Công cụ thông minh, người dùng phụ thuộc

Trên chuyến xe khách cuối năm, duy nhất bà lão đã ngoài 80 đang say ngủ. Phần còn lại đang dán mắt vào màn hình chiếc điện thoại trên tay. Ai đó vô ý, tiếng nhạc của đoạn video ngắn vang lên, phá vỡ không gian yên tĩnh khoang hành khách.

Những ánh nhìn đờ đẫn chợt đổi hướng, rồi chìm lại trong ánh sáng màn hình điện thoại. Khung cảnh này đã không còn xa lạ ở thời hiện đại, cái thời điện thoại ngày càng thông minh… còn chúng ta thì không.

Sợi dây liên kết giữa điện thoại và người dùng càng lúc càng mạnh mẽ. Ở thời điện thoại nút bấm vật lý, thật khó hình dung việc ngồi hàng giờ căng mắt trên màn hình chỉ bé bằng bao diêm. Theo báo cáo Digital 2024 ( thực hiện bởi We Are Social và DataReportal), người Việt Nam dành hơn 6 giờ đồng hồ mỗi ngày “lang thang" trên internet, chủ yếu bằng điện thoại thông minh.

Phạm vi rộng hơn, tỷ lệ mất tập trung và suy giảm trí nhớ ngắn hạn ở thanh niên tăng mạnh sau năm 2020. Vẫn chưa thể khẳng định nguyên nhân hoàn toàn từ điện thoại hay các khủng hoảng sau đại dịch Covid-19. Nhưng có một điều chắc chắn, 75% người Việt chào ngày mới bằng cách vớ lấy điện thoại di động trong vòng 15 phút ngay sau khi thức dậy (Khảo sát của Apota - công ty công nghệ Việt Nam - năm 2019). Chúng ta đã đánh mất nhiều thứ.

Trên chợ ứng dụng, hàng triệu, thậm chí hàng tỷ thuật toán đang chạy mỗi ngày với mục đích duy nhất, giữ chân người dùng ở lại càng lâu càng tốt. Mỗi lần chạm, vuốt tương đương một viên kẹo dopamine, bạn không thể dừng lại một khi đã bắt đầu. Não con người vốn thích phần thưởng nhanh. Nhưng khi phần thưởng đến chỉ bằng một lần chạm, bộ não dần quên cách tạo ra phần thưởng từ nỗ lực. Ai đó từng nói khả năng học vẹt vừa là lợi thế cũng lại vừa là yếu điểm của người Việt. Yếu điểm này đang được nhân đôi trong thời đại của điện thoại thông minh.

Mỗi video trên TikTok trung bình kéo dài chỉ 34 giây với những bản nhạc vui nhộn. Nhiều khi còn chẳng xem trọn vẹn nổi một video. Nghiêm túc mà nói, ai trong chúng ta mở ứng dụng này và chỉ xem duy nhất một video? Hàng trăm, hàng nghìn video mỗi ngày không có chỗ cho thời gian tư duy. Chúng ta ăn một mâm cỗ đầy và chẳng thể nhớ nổi mùi vị của một món. Một thế hệ được nạp đủ thứ, trên trời dưới đất, nhưng chẳng hiểu được bao nhiêu.

Có lẽ phần hiểu đã được người khác làm thay cho bạn. Nếu như trước đây bạn phải nhớ đường, giờ đây đã có Google Maps. Nếu như trước đây bạn phải ghi chép chi tiêu, hiện tại app ngân hàng làm thay. Việc duy trì các mối quan hệ đơn giản hóa bằng dòng tin nhắn trên Messenger hay Viber, Zalo… Những icon sinh động thay dần cho cảm xúc thật. Không chỉ tư duy hay trí nhớ, các giác quan của chúng ta cũng đang bị bào mòn.

Chiếc điện thoại thông minh đến đâu, đều do bàn tay của người tạo ra chúng. Không thể đổ lỗi cho chúng, khi chúng ta vô tình hay cố ý bị lệ thuộc. Quyền quyết định luôn nằm ở phía người dùng. Một xã hội muốn đi xa không thể đánh mất một thế hệ bởi những thói quen hời hợt, mất tập trung, tư duy. Công nghệ thông minh hơn không phải là bi kịch. Bi kịch là khi nó thông minh thay phần của chúng ta. Hãy thử một lần mở điện thoại ra theo cách bạn làm chủ, không bị dẫn dắt.

Có thể bạn quan tâm

Lời giải cho bài toán ô nhiễm liên vùng

Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú vừa ký ban hành Kết luận số 224-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 06-NQ/TW, ngày 24/1/2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Phản ứng tự nhiên hay xã hội?

Chỉ thông tin cỏn con về Ban Quản lý Chung cư HH Linh Đàm, thuộc phường Hoàng Liệt (Hà Nội) từ chối trông giữ xe điện tại tầng hầm mà lập tức thu hút sự quan tâm rộng rãi và khơi lên nhiều băn khoăn. Chẳng lẽ đó cũng là một “hiệu ứng cánh bướm” từ cú vỗ rất nhỏ giữa Thái Bình Dương?

Cuộc chơi không cần người chơi

Ly cà-phê đặt nhẹ, giọt nước lạnh trên thành cốc chảy dài. Hai người bạn thân quay đầu vào nhau, những nếp nhăn hằn sâu theo khóe mắt. Câu chuyện họ chia sẻ giống hệt hàng nghìn câu chuyện khác ngoài kia: Giá nhà tăng từng ngày, còn tiền gửi ngân hàng chỉ nhích từng năm.

Bao cấp cho người... giàu

Với quan điểm xuyên suốt “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”, Đảng và Nhà nước đã triển khai, đề xuất nhiều chính sách nhân văn nhằm bảo đảm quyền học tập cho mọi trẻ em, nâng cao an sinh xã hội và giảm gánh nặng tài chính cho người dân.

Quản trị rủi ro công bằng

Những ngày qua, lũ lụt hoành hành suốt dải duyên hải Nam Trung Bộ từ Phú Yên, Khánh Hòa đến Đắk Lắk, gây thiệt hại về người và tài sản vô cùng lớn.

Việt Nam đang thiếu lao động trình độ cao. Ảnh: ANH QUÂN

Tìm đúng cánh cửa cho mình

Năm nay, các sự kiện quốc gia đều được mọi người quan tâm đặc biệt. Sau những kỳ lễ tiết tưng bừng phấn khởi, phải có một khoảng thời gian để mỗi cá nhân “nguội” lại.

Ngập do triều cường tại TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: THẾ ANH

“Nước tới bánh xe”

Giữa cơn mưa xối xả cuối năm, trên đoạn đường Tôn Thất Thuyết, dòng xe hơi đứng im, kiên nhẫn. Xe máy xoay xở lao lên vỉa hè để rồi cũng chịu trận vì quá đông. Nước bắt đầu dâng, nhiều đoạn không thể phân biệt lòng đường và vỉa hè. Tiến không được, lùi cũng không xong.

Ăn quá nhiều đồ ăn vặt dễ dẫn đến mất cảm giác khi vào bữa chính.

Quan tâm đúng cách

Trong thời đại phát triển như vũ bão của tên lửa, internet… vấn nạn béo phì không còn là vấn đề của riêng các nước phát triển.

Ảnh: ANH QUÂN

Xét học bạ, dễ tuyển sinh nhưng khó công bằng

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến về việc có nên tiếp tục hay dừng áp dụng xét tuyển đại học bằng học bạ. Đây là một trong những phương thức phổ biến nhất nhiều năm qua, được nhiều thí sinh lựa chọn nhưng cũng gây ra những tranh luận về tính công bằng và minh bạch.

Kiểm soát lạm quyền

Một ngày đẹp trời, tôi nhận được cuộc gọi từ người quen. Anh khá am hiểu pháp luật và bày tỏ sự bức xúc: “Ông xem thế nào, giờ thấy có những hành vi lạm quyền quá mức”.

Người trẻ lạc nhịp

Theo số liệu từ Cục Thống kê, trong quý III/2025, hơn 1,6 triệu thanh niên Việt Nam (15 - 24 tuổi) không có việc làm, cũng không tham gia học tập hay đào tạo nghề.

Nhẹ đầu mối, nặng lo toan

Sáng thứ 6, điểm phục vụ hành chính công phường Khương Đình (Hà Nội) đông nghẹt. Ghế ngồi đã kín chỗ, nhiều người phải đứng ra tận cửa vào. Không gian khoảng 30 m² huyên náo những âm thanh thúc giục. Anh công chức xua cao tay, nói lớn: “Các bác cứ bình tĩnh. Giờ việc của 5-6 phường gộp một, phải từ từ để chúng cháu giải quyết!”.

Giữ “đường thẳng, lối thông” từ chính quyền cơ sở

Vài chục năm trước, mỗi khi nghe thấy câu chuyện tắc đường tại một số quốc gia Đông Nam Á, tôi vẫn không tưởng tượng nổi tại sao lại có lượng xe cộ lớn đến thế tập trung tới thủ đô và các thành phố lớn bên nước bạn.

Người bán không nhầm

Hai tuần từ sau trận ngập lụt lịch sử tại Thái Nguyên, hình ảnh những chiếc ô-tô đầy bùn đất, cùng hóa đơn sửa chữa hàng chục, hàng trăm triệu đồng vẫn được thảo luận sôi nổi trên các diễn đàn.

Áp lực thành công

Thành công chưa bao giờ hiện diện dày đặc như hôm nay. Chỉ cần lướt mạng xã hội, người ta dễ dàng bắt gặp vô số “tấm gương vượt khó”, “triệu phú tự thân” hay những “câu chuyện truyền cảm hứng”. Nhưng cũng chính vì thế, chưa bao giờ cảm giác thua kém và áp lực phải thành công lại lan truyền mạnh mẽ như hiện nay.

Sau cơn lũ dữ

Trong những năm gần đây, những cơn bão nhiệt đới, những cơn lũ dữ có chiều hướng thay đổi trái quy luật thông thường. Miền bắc, miền trung nước ta vừa liên tiếp phải gánh chịu những cơn bão, lũ gây thiệt hại vô cùng lớn.

Ngẫm chuyện ngập

Người Thủ đô không chỉ yêu giai điệu và ca từ của ca khúc “Hà Nội mùa vắng những cơn mưa”, mà hiện tại, có lẽ họ đều mong đến thời điểm tên bài hát thành hiện thực. Mấy tuần qua, bão chồng bão, mưa ngập khắp nơi. Bão tan, thấy mưa chuyển mùa cũng nơm nớp lo ngập. Lo mãi đến thành ám ảnh.

Những cái tên

Chẳng ai biết những cái tên có từ bao giờ, nhưng chắc chắn một điều rằng, mỗi cái tên, từ địa danh, đồ vật và đặc biệt là tên người bao giờ cũng mang hàm ý sâu xa nào đó.

Ngôi nhà và sự an toàn trong bão

Khi còn nhỏ, mỗi kỳ nghỉ hè, tôi thường được đưa về nhà ông bà ngoại gửi. Quê gần biển (Nam Định cũ), đã không ít lần ông bà và cháu cùng trải qua những cơn bão lớn.

Công dân quốc tế và những đứa con thiếu quê hương

Đã có thời, cụm từ “công dân quốc tế” được nhắc đến đầy tự hào. Đó là những người giỏi giang, từ rất sớm đã bước chân vào làm việc cho các tổ chức quốc tế. Theo báo cáo của Liên hợp quốc, toàn hệ thống hiện có khoảng 130 nghìn nhân sự đang làm việc tại các cơ quan, tổ chức trực thuộc trên phạm vi toàn cầu (số liệu năm 2024).

Tiền lời bán đất

Hơn 20 năm trước, khi mới lên Hà Nội học, tôi có thời gian ở nhờ nhà người bác trên đường 32, phường Phú Diễn, quận Bắc Từ Liêm (cũ). Nhà bác bán cơm bình dân, xoay xở qua ngày nhờ tệp khách chính là người lao động thu nhập thấp và cánh lái xe đường dài.

Nhận diện thủ đoạn “nhảy dù”

Gần đây, có hai câu chuyện "kỳ lạ" xảy ra tại hai thành phố lớn của nước ta. Đó là chuyện xây nhà “nhầm” trên đất của người khác ở Hải Phòng và Thành phố Hồ Chí Minh. Về lý, đất nhà ai người ấy sở hữu và toàn quyền định đoạt. Tuy vậy, hai câu chuyện tưởng đúng lý mười mươi, tới giờ bỗng gây tranh cãi.

Đẩy lùi “đại dịch” của kỷ nguyên số

Nhân loại nói chung và người Việt Nam nói riêng ngày càng “nghiện” mạng xã hội. Theo báo cáo của DataReportal, tính đến tháng 1/2025, nước ta có khoảng 79 triệu người dùng internet và 76 triệu tài khoản mạng xã hội, thuộc nhóm cao trên thế giới.

Phát tiền cho toàn dân trong dịp đại lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Ảnh: SONG ANH

Trách nhiệm với phúc lợi xã hội

Đời sống xã hội đang vận động nhanh với nhiều đổi mới trong kỷ nguyên vươn mình của đất nước. Có lẽ không ít người còn đang cảm thấy bỡ ngỡ với nhiều chính sách an sinh xã hội đã và đang được Đảng và Nhà nước triển khai một cách nhanh chóng.

Cốc trà, giá vàng và giá điện

Cốc trà đá vỉa hè, thức uống bình dân nhất, trong mô hình dịch vụ giản đơn nhất ở Việt Nam đã tăng giá. Thay vì “đứng chân” ở mốc 3.000 đồng như cả chục năm qua, nó đã tăng lên 4.000 đồng, thậm chí 5.000 đồng. Tỷ suất tăng từ hơn 33% đến gần 67% phản ánh biến động không nhỏ của đời sống kinh tế-xã hội.

Từ bữa ăn miễn phí

Sau khi có những ý kiến định hướng từ phía các cấp lãnh đạo, TP Hà Nội đã nhanh chóng chuẩn bị hơn 3.000 tỷ đồng để triển khai miễn phí bữa ăn bán trú cho học sinh tiểu học.