Nhiều tuyến đường, xe đạp, xe máy đi chung với xuồng, ghe. Nhiều khu dân cư ven sông và vùng trồng cây ăn trái chìm trong biển nước. Ở thành phố Cần Thơ, nhiều khu dân cư biến thành “bán đảo”. Người dân đi làm, trẻ em đi học bì bõm trong nước. Nhiều con phố trước đây hàng quán tấp nập nay phải đóng cửa. Tương tự ở các tỉnh Đồng Tháp, Vĩnh Long…, ruộng ngập sâu, lúa sắp thu hoạch ngập úng. Có thể nói, cả miền Tây, mọi sinh hoạt của người dân đều phải xoay theo mực nước.
Ngập ở miền Tây là điều khó tránh khỏi, nhất là vào mùa mưa. Tuy nhiên phải thừa nhận, việc ứng phó với “chuyện biết trước” vẫn còn nhiều điều phải bàn. Nước lên nhanh, nhưng ngập sâu và lâu như hiện nay cũng một phần do phản ứng chậm. Đều đặn hằng năm đều có dự báo, cảnh báo, nhưng cả chính quyền lẫn người dân vẫn chưa có phương án ứng phó kịp thời. Nhiều chuyên gia cho rằng, do thiếu sự phối hợp, không có một cơ quan chỉ huy thống nhất dẫn đến khi ngập, nơi thì lo thoát nước đô thị, nơi lo tiêu thoát nông nghiệp, nhưng ngập lụt vốn lại không phân biệt ranh giới. Chống ngập chỗ này đồng nghĩa dồn nước sang chỗ khác. Bên cạnh đó, tình trạng bê-tông hóa ồ ạt, san lấp kênh rạch để lấy đất xây nhà, mở đường cộng thêm việc khai thác cát, sụt lún đất, và hệ thống cảnh báo mưa, triều cường còn rời rạc, khiến miền Tây tự đẩy mình vào thế bị động.
Đây cũng là lúc người ta nhận ra hệ thống thoát nước của các đô thị miền Tây đã đến ngưỡng chịu đựng, các công trình chống ngập, thoát nước không còn phát huy tác dụng. Tại Cần Thơ, thành phố có hệ thống kè, đê bao, cống, âu thuyền với tổng vốn 9.200 tỷ đồng, vậy mà không chỉ mùa mưa, ngay cả trong mùa khô năm nay, nhiều con phố trung tâm cũng ngập bởi hệ thống thông tin quản lý rủi ro ngập lụt (FRMIS) được lắp đặt nhưng vướng ở khâu cuối cùng về quy trình cho nên chưa phát huy hết hiệu quả. Hay tại trung tâm tỉnh Vĩnh Long, hệ thống thoát nước hiện hữu đã xuống cấp nghiêm trọng sau hàng chục năm sử dụng mà chưa có giải pháp thay thế, gây khó khăn trong việc thoát nước mùa mưa.
Do biến đổi khí hậu, tại Đồng bằng sông Cửu Long, qua từng năm, mưa lớn xuất hiện với cường độ dày hơn, trái mùa hơn, nước từ thượng nguồn đổ về nhanh hơn. Triều cường dâng cao vượt dự báo… Điều này khiến hệ thống tự nhiên lẫn hạ tầng ở đồng bằng đều quá tải. Vì vậy, để giải bài toán ngập úng tại đây, cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp với tầm nhìn lâu dài và thích ứng biến đổi khí hậu. Cần ưu tiên các công trình vừa chống ngập, vừa trữ nước ngọt, chống xâm nhập mặn, kết hợp giao thông và sinh thái.
Nhiều chuyên gia cho rằng, cần quản lý tổng hợp tài nguyên nước theo lưu vực, thay vì chia cắt theo địa giới hành chính. Xây dựng hệ thống thoát nước đồng bộ, kết nối giữa đô thị và vùng nông thôn, tạo đường thoát tự nhiên cho nước. Cần tăng cường khả năng dự báo, cảnh báo sớm mưa lớn, triều cường để chủ động ứng phó. Ưu tiên đầu tư các cống kiểm soát triều, nạo vét kênh rạch, củng cố đê bao vùng trũng, kết hợp điều tiết nước nội đồng linh hoạt. Cần quy hoạch đồng bộ, sản xuất và sinh hoạt phù hợp đặc tính ngập nước tự nhiên và khôi phục rừng ngập mặn; mở rộng vùng trữ nước, phát triển hệ thống kênh sinh thái là hướng đi hợp lý để vừa thích ứng biến đổi khí hậu, vừa giữ được nhịp sống hài hòa giữa con người và tự nhiên.
