Một thế kỷ lưu giữ nghề dệt chăn len

Trong hơn một thế kỷ, chăn len lizhnyk được coi là tuyệt tác của người Hutsul ở Yavoriv - một thị trấn trên vùng núi phía tây nam Ukraine. Loại chăn này được được làm từ lông cừu và dệt hoàn toàn thủ công bằng tay.
0:00 / 0:00
0:00
Quay sợi là một công đoạn trong quá trình dệt chăn len. Ảnh: REPORTERS
Quay sợi là một công đoạn trong quá trình dệt chăn len. Ảnh: REPORTERS

Ông Mykola luôn là người đảm nhiệm công đoạn nặng nhọc trong quá trình dệt lizhnyk. Ông mang những chiếc chăn nặng xuống bờ suối dưới chân núi để giặt và ngâm trong nước hàng giờ để bề mặt của chăn trở nên dày hơn, sau đó lại mang chúng lên nhà. Mặc dù hoạt động này có thể là một trải nghiệm khác lạ và độc đáo đối với du khách nước ngoài, thậm chí đối với người dân trong nước, nhưng đây lại là một trong những bước quen thuộc của quá trình làm chăn len lizhnyk, sản phẩm thủ công phổ biến của vùng này. Tại đây, len cừu Carpathian - một giống cừu địa phương - được dùng để làm chăn cũng như thảm trải sàn hoặc thảm trang trí tường.

Bà Hanna, vợ của ông Mykola đã theo nghề dệt được hơn 40 năm. Do không có cơ hội học đại học nên ngay khi tốt nghiệp trung học, bà dành toàn bộ thời gian để học làm lizhnyk. Bà Hanna cùng các chị em của mình lớn lên mà không hề tiếp xúc với các phương tiện truyền thông hiện đại như tivi hay internet, nên bà đã được học cách quay sợi và làm lizhnyk từ khi còn rất trẻ. “Chúng tôi không cần chỉ dạy nhiều, bởi mọi thứ đã ăn vào máu rồi”, bà chia sẻ.

Theo Reporters, dệt lizhnyk là cả một nghệ thuật nên không phải ai cũng có khả năng cống hiến cho nét văn hóa này. Những quy trình lặp đi lặp lại và tốn nhiều công sức ấy chỉ có thể được hoàn thiện bởi những người thật sự đam mê và hiểu được giá trị của nghề dệt thủ công. Bà Hanna cho rằng, nghề làm chăn lizhnyk đang mai một bởi đây là một công việc khó có thể duy trì khi về già. Dệt lizhnyk là một truyền thống lâu đời nên dụng cụ sử dụng rất thô sơ, các công đoạn vất vả và chỉ đem lại nguồn thu nhập khiêm tốn. Có thể mất từ hai ngày đến một tuần để hoàn thiện một chiếc chăn lizhnyk. Một số gia đình trung bình dệt từ một đến hai chiếc chăn mỗi năm, sau đó ra nước ngoài và tìm kiếm thu nhập, bởi bên ngoài vùng núi, thị trường việc làm đa dạng và thu hút hơn rất nhiều.

Vào mùa hè, gần như ngày nào nhà của bà Hanna và ông Mykola cũng chật kín du khách. Du lịch là một nguồn thu nhập đáng kể và cho phép họ duy trì cuộc sống ở vùng núi hẻo lánh này. Khách tham quan đến quan sát phòng làm việc và theo dõi bà Hanna tóm tắt quy trình làm chăn len trong vòng chưa đầy một giờ trước khi di chuyển tới địa điểm du lịch tiếp theo. Bà hiểu rằng du khách không thể trải nghiệm toàn bộ quy trình làm lizhnyk. Tuy nhiên, bà vẫn rất hài lòng khi thấy mọi người tìm hiểu về nét đẹp văn hóa của nghề này, dù đó chỉ là một phần nhỏ trong cuộc sống của họ.

Tại một gia đình có truyền thống dệt chăn len khác, bà Natalya cùng chồng là Yaroslav đang duy trì công việc cùng với con cái của mình. Ông Yaroslav thường dùng một chiếc lược gỗ có răng kim loại để gỡ rối lớp len, trong khi bà Natalya nhuộm một số phần trước khi chuyển chúng lên một khung cửi bằng gỗ mà bà kế thừa từ thế hệ trước trong gia đình. Công đoạn này tốn nhiều thời gian nên bà Natalya sẽ nghĩ trước họa tiết và thiết kế trong khi dệt. Natalya cho biết, từng họa tiết trên chăn đều mang nét nghĩa riêng biệt. Chẳng hạn, hình thoi biểu trưng cho Mặt trời, được tin là có thể đem lại phước lành và tiền tài.

Bà Natalya bán những sản phẩm qua mạng và đây là nguồn thu nhập chính của gia đình. Những chiếc chăn lizhnyk có giá từ 150-450 USD/chiếc, thậm chí cao hơn nếu có những yêu cầu đặc biệt. Hiện, có khoảng 20 gia đình duy trì nghề dệt. Mặc dù số người tiếp nối nghề dệt lizhnyk đã ít đi đáng kể, nhưng ở Yavoriv, loại hình nghệ thuật này sẽ không biến mất. Trái lại, nét đẹp văn hóa này sẽ luôn được bảo tồn và phát huy.