Vừa ý thức về sự hữu hạn của sức lực, nhưng dường như cũng châm tiếp cho mình mồi lửa nghề nghiệp, ông ra cuốn sách “Hồi ức Thế Hùng” (NXB Hội Nhà văn) với nhiều chia sẻ thú vị.
Ở đó, vừa có tính chất tổng kết đời sáng tạo, chia sẻ những hồi ức sống sôi nổi vượt lên hoàn cảnh của bản thân những năm bao cấp, đổi mới, hội nhập; cũng vừa bộc bạch những suy ngẫm về nghệ thuật và đời sống.
1. TS mỹ học Thế Hùng là người đa tài: họa sĩ, nhạc sĩ, nhà thơ và đồng thời là hội viên các hội chuyên ngành trên của Trung ương lẫn Hà Nội. Nhiều năm trước làm phóng viên báo Văn nghệ, ông là tay chụp ảnh có nghề. Tích hợp các tài hoa đó vào nghiệp làm thầy, Thế Hùng còn trở thành nhà thuyết trình được mời rộng rãi với nhiều chủ đề về nghệ thuật-kỹ năng sống, văn hóa ứng xử, văn hóa-đạo đức kinh doanh, hạnh phúc gia đình…
Ngoài chuyện kể những chục năm bền bỉ làm nghề, rất đáng chú ý qua dòng hồi ức của ông, là những thông tin có tính tư liệu về một số văn nghệ sĩ nổi tiếng là thầy, là anh, là bằng hữu mà ông kính mến suốt nhiều năm. Qua đó, bạn đọc thêm dữ liệu để quý trọng những tài hoa của đất nước, cũng như có thể nhìn rộng hơn để trân trọng các văn nghệ sĩ và công việc sáng tạo của họ. Đây có thể coi là một may mắn của con người đa tài Thế Hùng khi nhờ nghề báo và sáng tác, được tiếp xúc, phỏng vấn, học hỏi các “cây đa cây đề”. Và nhờ đó, cũng trở nên may mắn của người khác khi được nghe ông kể lại.
2. Trong đó có câu hỏi của “cháu” Thế Hùng hỏi bác “Văn Cao”: “Bài “Tiến quân ca” bác viết gam si giáng trưởng nhịp 4/4 (C) với 2 dấu hóa là si, mí giáng. Nhưng bài “Tiến về Hà Nội” bác lại viết gam sol trưởng nhịp 2/4 có dấu hóa fa thăng. Sao bác không viết cả hai nhịp hành khúc 2/4?”. Và tác giả của “Quốc ca” nước Việt đã trả lời: “Bác thay đổi thủ pháp cho phong phú nhưng vẫn đúng tinh thần hành khúc. Ca khúc “Tiến về Hà Nội”, bác chú ý là diễn tả khí thế những bước chân kiêu hãnh của đoàn người chiến thắng trở về”.
Trong đó có chia sẻ của nhà thơ - “chú” Nguyễn Đình Thi với “cháu” Thế Hùng khi khẳng định, một nghệ sĩ nói chung khi được trang bị kiến thức triết, mỹ học sẽ có phông văn hóa sâu, rộng, sáng tác hay hơn, nhiều tác phẩm đẹp hơn. Và với tác giả của “Đất nước”, như TS Thế Hùng cảm nhận, triết học đã nâng thi ca của ông lên một tầm mới, giọng điệu mới. Bởi thế ông từng quyết liệt bảo vệ quan điểm thơ mới dù năm xưa, thơ không vần của ông từng bị phê phán.
Và nữa, cũng chính nhạc sĩ, nhà nghiên cứu, phê bình Thụy Kha đã có lần kể với Thế Hùng: “Tao” mang ơn tạp chí Âm nhạc Việt Nam, Hội Nhạc sĩ Việt Nam với những ngày làm biên tập viên ở đấy. Phông văn hóa, phông âm nhạc của tao dày lên đáng kể. Các mối quan hệ với các đại thụ của âm nhạc Việt Nam cũng bắt đầu từ đấy…
3. Chính những phút trải lòng được lưu lại đó cho chúng ta thấy đời sống sáng tạo của các bậc tài hoa thật đa dạng. Chúng pha trộn với đời sống thường nhật và những va vấp cuộc đời, tạo nên những cung bậc chân thực, cảm động trong sự nghiệp văn nghệ sĩ. Nhớ họa sĩ Bùi Xuân Phái, họa sĩ Thế Hùng ghi: “Có lần cụ nói với tôi, lúc cụ vẽ hăng hái nhất là lúc khó khăn nhất, không có tiền để mua họa phẩm nên tranh Bùi Xuân Phái thường nhỏ và rất nhỏ. Đặc biệt khi “một phần vì điều kiện vật chất, một phần vì tái hiện cho kịp cảm xúc đến rất nhanh, lấy mầu từ pallette đặt những nhát bút lên tranh cũng rất nhanh nên mầu chồng lấn lên nhau một cách tự nhiên nhưng có chủ đích, tạo ra một hòa sắc và nhịp điệu rất tình cảm”.
Cũng có kỷ niệm vui thân tình mà qua đó, ta biết thêm về sự dí dỏm, thân mật của những con người xuất chúng. Như chuyện phóng viên Thế Hùng hồi đến chụp ảnh nhà văn Nguyễn Tuân, đã “vần cụ như một người mẫu thực thụ”, nào ngoẹo đầu, nào đọc sách, ngồi viết, dùng quạt thổi bay tóc… đến nỗi nhà văn bảo: Cậu hành tôi đau cả cái thân già. Rồi khi ảnh đẹp được mang đến, nhà văn khen cậu phóng viên bạn đồng môn với con gái út của mình ở Trường đại học Mỹ thuật Công nghiệp là “hành hạ” cũng giỏi mà chụp cũng đẹp! Thậm chí có lần đang mải xoay xở tìm góc độ chụp, chàng phóng viên làm rơi vỡ chiếc cốc pha-lê đẹp của nhà văn Nguyễn Tuân, nhưng cụ cười bảo, vỡ một chiếc cốc mà được một tấm ảnh nghệ thuật cũng đáng.
Người con trai của danh họa Nguyễn Gia Trí cũng từng kể với họa sĩ Thế Hùng về giờ giấc làm việc của cha mình: Đúng 7 giờ ăn sáng, có khi chỉ là mẩu bánh mì rồi đến xưởng, làm việc đến 11 rưỡi mới về ăn trưa. Đọc báo, uống trà rồi ông lại sang xưởng vẽ đến 5 rưỡi chiều. Về ăn cơm, uống trà rồi ông lại… sang làm việc tiếp đến tận 11 giờ khuya. Danh họa dành tâm sức cho công việc đến mức hầu như không đi chơi và hiếm khi ra khỏi nhà, có đi thì cũng về ngay. Cũng trong ký ức tha thiết đó, danh họa Nguyễn Gia Trí hiện lên như một người rất thương học trò và thợ phụ, trả lương đúng hẹn và chu đáo, không mắng mỏ bao giờ…
4. Nhân cách, đạo đức nghề nghiệp, ý thức cống hiến cho nghề và cả những phút thăng hoa vụt sáng của nhiều bậc tài danh, cứ theo những câu chuyện như thế mà gợi lên xúc cảm. Như chuyện họa sĩ Nguyễn Cường viết bài hát “Mái đình làng biển” nổi tiếng là lúc chợt nghĩ ra, “vồ” luôn được cuốn sổ tay của nhạc sĩ Cát Vận để ghi vội những nốt nhạc. Cát Vận cũng là người bạn thân cùng học, đã san sẻ với Nguyễn Cường từ “nửa bát cơm” trong những năm học nhạc viện Hà Nội ngày trước. Cũng thú vị với thông tin năm 1981, nhạc sĩ Trần Tiến được Đoàn ca múa Đắk Lắk mời lên sáng tác nhưng bận nên giới thiệu “bạn” Nguyễn Cường. Nhạc sĩ người phố cổ Hàng Bạc (Hà Nội) ở lại, dấn thân, trải nghiệm, và ngày càng gắn bó, ông viết một loạt ca khúc về Tây Nguyên, làm nên “tượng đài” của chính mình.
Nhắc đến nhạc sĩ Trần Tiến, thì trong những chia sẻ giữa “bạn” Tiến với bạn “Hùng”, có kỷ niệm ứa nước mắt khi nhạc sĩ trẻ Trần Tiến sau khi tốt nghiệp nhạc viện ở Hà Nội, vào TP Hồ Chí Minh “khởi nghiệp”. Lang thang, tay trắng, Trần Tiến đến nhà nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. “Người anh” nói với em: “Tiến à, thôi kệ, Tiến không có đồng nào thì có anh. Tiến về đây đi”… Còn với nhạc sĩ Phó Đức Phương thì lại có câu chuyện viết nên bài hát “Về quê” từ lời gợi ý ngẫu nhiên mà chân tình của “chị Hai quan họ” - NSND Thúy Cải. Đó là, nhạc sĩ Phó Đức Phương vốn như “người nhà” của Đoàn dân ca quan họ Hà Bắc trước kia do hay về dựng chương trình, tiết mục. Hồi tách hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang trước kia, nhạc sĩ nhận được mối quan tâm của tỉnh, muốn tặng đất làm nhà vì nhiều đêm ông vẫn đi xe máy về Hà Nội. Nghệ sĩ Thúy Cải nói: Theo em anh nên về, nơi mẹ đưa nôi, có dòng sông bên lở bên bồi. Nhạc sĩ không về Bắc Ninh ở, nhưng lời khuyên ấy đã thành câu hát đầu tiên của ca khúc sau này thấm sâu rộng vào đời sống.
5. Nhiều nữa những hồi ức của TS, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ Thế Hùng về các bậc tài hoa, như những cuốn phim quay chậm, phác lại dáng nét con người, tính cách, điểm những thành tựu tiêu biểu. Những tên tuổi đó đa dạng và trân quý, như các nhà thơ Xuân Diệu, Quang Dũng, Hoàng Cầm, Hoàng Trung Thông, Nguyễn Duy, Bằng Việt, Phạm Tiến Duật, Hữu Thỉnh, Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh, Bế Kiến Quốc, Nguyễn Trọng Tạo, Trần Đăng Khoa, Nguyễn Quang Thiều; các nhà văn Kim Lân, Đào Vũ; các nhạc sĩ Đoàn Chuẩn, Chu Minh, Hoàng Vân, Phan Huỳnh Điểu, Hoàng Dương, Huy Du, Thuận Yến, Phú Quang, Duy Thái; các họa sĩ Nguyễn Sáng, Lưu Công Nhân, Thành Chương; và nhà sử học Dương Trung Quốc, NSND Lê Huy Quang, nhà báo, nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Khoa, cùng những gương mặt khác nữa. Những ấn tượng đẹp đẽ về thầy về bạn qua đó, sẽ còn lưu lại lâu dài trong con mắt liên tài và ý thức học hỏi những tài năng của người nghệ sĩ đa tài Thế Hùng.
