Giảm ô nhiễm bụi mịn ở Hà Nội: Cần lộ trình, giải pháp đồng bộ và sự vào cuộc quyết liệt

Phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc trao đổi với bà Lê Thanh Thủy, Phó Trưởng phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội để làm rõ hơn nội dung này bên lề buổi đối thoại về vấn đề ô nhiễm không khí do Báo Nhân Dân tổ chức ngày 18/12, tại Hà Nội.

Nhận diện quy luật ô nhiễm để chủ động kịch bản ứng phó

Phóng viên: Thưa bà, câu chuyện “mùa ô nhiễm” tại Hà Nội đã được nhắc tới trong nhiều năm. Dưới góc độ cơ quan quản lý, bà nhìn nhận vấn đề này như thế nào?

Bà Lê Thanh Thủy: Thực tế cho thấy, câu chuyện “mùa ô nhiễm” không phải là vấn đề mới. Qua theo dõi trong suốt nhiều năm, thậm chí có thể nói là cả một thập kỷ, các nhà nghiên cứu cũng như những người làm công tác quản lý môi trường, quản lý chất lượng không khí đều nhận thấy một quy luật khá rõ ràng: từ khoảng tháng 10 của năm trước đến tháng 3, tháng 4 năm sau là giai đoạn ô nhiễm không khí diễn ra nghiêm trọng nhất, đặc biệt tại khu vực Hà Nội.

Đây là thời điểm hội tụ nhiều yếu tố bất lợi như điều kiện thời tiết khô hanh, nghịch nhiệt, ít mưa, cùng với các hoạt động giao thông, xây dựng, sinh hoạt dân sinh gia tăng. Việc nhận diện rõ quy luật này là cơ sở quan trọng để thành phố chủ động xây dựng các kịch bản và giải pháp ứng phó phù hợp.

Phóng viên: Trên cơ sở nhận diện quy luật đó, Hà Nội đã xây dựng các định hướng và giải pháp ra sao, thưa bà?

Bà Lê Thanh Thủy: Với vai trò là cơ quan quản lý trên địa bàn thành phố Hà Nội, chúng tôi luôn xác định phải triển khai đồng bộ cả các giải pháp dài hạn, trung hạn và ngắn hạn. Thành phố đã xây dựng Kế hoạch quản lý chất lượng không khí đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035. Trong kế hoạch này, các nhóm giải pháp tổng thể đã được xác định rõ, nhằm từng bước cải thiện chất lượng không khí đô thị một cách căn cơ, bền vững.

Bên cạnh các giải pháp mang tính chiến lược lâu dài, tại những thời điểm ô nhiễm cao điểm, cơ quan chuyên môn tham mưu cho Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về công tác quản lý môi trường nói chung, quản lý chất lượng không khí nói riêng luôn tập trung triển khai các biện pháp trước mắt, kịp thời và linh hoạt.

Phóng viên: Trong các giải pháp trước mắt, vai trò của chính quyền cơ sở được đặt ra như thế nào?

Bà Lê Thanh Thủy: Trước hết, chúng tôi ban hành các văn bản đôn đốc chính quyền cơ sở-hiện nay là các phường, xã theo đơn vị hành chính mới-thực hiện đúng chức năng, trách nhiệm trong việc kiểm soát các nguồn phát thải tại chỗ.

Cụ thể, các địa phương phải tăng cường kiểm soát, xử lý tình trạng đốt rác, đốt phụ phẩm trái phép; giám sát chặt chẽ các hoạt động xây dựng, yêu cầu các chủ đầu tư, nhà thầu tuân thủ nghiêm các quy định về bảo vệ môi trường trong suốt quá trình thi công. Đây là trách nhiệm trực tiếp của chính quyền phường, xã trên địa bàn.

Song song với đó, chúng tôi cũng tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các cơ sở sản xuất, các hoạt động gây ô nhiễm, đặc biệt là các hành vi đốt trái phép, qua đó góp phần hạn chế các nguồn phát thải phát sinh trong giai đoạn ô nhiễm cao điểm.

Phóng viên: Tuy nhiên, thực tế cho thấy các vi phạm vẫn còn diễn ra. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở đâu, thưa bà?

Bà Lê Thanh Thủy: Đúng vậy, tình trạng vi phạm vẫn chưa thể được xử lý triệt để. Nguyên nhân là lực lượng làm công tác kiểm tra còn mỏng, trong khi trước đây chúng ta chưa có nhiều công cụ hỗ trợ hiện đại như giám sát bằng vệ tinh, thiết bị bay không người lái, hệ thống camera hay các phương thức giám sát từ trên cao.

Mặc dù hệ thống chế tài xử lý vi phạm đã từng bước được hoàn thiện, song việc áp dụng xử phạt trên thực tế vẫn còn gặp nhiều hạn chế. Điều này khiến một số hành vi vi phạm vẫn tiếp diễn, đặc biệt là các vi phạm mang tính nhỏ lẻ, diễn ra nhanh và phân tán.

Ngoài ra, với đặc thù là Thủ đô có mật độ dân số cao, tập trung nhiều hoạt động giao thông, xây dựng và sinh hoạt dân cư, việc kiểm tra, giám sát chủ yếu dựa vào lực lượng con người chưa thực sự đạt hiệu quả như mong muốn.

Số hóa giám sát môi trường-hướng đi tất yếu

Phóng viên: Trước những hạn chế đó, Hà Nội đang có những bước đi mới nào trong công tác giám sát môi trường?

Bà Lê Thanh Thủy: Trong thời gian tới, chúng tôi đang từng bước triển khai việc số hóa công tác quản lý, giám sát môi trường. Hiện nay, thành phố đã và đang lắp đặt hệ thống camera giám sát; đồng thời, các dữ liệu hình ảnh cùng với những công cụ kỹ thuật khác sẽ được tích hợp, khai thác đồng bộ nhằm tăng cường hiệu quả giám sát.

Khi hệ thống này vận hành đồng bộ, việc kiểm soát các nguồn phát thải tại chỗ sẽ chặt chẽ hơn, kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, giảm dần sự phụ thuộc vào kiểm tra thủ công bằng con người.

Phóng viên: Đối với nguồn phát thải từ giao thông, thành phố đang có những biện pháp như thế nào để hạn chế và chuyển biến tích cực?

Bà Lê Thanh Thủy: Đối với các nguồn phát thải chính, đặc biệt là từ hoạt động giao thông, có thể thấy thành phố đang có những chuyển biến tích cực theo hướng phát triển giao thông xanh. Hệ thống giao thông công cộng từng bước được hoàn thiện, đồng thời có nhiều chính sách khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng.

Trong giai đoạn trước mắt, hệ thống giao thông công cộng có thể chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu đi lại do hạ tầng và các điều kiện kỹ thuật còn hạn chế. Tuy nhiên, về lâu dài, với chiến lược và kế hoạch phát triển của thành phố Hà Nội, trong khoảng 5-10 năm tới, hoàn toàn có cơ sở để kỳ vọng vào sự phát triển của hệ thống giao thông xanh, giao thông công cộng, qua đó từng bước giảm phương tiện cá nhân và góp phần làm giảm ô nhiễm không khí.

Phóng viên: Có ý kiến cho rằng Hà Nội cần nhanh chóng trở thành một thành phố xanh, sạch. Quan điểm của bà ra sao?

Bà Lê Thanh Thủy: Nếu kỳ vọng thành phố có thể trở nên xanh, sạch, đẹp ngay trong vòng một đến hai năm thì đó là điều không khả thi. Đây là một quá trình cần thời gian và lộ trình cụ thể.

Tuy nhiên, có thể nhìn nhận một tín hiệu tích cực là vấn đề này đang nhận được sự quan tâm rất lớn và sự chỉ đạo sát sao, quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, từ các cấp lãnh đạo thành phố đến chính quyền cơ sở. Theo tôi, chính sự vào cuộc mạnh mẽ ở cấp chính trị là điều kiện tiên quyết, mang tính quyết định trong việc ban hành các chính sách và triển khai những hành động cụ thể nhằm từng bước đẩy lùi tình trạng ô nhiễm không khí.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn bà!