Từ đó, nhiều mô hình sản xuất hiệu quả đã và đang hình thành, lan tỏa, giúp nâng cao đời sống, nhất là với đồng bào dân tộc thiểu số tại địa phương.
Xây dựng nền nông nghiệp chủ lực thích ứng với thị trường
Với tổng diện tích gieo trồng hàng năm đạt hơn 7.397ha, nông nghiệp được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn của xã Ia Phí. Trên địa bàn, người dân tập trung sản xuất chủ yếu các loại cây trồng chủ lực như: cà-phê (2.844,3ha), cao su (2.000ha), lúa (1.060ha) và cây ăn trái (713,2ha), trong đó sầu riêng hiện chiếm tới 405ha và đang được đầu tư bài bản theo hướng hàng hóa.
Đáng chú ý, cùng với biến động giá cả thị trường, người dân xã Ia Phí đã chủ động chuyển đổi linh hoạt cơ cấu cây trồng. Nhiều hộ đã mạnh dạn chặt bỏ những cây có giá trị kinh tế thấp như bời lời, sắn để chuyển sang trồng cà-phê, cao su hoặc trồng xen cây ăn trái như sầu riêng, bơ, mít Thái, góp phần nâng cao hệ sinh thái và thu nhập. Bên cạnh đó, hàng năm, người dân cũng tiến hành tái canh cây cà-phê bằng các giống mới có năng suất cao như TR4, TR9, TRS1, Thiện Trường, Xanh lùn... Nhờ đó, năng suất và chất lượng cà-phê của Ia Phí không ngừng được nâng cao.
Theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Ia Phí Nguyễn Công Sơn, định hướng trong giai đoạn 2026-2030, xã sẽ từng bước chuyển đổi khoảng 89ha đất trồng sắn kém hiệu quả sang các loại cây công nghiệp và cây ăn trái. Đồng thời, ban ngành chức năng tại địa phương sẽ tiếp tục tham mưu xây dựng kế hoạch chuyển đổi cơ cấu giống cây trồng phù hợp với nhu cầu thị trường và phù hợp với điều kiện đất đai, khí hậu từng vùng thôn, làng. Cùng với đó là định hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn theo hướng bền vững.
Song song với trồng trọt, chăn nuôi cũng được xác định là ngành quan trọng trong phát triển kinh tế nông hộ trên địa bàn xã. Tính đến cuối năm 2025, tổng đàn vật nuôi ở Ia Phí đạt mức khá ổn định với 388 con trâu, 7.095 con bò, 6.616 con heo, 878 con dê, 27.679 con gia cầm. Ngoài ra, trên địa bàn còn có 3.000 tổ ong và 6 nhà nuôi yến thương phẩm.
Để nâng cao hiệu quả chăn nuôi, xã tập trung thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh, đặc biệt kiểm soát nguy cơ bùng phát dịch tả lợn châu Phi. Cụ thể vào năm 2025, đã xảy ra một ổ dịch tại hộ ông Rơ Châm Vét ở làng Kênh Chóp. Ngay sau khi phát hiện, địa phương đã kịp thời thực hiện tiêu huỷ toàn bộ số lợn (22 con, tổng trọng lượng 1.053kg) và chi trả hỗ trợ đầy đủ theo quy định. Hiện tại, công tác tiêm phòng, đăng ký số lượng, quản lý đàn vật nuôi đang được triển khai chặt chẽ, đúng quy trình, góp phần ổn định nguồn cung và bảo đảm an toàn dịch bệnh.
Thúc đẩy sản xuất liên kết
Một trong những điểm nhấn đáng ghi nhận tại Ia Phí chính là sự phát triển của các mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã. Tiêu biểu là Hợp tác xã Nông nghiệp Ia Phí với dự án liên kết sản xuất và tiêu thụ cà-phê cho 100 hộ dân, trên diện tích 130 ha. Mô hình này không chỉ giúp nâng cao chất lượng cà-phê, mà còn tăng thêm thu nhập từ 3-5% cho các hộ, đặc biệt là với các hộ đồng bào dân tộc thiểu số.
Chia sẻ về ý nghĩa của mô hình liên kết này, ông Rơ Châm Jú, làng Mrông Ngó 3 cho biết: “Bà con rất phấn khởi vì được hướng dẫn kỹ thuật mới, được hợp tác xã bao tiêu sản phẩm nên yên tâm sản xuất. Trước đây cà-phê làm ra khi bán ra bị thương lái ép giá, giờ có người mua giá cao hơn, lại biết cách chăm sóc, năng suất tăng rõ rệt”.
Ngoài ra, nhiều mô hình sản xuất kiểu mới đang chứng minh hiệu quả. Hợp tác xã Dịch vụ-Nông nghiệp Núi Cờ với mô hình nấm linh chi đỏ được trồng trong nhà kính bằng kỹ thuật vi sinh; Hợp tác xã Nông nghiệp Hoàng Gia phát triển dưa lưới công nghệ cao trong nhà kính đã trở thành mô hình học tập cho nhiều nông dân. Đặc biệt, Công ty TNHH Chế biến Nông sản Jrai Ialy đang đầu tư chuỗi sản xuất-chế biến-tiêu thụ cà-phê chất lượng cao gắn với thương hiệu địa phương, góp phần nâng tầm sản phẩm nông nghiệp Ia Phí ra thị trường trong nước và hướng tới xuất khẩu.
Một mô hình trồng trọt tiêu biểu khác là hộ ông Lương Văn Sức, trồng sầu riêng xen canh với cà-phê theo hướng hữu cơ. Ông Sức chia sẻ: “Trồng xen giúp đất đai tơi xốp, giữ ẩm, không còn phải dùng nhiều phân hóa học nên trái cây sạch, cà-phê cũng ngon hơn”.
Nhằm bảo đảm chất lượng vật tư nông nghiệp và nguồn giống, xã Ia Phí đã phối hợp với Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai thực hiện ký cam kết đối với 15 cơ sở kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, bảo đảm chấp hành đúng quy định pháp luật. Đồng thời, tiến hành kiểm tra, rà soát 6 cơ sở sản xuất, kinh doanh giống cây trồng; hướng dẫn hộ dân chọn giống, khảo nghiệm giống phù hợp với địa phương.
Thông qua việc quản lý nguồn giống đồng bộ và chống gian lận thương mại trong vật tư nông nghiệp, người dân đã tránh được tình trạng “tiền mất, tật mang” do sử dụng giống kém chất lượng, hạn chế ảnh hưởng môi trường và sức khỏe nhân dân.
Xã Ia Phí đặt mục tiêu đẩy mạnh tổ chức sản xuất theo mô hình hợp tác xã, liên kết doanh nghiệp-nông dân, đặc biệt trong các vùng chuyên canh cà-phê, cây ăn trái, rau củ công nghệ cao. Đồng thời, xã cũng sẽ hướng dẫn người dân xây dựng mô hình nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn nhằm thích nghi với biến đổi khí hậu và đáp ứng nhu cầu thị trường ngày càng cao về chất lượng sản phẩm.
Song hành với đó là tiêu chí xây dựng nông thôn mới nâng cao. Các chỉ tiêu về sản xuất hiệu quả, thu nhập, môi trường nông thôn và an ninh, an toàn thực phẩm đang được xã kiện toàn dần qua từng vụ mùa. Chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể nông dân, phụ nữ, thanh niên cũng sẽ cùng vào cuộc khuyến khích khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp.
Từ chủ trương đúng đắn, lãnh đạo sâu sát tới sự đồng lòng của nhân dân, xã Ia Phí đang dần khẳng định vị thế là một trong những vùng đi đầu trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp của tỉnh Gia Lai.
