Tại kỳ họp thứ 16, Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua nghị quyết ban hành Danh mục di dời các cơ sở sản xuất công nghiệp, cơ sở y tế, cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp và trụ sở các cơ quan, đơn vị trong đô thị trung tâm không phù hợp với Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065; thuộc thẩm quyền quyết định của Hội đồng nhân dân Thành phố (đợt 1). Danh mục được thông qua đợt này bao gồm 42 cơ sở sản xuất công nghiệp và 15 cơ sở là trụ sở các cơ quan, đơn vị.
Theo nghị quyết mới được thông qua, về nguyên tắc sử dụng đất sau khi tiến hành di dời, tại khu vực nội đô lịch sử sẽ ưu tiên xây dựng không gian, công trình công cộng, tăng tỷ lệ đất cây xanh sử dụng công cộng và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, phát triển du lịch, không xây dựng nhà ở.
Tại khu vực khác ở đô thị trung tâm, ưu tiên xây dựng công trình dịch vụ, công cộng, hạ tầng thiết yếu phục vụ dân cư, bảo đảm đáp ứng tiêu chuẩn về hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật theo phân loại đô thị, quy chuẩn xây dựng, tiêu chuẩn hiện hành và các quy hoạch được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
Việc sử dụng quỹ đất sau khi thực hiện việc di dời các cơ sở không phù hợp là vấn đề được người dân quan tâm. Chủ trương này đã được Thành phố Hà Nội triển khai trong thời gian dài nhưng tiến độ còn chậm, còn nhiều ý kiến về sử dụng quỹ đất sau khi di dời.
Hiện, hầu hết các cơ sở đã di dời được sử dụng để xây dựng nhà ở. Trong khi đó nhu cầu sử dụng đất cho mục đích công cộng lại rất lớn, đặc biệt là khu vực nội đô, nơi đang thiếu đất xây trường học, sân chơi, vườn hoa, cây xanh, cải thiện hạ tầng đô thị.
Tiến sĩ, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho biết, việc di dời trụ sở các bộ, ngành, cơ sở y tế, giáo dục, công nghiệp ra khỏi nội thành Hà Nội đã triển khai khoảng 20 năm, nhưng đến nay chưa làm được bao nhiêu.
Có đơn vị chưa thực hiện được do thiếu nguồn vốn. Nhưng cũng có một số cơ sở dù đã di dời đến nơi mới nhưng vẫn chưa bàn giao đất cũ. Bộ Xây dựng và Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội đã nhiều lần có ý kiến, đề nghị về việc bàn giao quỹ đất cho thành phố quản lý sau khi các đơn vị di dời.
Trước khi thông qua nghị quyết, Ban Đô thị, Hội đồng nhân dân Thành phố đã tiến hành thẩm tra và có ý kiến. Danh mục đề xuất, vị trí, quy mô diện tích, chức năng theo quy hoạch được phê duyệt của các cơ sở nằm trong các khu vực được định hướng phát triển khác nhau (khu vực nội đô lịch sử, hành lang xanh, khu vực phát triển đô thị…) và tại các khu vực có chức năng sử dụng đất khác nhau.
Do đó, để nghiên cứu xây dựng biện pháp, cơ chế, chính sách khuyến khích về tài chính, đất đai, đầu tư, cùng với lộ trình, quy trình phù hợp với thực tế từng loại hình cơ sở, từng khu vực, phù hợp với từng nhóm đối tượng, cần phải do cơ quan có chức năng chuyên ngành chủ trì, phối hợp với các sở, ban, ngành thành phố, đơn vị có liên quan nghiên cứu, đề xuất, bảo đảm tính khả thi thực hiện di dời (trước đó, thành phố giao cho Sở Quy hoạch-Kiến trúc thực hiện).
Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban nhân dân thành phố Dương Đức Tuấn cho biết, tiếp thu ý kiến góp ý của Hội đồng nhân dân thành phố, Ban Đô thị, Ủy ban nhân dân thành phố đã có văn bản chỉ đạo việc hoàn thiện nghị quyết theo hướng ban hành danh mục trong đó xác định các quy định về nguyên tắc biện pháp thực hiện.
Đối với biện pháp và lộ trình thực hiện, thành phố sẽ chỉ đạo cơ quan chuyên môn chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan nghiên cứu xây dựng nghị quyết về biện pháp, lộ trình thực hiện di dời để trình Hội đồng nhân dân thành phố thông qua tại các kỳ họp tiếp theo.
Trên thực tế, từ năm 2023, thành phố đã ban hành Danh mục nhà, đất phải di dời theo quy hoạch gồm chín cơ sở công nghiệp thuộc địa bàn các quận cũ: Hoàn Kiếm, Ba Đình, Thanh Xuân, Long Biên, Đống Đa và Bắc Từ Liêm. Tuy nhiên quá trình thực hiện còn có những khó khăn, vướng mắc.
Đặc biệt là cơ chế, chính sách pháp luật còn chưa đầy đủ đối với đối tượng cần thực hiện di dời; chưa có quy định cụ thể về mức hỗ trợ bồi thường, tái định cư và nguồn vốn tái đầu tư cho các doanh nghiệp; chưa có hướng dẫn cụ thể về cơ chế tài chính và phương thức định giá, dẫn đến khó khăn trong việc lập phương án và bố trí nguồn thu - chi sau xử lý.
Bên cạnh đó, việc rà soát, kê khai tài sản và xác định các khu vực, giá trị di dời đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành và doanh nghiệp; thủ tục thẩm định phức tạp, đặc biệt với các cơ sở có yếu tố ô nhiễm môi trường, gây chậm trễ. Các cơ quan, đơn vị chức năng chưa có hướng dẫn chi tiết, đầy đủ cho trường hợp đặc thù trong việc khai thác quỹ đất sau di dời.
