Camera AI giao thông chỉ hiệu quả khi dữ liệu liên thông và người dân đồng hành

Trong bối cảnh Hà Nội chuẩn bị vận hành đồng bộ hệ thống 1.837 camera AI và hệ thống đèn tín hiệu điều khiển tự động từ ngày 10/12/2025, yêu cầu đặt ra không chỉ là hoàn thiện hạ tầng và quy trình xử lý vi phạm, mà còn là xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu minh bạch, liên thông theo hướng lấy người dân làm trung tâm. Đây là điều kiện để camera AI không chỉ dừng lại ở vai trò “mắt thần giám sát”, mà từng bước trở thành “trợ lý giao thông” đúng nghĩa.

Hà Nội đặt mục tiêu lắp hơn 40.000 camera trên toàn thành phố

Hà Nội với hơn 8 triệu dân và 7,6 triệu phương tiện đang đối mặt với áp lực lớn về điều hành giao thông. Việc lắp đặt camera AI tại các tuyến trọng điểm trong giai đoạn 2024-2025 đã bước đầu hình thành nền tảng dữ liệu cho quản trị giao thông số. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, mở rộng số lượng thiết bị mới chỉ là điều kiện cần. Điều kiện đủ là phải bảo đảm tính minh bạch trong xử lý dữ liệu, hoàn thiện hành lang pháp lý và đồng bộ hóa hạ tầng, những yếu tố có tác động trực tiếp tới niềm tin của người dân cũng như hiệu quả vận hành của hệ thống.

Trong giai đoạn tiếp theo, hệ thống camera AI của Hà Nội sẽ được tích hợp sâu hơn vào nền tảng điều hành giao thông, cung cấp dữ liệu thời gian thực cho các thuật toán phân tích, từ đó hỗ trợ tối ưu hóa điều tiết giao thông, cảnh báo nguy cơ và nâng cao năng lực dự báo.

Theo dữ liệu công bố tại hội thảo và từ Cục Cảnh sát giao thông, camera AI hiện đã được huấn luyện nhận diện khoảng 20 nhóm hành vi vi phạm phổ biến, có khả năng quay quét 360 độ, nhận diện biển số và khuôn mặt, phát hiện phương tiện ở khoảng cách 500-700m. Đây là nền tảng kỹ thuật quan trọng để tiến tới mô hình “trợ lý giao thông”, nơi hệ thống không chỉ ghi nhận vi phạm mà còn dự báo ùn tắc, đánh giá mật độ phương tiện và đề xuất phương án điều tiết theo thời gian thực.

Số liệu từ Công an thành phố Hà Nội cho thấy các lỗi phổ biến như vượt đèn đỏ, đi sai làn, không đội mũ bảo hiểm hay dừng, đỗ sai quy định vẫn diễn ra ở mức cao, đặc biệt tại khu vực nội đô. Điều này phản ánh mức độ tuân thủ pháp luật giao thông còn hạn chế.

Tuy nhiên, các đơn vị chuyên môn đều nhấn mạnh rằng mục tiêu của hệ thống không phải “phạt cho thật nhiều”, mà nhằm thay đổi hành vi của người tham gia giao thông.

Theo Đề án “Phát triển giao thông thông minh đến năm 2030, tầm nhìn 2050”, Hà Nội đặt mục tiêu lắp hơn 40.000 camera trên toàn thành phố; riêng giai đoạn 2025-2030, từ 10/12/2025 sẽ đưa vào vận hành 1.837 camera AI thế hệ mới hoạt động theo cơ chế phân tích dữ liệu thời gian thực.

Trung tá Đào Việt Long, Phó Trưởng phòng Cảnh sát Giao thông, Công an thành phố Hà Nội, nhấn mạnh: “Việc đưa vào vận hành hệ thống 1.837 camera AI từ tháng 12/2025 là bước tiến quan trọng trong lộ trình chuyển đổi số của lực lượng Cảnh sát giao thông Thủ đô. So với hệ thống camera quan sát thông thường, camera AI có khả năng phân tích và xử lý hình ảnh ngay tại thiết bị, giúp phát hiện nhanh, chính xác các hành vi vi phạm trật tự, an toàn giao thông cũng như các tình huống liên quan đến an ninh, trật tự trên địa bàn”.

Việc đưa vào vận hành hệ thống 1.837 camera AI từ tháng 12/2025 là bước tiến quan trọng trong lộ trình chuyển đổi số của lực lượng Cảnh sát giao thông Thủ đô. So với hệ thống camera quan sát thông thường, camera AI có khả năng phân tích và xử lý hình ảnh ngay tại thiết bị, giúp phát hiện nhanh, chính xác các hành vi vi phạm trật tự, an toàn giao thông cũng như các tình huống liên quan đến an ninh, trật tự trên địa bàn.

Trung tá Đào Việt Long, Phó Trưởng phòng Cảnh sát Giao thông, Công an thành phố Hà Nội

Tiến sĩ Đỗ Ngọc Văn, Viện Nghiên cứu các vấn đề xã hội, nhận định: “Nếu được tích hợp đúng cách, camera AI sẽ bước ra khỏi vai trò ‘mắt thần phạt nguội’. Nó có thể trở thành một trợ lý giao thông đúng nghĩa, giúp người dân tránh lỗi vi phạm và di chuyển thuận lợi hơn, qua đó giảm áp lực cho lực lượng chức năng”.

Dư luận xã hội cũng chia sẻ kỳ vọng này. Nhiều người mong muốn hệ thống camera hướng tới việc cảnh báo sớm, thay vì chỉ ghi nhận lỗi để xử phạt sau đó nhiều ngày, điều đôi khi khiến người dân nhận thông báo khi đã quên mất tình huống xảy ra.

Minh bạch dữ liệu, chìa khóa để người dân tin vào camera AI

Luật sư Hoàng Thị Oanh (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) nhận định: “Dữ liệu rõ ràng, minh bạch không chỉ bảo vệ người dân, mà còn bảo vệ chính cơ quan xử phạt trước những tranh chấp có thể phát sinh”.

Hiệu quả của hệ thống camera phụ thuộc lớn vào mức độ minh bạch trong thu thập, lưu trữ, xử lý và chia sẻ dữ liệu. Nhiều ý kiến đã đề nghị các cơ quan chức năng mở rộng nền tảng tra cứu trực tuyến để người dân tự kiểm tra hình ảnh vi phạm, đối chiếu thời gian - vị trí, đồng thời gửi phản ánh nếu phát hiện bất thường. Đây là bước quan trọng để tăng đồng thuận xã hội khi triển khai giám sát tự động.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy trọng tâm của giao thông thông minh không nằm ở số lượng biên bản xử phạt, mà ở khả năng phòng ngừa vi phạm. Singapore gửi cảnh báo tức thì khi camera phát hiện nguy cơ vi phạm; Hàn Quốc bố trí bảng điện tử cảnh báo trực tiếp dọc tuyến đường; Trung Quốc phân tích hành vi theo thời gian thực và cảnh báo “nóng” trước khi lỗi phát sinh nhờ đó giảm đáng kể tình trạng phạt nguội.

Nhiều ý kiến cũng đồng tình rằng một hệ thống giao thông văn minh phải đặt người dân vào vị trí trung tâm, hỗ trợ họ trước khi áp dụng chế tài. Đây không chỉ là giải pháp nhân văn, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả điều hành, giảm áp lực cho lực lượng chức năng và tăng mức độ chấp hành pháp luật của người dân”.

Ông Trần Anh Tuấn, Trưởng ban tư vấn pháp luật và thông tin truyền thông, Viện Kinh tế và Pháp luật Quốc tế nêu ý kiến: “Phương pháp cảnh báo sớm nguy cơ vi phạm quy định khi tham gia giao thông hoàn toàn có thể áp dụng tại Việt Nam. Phạt nguội nên là lựa chọn cuối cùng. Khi người lái xe được cảnh báo từ xa, họ có thể tự điều chỉnh hành vi mà không cần xử phạt”.

Từ dữ liệu liên thông đến mô hình “trợ lý giao thông” cho người dân

Để camera AI thực sự vượt ra khỏi vai trò ghi nhận vi phạm và trở thành “trợ lý giao thông”, hệ thống giao thông đô thị cần được phát triển theo hướng đồng bộ và hiện đại, trong đó dữ liệu giữ vai trò trung tâm. Đây cũng là định hướng được nhấn mạnh trong Đề án “Phát triển giao thông thông minh đến năm 2030, tầm nhìn 2050” của UBND thành phố Hà Nội, nhằm xây dựng một hệ sinh thái giao thông thông minh, kết nối nhiều thành phần với nhau thay vì vận hành rời rạc như trước.

Tiến sĩ Nguyễn Quốc Trị, chuyên gia giao thông nhìn nhận: “Để hệ thống camera AI phát huy hiệu quả, yêu cầu khách quan đặt ra là hạ tầng giao thông phải đồng bộ và thông minh. Trong không ít tường hợp, vi phạm xảy ra do hạ tầng bất cập (biển báo khuất, vạch kẻ mờ, đường sá lộn xộn, ùn tắc kéo dài gây ức chế). Việc tổ chức giao thông khoa học, hợp lý sẽ góp phần làm giảm các hành vi vi phạm do ức chế tâm lý; đồng thời, giúp khai thác tối đa các tính năng hiện đại của hệ thống camera AI”.

Trước hết, đèn tín hiệu thông minh cần được triển khai rộng rãi, có khả năng điều chỉnh chu kỳ theo lưu lượng giao thông thực tế, giúp hạn chế nguy cơ ùn tắc và giảm thời gian chờ đợi cho người điều khiển phương tiện. Biển báo điện tử cảnh báo sớm cũng đóng vai trò quan trọng, kịp thời cung cấp thông tin về sự cố, ùn tắc hay khu vực nguy hiểm, giúp người lái xe đưa ra lựa chọn an toàn trong quá trình tham gia giao thông.

Một thành phần không thể thiếu là ứng dụng giao thông tích hợp, cho phép người dân tra cứu tình trạng đường sá, điểm đỗ còn chỗ, vị trí ùn tắc, cảnh báo nguy hiểm và gợi ý lộ trình tối ưu. Những dữ liệu này được tổng hợp tại Trung tâm điều hành giao thông thông minh (ITS), nơi tích hợp thông tin từ camera, đèn tín hiệu, cảm biến, GPS xe buýt, dữ liệu thời tiết và các nguồn khác để phân tích, dự báo và đưa ra phương án điều hành.

Bên cạnh đó, tính hiệu quả của hệ thống phụ thuộc lớn vào liên thông dữ liệu giữa các đơn vị như Cảnh sát giao thông, Trung tâm quản lý giao thông đô thị, lực lượng cứu hộ, các đơn vị vận tải công cộng… Việc chia sẻ dữ liệu thống nhất giúp rút ngắn thời gian phản ứng và tăng hiệu quả xử lý tình huống.

Kênh phản hồi trực tuyến đóng vai trò then chốt trong việc tạo lập hệ sinh thái dữ liệu hai chiều. Người dân có thể báo ngay khi phát hiện đèn tín hiệu bất thường, biển báo bị che khuất hoặc điểm ùn tắc kéo dài. Những phản hồi này bổ sung cho dữ liệu tự động, giúp cơ quan quản lý cập nhật thực trạng nhanh hơn và điều chỉnh chính xác hơn.

Xây dựng liên thông dữ liệu không chỉ nhằm nâng cao hiệu quả vận hành, mà còn thể hiện tinh thần quản trị hiện đại: chính quyền và người dân cùng tham gia vào quá trình hoàn thiện môi trường giao thông.

Trong tiến trình chuyển đổi số, nguyên tắc quan trọng nhất mà Hà Nội hướng tới tại Đề án giao thông thông minh là: Công nghệ phải phục vụ con người, hạ tầng đồng bộ, pháp lý rõ ràng, dữ liệu minh bạch và cơ chế phản hồi rộng mở sẽ là những trụ cột để hệ thống 1.837 camera AI không chỉ là "mắt thần" nghiêm khắc, mà trở thành người bạn đồng hành tin cậy, giúp mỗi hành trình của người dân Thủ đô trở nên an toàn và thuận lợi hơn.