Bài toán năng suất và đầu tư của doanh nghiệp

Hoạt động sản xuất, kinh doanh sôi động

Thị trường đang thay đổi rất nhanh trong 2 quý vừa qua. Đặc biệt, ngành xây dựng đang bước vào thời kỳ “rất nhiều việc”.

“Chúng tôi đang rất nhiều việc, nếu đủ sức làm, nhận hết việc, năm tới có thể đạt mức tăng trưởng tới 50%”, ông Lê Đức Bửu, Giám đốc điều hành Newtecons chia sẻ tại Cà-phê nhà thầu quý IV, vừa diễn ra trung tuần tháng 11/2025. Ông Trần Tuấn Anh, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tư vấn đầu tư và Thiết kế xây dựng (CDC) còn tiết lộ, đã không nhận thêm việc, để dồn người hoàn tất các hợp đồng đã ký kết. “Với tốc độ tăng đầu tư các dự án như hiện tại, năm tới các nhà thầu cũng rất nhiều việc, chỉ cần các doanh nghiệp có đủ năng lực thực hiện”, ông Tuấn Anh bày tỏ tin tưởng.

Các nỗ lực đẩy nhanh các dự án kết cấu hạ tầng, thúc đẩy các dự án nhà ở xã hội liên tục của Chính phủ cũng như hoạt động đầu tư náo nhiệt của khu vực doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp hạ tầng khu công nghiệp đã gia tăng nhanh hợp đồng xây dựng mới cho các nhà thầu. Trong quý IV này, có tới gần 80% doanh nghiệp xây dựng nhận định có nhiều hợp đồng hơn quý III. Thậm chí, đã có doanh nghiệp hoạt động vượt 100% năng lực.

Tình hình này sẽ tạo nên tốc độ tăng trưởng tích cực cho ngành xây dựng, hơn 9% trong năm nay, cũng như sẽ góp phần vào thực hiện mục tiêu tăng trưởng cao của nền kinh tế, hơn 8%, phấn đấu 8,3-8,5% trong năm 2025.

6 tháng đầu năm, ngành này đã ghi nhận mức tăng trưởng 9,62% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức tăng trưởng cao nhất so với cùng kỳ của giai đoạn 2021-2025. Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, mức tăng này đã đóng góp 0,63 điểm % tăng trưởng và cùng với ngành công nghiệp, chiếm 36,96% cơ cấu nền kinh tế quốc gia.

Nhìn vào các công việc Chính phủ đang thúc đẩy, có thể hình dung sự sôi động trong hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp trong thời gian còn lại của năm nay, cũng như sự hào hứng trong xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh năm tới của nhiều doanh nghiệp.

Trong cuộc họp tháng 10 vừa qua, Chính phủ khẳng định tập trung đẩy nhanh các dự án kết cấu hạ tầng; dự kiến hoàn thành 3.245 km đường bộ cao tốc và 1.711 km đường ven biển trong năm 2025; chuẩn bị tổ chức lễ khánh thành, khởi công đồng loạt các công trình, dự án vào ngày 19/12/2025; bảo đảm hoàn thành chỉ tiêu 100 nghìn căn hộ nhà ở xã hội năm 2025.

Đối với mục tiêu hoàn thành hơn 3.000 km đường bộ cao tốc trong năm 2025, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, đến nay cả nước đã có 2.476 km đường bộ cao tốc, Bộ và các địa phương đang tiếp tục nỗ lực triển khai thi công 733 km còn lại thuộc 22 dự án, dự án thành phần.

Tất nhiên, không chỉ các doanh nghiệp xây dựng, các nhà thầu hưởng lợi. Có thể thấy điều hành thông qua sự khởi sắc trong phát triển doanh nghiệp. 10 tháng qua đã có 266 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và trở lại hoạt động, tăng 26,5%. Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI sản xuất) tháng 10 tăng lên 54,5 (so với 50,4 điểm tháng 9), phản ánh sản lượng và đơn hàng mới tăng, dự báo tác động tích cực tới sản xuất, kinh doanh những tháng tới đây.

Khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng tiếp tục ghi nhận các hoạt động sôi nổi khi vốn thực hiện khoảng 21,3 tỷ USD trong 10 tháng, mức giải ngân cao nhất trong 5 năm qua.

Áp lực, khó khăn không nhỏ

Tình hình mưa lũ dồn dập đang tạo áp lực không hề nhỏ tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp. Với các nhà thầu xây dựng, tiến độ các dự án đang bị ảnh hưởng đáng kể. Thậm chí, báo cáo tại Chính phủ, Bộ Tài chính cho biết, bão lũ đã làm giảm khoảng 0,2 điểm % tăng trưởng GDP năm 2025.

Nhưng khó khăn không chỉ là thời tiết. “Giá nguyên vật liệu tăng, giá nhân công tăng cao, thậm chí không thể thuê được nhân công do tình trạng “giành giật” người của các doanh nghiệp”, ông Trần Tuấn Anh, Tổng Giám đốc Công ty CDC thừa nhận. Trên thị trường đã xuất hiện cách trả lương theo ngày, với mức 1-1,5 triệu đồng/ngày để “câu” người từ các công trường.

Thực ra, vấn đề này đã từng được các doanh nghiệp kiến nghị từ trước, khi định mức giá nhân công được các địa phương công bố thấp hơn nhiều so với thực tế các doanh nghiệp phải trả để giữ chân lao động.

Cuộc khảo sát các doanh nghiệp xây dựng quý III và dự báo quý IV/2025 của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy có 15,6% doanh nghiệp khó khăn do không tuyển được lao động theo yêu cầu. Một mặt, nguyên nhân chủ yếu do nguồn lao động chưa đáp ứng được kỹ năng chuyên môn và yêu cầu công nghệ mới, trong khi nhiều ứng viên lại đặt kỳ vọng về lương thưởng và phúc lợi vượt quá khả năng chi trả. Mặt khác, các doanh nghiệp đã nhắc tới tình trạng cạnh tranh nhân sự gay gắt với các tập đoàn lớn và doanh nghiệp FDI khiến lao động chất lượng có xu hướng dịch chuyển sang nơi có chế độ tốt hơn. Phân tích tình trạng này, Cục Thống kê từng nhấn mạnh không ít doanh nghiệp còn gặp hạn chế ở chính sách phúc lợi, môi trường làm việc và quy trình tuyển dụng thiếu linh hoạt, làm giảm sức hút đối với ứng viên...

Khó khăn này, nếu không có giải pháp, sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới các dự án đang triển khai, buộc các doanh nghiệp tìm giải pháp phù hợp. “Với lực lượng lao động khoảng 15.000 người hiện tại, để bảo đảm yêu cầu tăng trưởng 50%, chúng tôi không thể tăng lao động lên 25 nghìn người được dù có cơ chế tuyển dụng, đào tạo hấp dẫn. Chúng tôi xác định phải đầu tư máy móc, công nghệ để thay thế”, ông Lê Đức Bửu cho biết.

Cùng với đó, các nỗ lực nghiên cứu, tìm giải pháp mới trong thi công cũng được các doanh nghiệp đặc biệt quan tâm. Về vấn đề này, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, bên cạnh nỗ lực tự thân của doanh nghiệp, rất cần cơ chế có yếu tố khuyến khích doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ, áp dụng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh... “Có thể thí điểm “ngân sách linh hoạt” hơn cho các địa phương có kết quả chuyển đổi xanh tích cực, nhằm tái đầu tư vào các sáng kiến cải thiện môi trường và hỗ trợ doanh nghiệp xanh”, ông Tuấn khuyến nghị. Suy cho cùng, đây chính là giải pháp lâu dài để các doanh nghiệp nâng cao năng lực sản xuất, thiết lập năng lực cạnh tranh bền vững.