Một khối lượng lớn công việc đã được bàn thảo xung quanh việc xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), hợp tác kinh tế trong nội khối ASEAN, giữa ASEAN và các đối tác, chuẩn bị nội dung cho Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 28, 29 và các hội nghị liên quan vào tháng 9 tới tại Viêng Chăn.
Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự các hội nghị lần này, cùng sự tham dự của đại diện Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch - Đầu tư và Bộ Công thương.
Cùng với Hội nghị AEM 48, một loạt các hội nghị liên quan đã diễn ra như Hội nghị Hội đồng Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) lần thứ 30; Hội nghị liên Bộ trưởng Kinh tế ASEAN và Hội đồng Khu vực đầu tư ASEAN (AEM-AIA) lần thứ 19; Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế 16 nước tham gia Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) lần thứ 4; Hội nghị Bộ trưởng Mê Công - Nhật Bản lần thứ 8; Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế bốn nước Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam (CLMV) lần thứ 8; các hội nghị tham vấn giữa ASEAN và 10 đối tác: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia, New Zealand, Mỹ, Nga, Canada, Hồng Công (Trung Quốc).
Phát biểu tại cuộc họp báo tối 6-8 về kết quả các hội nghị, bà Khểm-mạ-ni Phôn-xể-na, Bộ trưởng Bộ Công thương Lào cho biết, các Bộ trưởng đã thông qua kế hoạch các công việc liên quan trụ cột kinh tế ASEAN để xây dựng Kế hoạch Cộng đồng kinh tế ASEAN 2025. Đặc biệt, hội nghị đã thông qua tám kế hoạch ưu tiên trong năm 2016 dưới sự chủ trì của nước chủ tịch Lào, trong đó đáng chú ý có khung khổ (framework) trong việc xây dựng Hiệp định tạo thuận lợi về thương mại của ASEAN, kế đến là kế hoạch phát triển bốn nước CLMV.
Năm 2016 là năm đầu tiên triển khai Lộ trình tổng thể xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN 2025 sau khi các Nhà Lãnh đạo ASEAN quyết định thành lập Cộng đồng Cộng đồng Kinh tế vào ngày 31-12-2015. Lộ trình này đặt ra mục tiêu hướng tới một ASEAN hội nhập kinh tế khu vực sâu rộng hơn vào năm 2025, đồng thời bảo đảm tăng trưởng kinh tế cao, phát triển kinh tế bền vững, đối phó tốt với các thách thức kinh tế, mang lại lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp, người dân ASEAN. Chính vì vậy, trọng tâm hợp tác của năm là xây dựng nền tảng cho việc triển khai lộ trình một cách hiệu quả.
Có thể thấy, tại Hội nghị lần này, các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN đã tập trung xem xét và thông qua nhiều khuôn khổ cho tăng cường hợp tác kinh tế nội khối ASEAN, gồm có Khuôn khổ Thuận lợi hóa thương mại ASEAN, Khuôn khổ Quản lý an toàn thực phẩm ASEAN, Khuôn khổ thể chế ASEAN về tiếp cận tài chính cho doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ, Chương trình làm việc về khởi nghiệp trong ASEAN, Chỉ dẫn phát triển và phối hợp về đặc khu kinh tế, Kế hoạch hành động chiến lược để thực hiện Lộ trình tổng thể xây dựng AEC 2025 của các nhóm công tác trong các lĩnh vực: thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ, đầu tư, tiêu chuẩn và tuân thủ, hải quan, cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng, sở hữu trí tuệ, thống kê, Kế hoạch làm việc về Chuỗi giá trị toàn cầu, Khuôn khổ giám sát và đánh giá thực hiện Lộ trình tổng thể xây dựng AEC 2025, Tài liệu quản lý và cơ cấu thực hiện Khung tham chiếu trình độ ASEAN (AQRF).
Các chuyển động nội khối nhằm xây dựng cơ chế thông thoáng, tiến tới mục tiêu “ một cửa” trong thời gian qua đã được các đại biểu xem xét như các biện pháp giảm thuế nhằm tiến tới việc xóa bỏ hàng rào thuế quan; triển khai các dự án thí điểm tự chứng nhận xuất xứ; chuẩn bị phát hành giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) điện tử; Cơ chế hải quan một cửa (ASW); khởi động công cụ tra cứu trực tuyến về thuế quan (Tariff finder); lập cơ sở dữ liệu thương mại tham khảo (ATR) cho doanh nghiệp; cơ chế tham vấn trực tuyến về thương mại (ASSIST) để doanh nghiệp trực tiếp nêu các vướng mắc về rào cản trong hoạt động kinh doanh tới cơ quan chính phủ…
Trong thời gian nhóm họp, các Bộ trưởng đạt được đồng thuận cao về việc thúc đẩy thực thi cam kết trong các lĩnh vực khác như: đưa vào hiệu lực Gói cam kết dịch vụ thứ 9 trong khuôn khổ Hiệp định khung ASEAN về dịch vụ (AFAS), đưa vào hiệu lực Hiệp định Di chuyển thể nhân ASEAN (MNP), hoàn tất Nghị định thư thứ hai sửa đổi Hiệp định ACIA để tăng cường tự do hóa môi trường đầu tư trong ASEAN, đẩy mạnh các hoạt động tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, xúc tiến cạnh tranh bình đẳng, bảo vệ người tiêu dùng, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ,…
Hiện ASEAN là thị trường xuất nhập khẩu hàng hoá lớn của Việt Nam, đạt khoảng 42 tỷ đô la Mỹ trong năm 2015, chiếm khoảng 13% tổng giá trị thương mại của Việt Nam và Việt Nam vẫn bị nhập siêu từ thị trường này. Vì vậy một trong các mục tiêu quan trọng của Việt Nam là là thúc đẩy thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN, đặc biệt là hỗ trợ các nước trong nhóm CLMV phát triển kinh tế bền vững, tận dụng được các lợi ích của hội nhập kinh tế. Do đó, tại Hội nghị lần này, Việt Nam cùng các nước CLM thống nhất Kế hoạch hành động CLMV giai đoạn 2017-2018, bao gồm việc xem xét xây dựng Chiến lược tổng thể về Phát triển CLMV cho dài hạn. Đồng thời, thực hiện chủ trương tham gia chủ động và tích cực xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN, Việt Nam đã ủng hộ nước Chủ tịch Lào tạo dựng đồng thuận trong ASEAN về các khuôn khổ hội nhập nội khối cũng như tăng cường hợp tác với các đối tác để củng cố vai trò trung tâm của ASEAN.
Hiện nay, Việt Nam là một trong số các nước ASEAN thực hiện tốt nhất các sáng kiến thuận lợi hóa thương mại để giảm chi phí, nâng cao tính cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam. Trong khuôn khổ Hội nghị lần này, Việt Nam tiếp tục thúc đẩy các sáng kiến về hợp tác khu vực CLMV, các nước tiểu vùng sông Mê Công và Nhật Bản nhằm tăng cường kết nối kinh tế, tạo ra các khu vực kinh tế tiểu vùng có ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế xã hội của nhiều tỉnh và thành phố của Việt Nam ở khu vực miền trung và Nam Bộ Việt Nam.
