Nơi “chảo lửa” Thuận Nam
Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận cho thấy, tình trạng hạn hán đến sớm, khốc liệt ngay từ đầu năm trên địa bàn. Nguyên do, năm 2019, lượng mưa ở tỉnh này thấp hơn so trung bình nhiều năm. Lượng nước tích được ở các hồ chứa, công trình thủy lợi, bề mặt sông suối cũng ít hơn cùng kỳ. Sang năm 2020, nắng nóng diễn ra sớm hơn, khiến tình trạng thiếu nước sản xuất xảy ra trên diện rộng. Hiện, lượng nước tích được ở 21 hồ chứa của tỉnh Ninh Thuận chỉ còn khoảng 20% dung tích. Trong đó, có đến 15 hồ đã cạn trơ đáy.
Vùng trọng điểm khô khát ở Ninh Thuận lúc này là huyện Thuận Nam. Ông Kiều Văn Luận (nông dân xã Phước Nam, Thuận Nam) quệt mồ hôi giữa cơn nắng nung: “Khô hạn từ năm trước đến giờ đã làm bầy cừu 200 con của gia đình thiếu thức ăn trầm trọng. Bây giờ mà thả cừu ra đồng thì chỉ gặm cỏ cằn, cây màu khô cháy… nhai lấy có. Cỏ và nước sạch hiếm quá, cừu bị gầy còm, yếu ớt, chết dần. Hiện tại, mỗi ngày tôi phải bỏ ra mấy trăm nghìn đồng để đàn cừu cầm cự. Chi phí tăng lên nhưng cừu giống, cừu thịt hiện bán rất chậm. Chưa khi nào nắng hạn kéo dài, khốc liệt như năm nay”.
Ông Lê Huyền, Chủ tịch UBND huyện Thuận Nam cho biết, do không có nước tưới nên năm nay toàn huyện đã phải ngừng sản xuất 1.800 ha lúa và 1.000 ha cây hoa màu. Một số diện tích cây trồng còn lại đang dần chết khô; hàng trăm con gia súc (cừu, dê, bò) đang bị thiếu thức ăn và nước uống. Riêng tại xã Nhị Hà đã có 3,6 ha mãng cầu, bưởi da xanh và ổi bị chết khô; khoảng 10 ha cây keo tràm rụng lá, chết dần do khô hạn. Qua rà soát đợt 1/2020, toàn huyện có 4.680 hộ/18.924 nhân khẩu đang cần được cứu đói giáp hạt do ảnh hưởng hạn hán.
Theo ông Huyền, giải pháp trước mắt của địa phương để duy trì sản xuất là chuyển các diện tích lúa thiếu nguồn tưới sang trồng các loại cây họ đậu chịu hạn. Cách làm này vừa giúp nông dân có thu nhập, vừa tận dụng được thân cây đậu phục vụ chăn nuôi. Bên cạnh đó, địa phương vận động bà con mạnh dạn áp dụng các mô hình sản xuất tưới nước tiết kiệm, trồng cây luân canh, thâm canh phù hợp… Tận dụng triệt để các giếng khoan, giếng đào để phục vụ dân sinh, tưới cho cây trồng và nước uống cho đàn gia súc. Mục tiêu đặt ra là không để thiếu nước sinh hoạt, không để thiếu đói, không để phát sinh dịch bệnh và tập trung chuyển đổi sang các mô hình sản xuất tiết kiệm nước, phù hợp lâu dài với thời khí địa bàn.
 |
Hàng loạt hồ thủy lợi ở Ninh Thuận đang cạn trơ đáy.
Cả làng đi vét nước
Tại tỉnh Phú Yên, tình trạng khô hạn và xâm nhập mặn đang diễn biến phức tạp trên địa bàn. Mới bước vào mùa khô nhưng đã có nhiều diện tích cây trồng bị khô hạn nặng. Trong lúc chờ mưa, người dân nhiều vùng đã chủ động tổ chức khơi dòng, vét nước để cứu cây trồng.
Những năm trước, suối Lỗ Thị, đoạn chảy qua thôn Phú Hội, xã Xuân Phước, huyện miền núi Đồng Xuân (Phú Yên) từng có rất nhiều vực sâu, chứa đựng những túi nước khổng lồ và tưởng như không bao giờ cạn. Thế nhưng giờ đây, nơi đó chỉ còn là một con lạch kiệt nước, trơ đá bởi nạn phá rừng làm nương rẫy. Bà Trần Thị Lài (59 tuổi, ở Phú Hội) kể lại: “Trước đây, tại khu vực này, vực không phải cạn như nay mà chứa rất nhiều nước. Từ khi người dân làm rẫy nhiều, không hiểu sao vực thành thác, lạch hết, nước có bao nhiêu chảy hết bấy nhiêu. Khi không còn vực nữa, giếng ở nhà đào sâu hơn 10 m, mùa khô cũng không còn nước”.
 |
Người dân xã Xuân Phước (huyện Đông Xuân, Phú Yên) khơi dòng chuyển nước về cứu cây trồng mùa hạn.
Mấy năm gần đây, mỗi khi đến mùa hạn, người dân ở thôn Phú Hội và Phú Xuân B (Xuân Phước) lại kêu gọi nhau thuê xe múc đất đá khai dòng suối, đưa nước về cứu cây trồng. Năm nay, nước kiệt, xe múc không còn tác dụng, hàng trăm người phải dùng cuốc, xẻng khơi dòng dẫn từng con nước về cánh đồng làng cứu hơn 100 ha lúa cách đầu nguồn hơn 2 km. Ông Nguyễn Sơn (63 tuổi, ở Phú Xuân B) cho biết: “Nắng hạn đã hơn ba tháng rồi, cây trồng khô cháy hết. Bà con phải họp lại, ai có ruộng thì tự giác tham gia khơi dòng. Năm nay, suối quá khô, xe múc không đào được, bà con phải bỏ công ra vét nước được bao nhiêu thì được, nhưng cao lắm cũng chỉ hai đến ba ngày là hết, lúa lại đói nước…”.
Nỗ lực là vậy, song nước cũng chỉ đủ chia nhau cấp cho ruộng mỗi nhà được vài hôm là hết. Nhiều người còn tranh thủ cả đêm, vét những dòng nước cuối cùng với hy vọng cứu lúa được tới đâu hay tới đó, chờ mưa xuống. Theo đại diện UBND huyện Đồng Xuân, hạn hán đang diễn ra trên diện rộng, việc làm chủ động của người dân xã Xuân Phước là điều rất đáng ghi nhận, thể hiện sức mạnh cộng đồng để chống chọi với khắc nghiệt của thiên nhiên, biến đổi khí hậu.
Trong khi đó, tại huyện Tuy An (Phú Yên), nắng nóng kéo dài đang làm hơn 1.230 hộ dân bị thiếu nước sinh hoạt trầm trọng, khiến đời sống của người dân gặp nhiều khó khăn. Nhiều công trình cấp nước tập trung tại huyện đã xuống cấp nặng, không còn phát huy tác dụng; hầu hết giếng đào của bà con bị khô cạn hoặc nhiễm phèn, nhiễm mặn. Để phục vụ nhu cầu sinh hoạt và chăn nuôi gia súc, gia cầm, người dân nhiều gia đình ở đây phải cắt cử người tìm đến các khu vực lân cận để xin nước, hoặc phải mua nước sạch từ nơi khác chở đến bán với giá từ 40 - 60 nghìn đồng/m³.
Theo UBND tỉnh Phú Yên, dự báo trong năm 2020, nắng nóng có thể xảy ra 7 - 9 đợt kéo dài, dẫn đến thiếu nước, khô hạn lớn, khả năng xâm nhập mặn sâu vào vùng cửa sông, ven biển. Chính quyền tỉnh đang yêu cầu các địa phương kiểm kê, đánh giá thực trạng nguồn nước tại các hồ chứa, hệ thống thủy lợi, tính toán cân bằng nước để điều chỉnh, bổ sung phương án phòng, chống hạn hán, hỗ trợ người dân khoan giếng tìm nguồn nước sinh hoạt, sản xuất. Cùng với đó, sẽ phải chủ động rà soát phương án chống hạn nhằm xây dựng kịch bản ứng phó, giải pháp trước mắt và lâu dài để phục vụ đời sống sản xuất của nhân dân.
