến lược, mở rộng danh mục ngành nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, tập trung vào các dự án có quy mô lớn, mang tính dẫn dắt trong phát triển hạ tầng giao thông, đô thị, du lịch, văn hóa - thể thao, y tế, năng lượng sạch, logistics, bảo vệ môi trường và dự án đầu tư tại địa bàn Côn Đảo.

Ngoài ra, dự thảo Nghị quyết bổ sung ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho các dự án hạ tầng tại địa bàn đặc biệt khó khăn và ưu đãi đối với hoạt động nghiên cứu, phát triển. Cho phép cơ quan có thẩm quyền đồng thời chấp thuận chủ trương đầu tư và nhà đầu tư nếu chỉ có một nhà đầu tư đáp ứng điều kiện.

Cân nhắc thận trọng trong việc quy định về thu hồi đất tại dự thảo Nghị quyết

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Ủy ban và Thường trực các cơ quan của Quốc hội cơ bản nhất trí với chủ trương sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 nhằm tận dụng thời cơ phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, đề nghị làm rõ một số nội dung.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính lưu ý phạm vi đề xuất của dự thảo Nghị quyết còn rộng và dàn trải, nhiều quy định trùng lắp với quy định pháp luật hiện hành và các dự thảo luật, nghị quyết khác đang trình Quốc hội. Đồng thời, một số nội dung có tác động trực tiếp tới ngân sách nhà nước, quản lý đất đai, tài sản công và đời sống người dân, đòi hỏi cơ quan chủ trì soạn thảo cần rà soát, đánh giá kỹ lưỡng để hoàn thiện.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính đưa ra một số vấn đề cụ thể cần cân nhắc, đơn cử như mô hình phát triển đô thị theo TOD. Về quy định thanh toán Hợp đồng BT, đa số ý kiến Ủy ban nhận thấy nội dung bổ sung về thanh toán cho nhà đầu tư dự án đường sắt áp dụng loại hình hợp đồng BT có phạm vi hẹp hơn hoặc trùng lắp so với quy định hiện hành và có thể làm hạn chế tính chủ động của địa phương. Đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ việc thu hẹp phạm vi này.

Về sử dụng đất kết hợp, cơ quan thẩm tra cơ bản nhất trí với việc cho phép kết hợp xây dựng nhà ở, thương mại dịch vụ tại khu vực nhà ga, nút giao thông TOD để khai thác quỹ đất và tăng nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, pháp luật đất đai hiện hành chưa quy định cho phép việc kết hợp đất sử dụng mục đích công cộng với mục đích nhà ở, đề nghị rà soát và đề xuất sửa đổi áp dụng chung trên toàn quốc để bảo đảm tính đồng bộ.

Với việc giữ lại 100% thu từ TOD được quy định tại Luật Đường sắt và việc sử dụng ngân sách địa phương thuộc thẩm quyền của Hội đồng nhân dân, do đó, đề nghị cân nhắc không quy định nội dung này tại dự thảo Nghị quyết để tránh trùng lặp.

Liên quan tới thu hồi đất, Ủy ban nhận thấy việc bổ sung các trường hợp thu hồi đất ngoài quy định tại Luật Đất đai là vấn đề nhạy cảm, phức tạp, liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất. Do đó, đề nghị cân nhắc thận trọng trong việc quy định chính sách này.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, nghiên cứu, chỉ đề xuất danh mục thật sự cần thiết, ưu tiên thu hút các dự án có quy mô lớn, sử dụng công nghệ cao, tiên tiến và có tác động lớn, tích cực đến phát triển kinh tế xã hội của Thành phố và giải quyết các vấn đề bức xúc của địa phương.

Riêng với thành lập Khu thương mại tự do, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cùng Thường trực các cơ quan của Quốc hội nhất trí với việc thành lập Khu thương mại tự do tại Thành phố Hồ Chí Minh. Đối với các cơ chế, chính sách đặc thù cho Khu thương mại tự do, Ủy ban cơ bản nhất trí với các cơ chế chính sách đã được quy định áp dụng cho Khu thương mại tự do thành phố Hải Phòng.