1/Vào thời điểm dịch Covid-19 căng thẳng, lực lượng điều dưỡng đã chứng tỏ là đội ngũ có đóng góp quan trọng giúp người bệnh hồi phục. Theo chị Nguyễn Thị Thường, Điều dưỡng trưởng Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Nhiệt đới T.Ư cơ sở Kim Chung (Hà Nội) thì điều dưỡng là người chăm sóc toàn diện nhất cho bệnh nhân Covid-19. Hằng ngày, họ thực hiện các y lệnh của bác sĩ: sử dụng thuốc, thực hiện các chỉ định xét nghiệm. Với các ca lọc máu chạy thận nhân tạo, họ phải lắp quả cầu lọc máu, theo dõi đáp ứng với máy, thay dịch. Cứ một tiếng phải thay dịch một lần và bơm thuốc chống đông. Ngoài ra, các điều dưỡng còn thường xuyên vệ sinh, bảo đảm trang thiết bị sẵn sàng hoạt động tốt. Cũng như không thể thiếu điều dưỡng trong việc chăm sóc cơ bản cho từng bệnh nhân như vệ sinh cá nhân, vỗ lưng long đờm, massage để lưu thông mạch, hay chăm sóc dinh dưỡng qua ống thông dạ dày hoặc nuôi dưỡng tĩnh mạch…
Điều dưỡng là nghề chuyên biệt. Điều dưỡng viên không chỉ là người thực hiện các y lệnh của bác sĩ mà họ chính là người trực tiếp chăm lo, phục vụ mọi nhu cầu của người bệnh từ các kỹ thuật nghiệp vụ cho đến chăm sóc tinh thần, nắm bắt tâm lý người bệnh, đặt mình vào vị trí người bệnh. Tuy nhiên, theo một khảo sát mới đây của GS, TS Mai Hồng Bàng, Giám đốc Bệnh viện T.Ư Quân đội 108 và cộng sự, các cơ sở y tế đang rất thiếu điều dưỡng. Tỷ lệ điều dưỡng trung bình trên 10 nghìn dân nước ta hiện nay là 11,4 - thấp hơn rất nhiều so tỷ lệ trung bình trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, nếu không tăng cường đầu tư cho đào tạo, đến năm 2030, ngành y tế Việt Nam sẽ thiếu khoảng 40-50 nghìn nhân lực điều dưỡng.
Đặc biệt, sau khi dịch Covid-19 bùng phát, số điều dưỡng nghỉ việc tăng cao, càng gây thêm nhiều khó khăn. Chẳng hạn, Khoa Hồi sức phẫu thuật tim tại một bệnh viện đa khoa hạng I tại TP Hồ Chí Minh, trước đây có khoảng 26-27 điều dưỡng, nay chỉ còn 13 người. Theo Sở Y tế thành phố, tỷ lệ điều dưỡng/bác sĩ trong một bệnh viện công lập cũng đang giảm. Nếu đáp ứng đủ, một bác sĩ phải có ba điều dưỡng. Thế nhưng thống kê mới nhất cho thấy, cứ một bác sĩ thì chỉ có 1,85 điều dưỡng. Vì vậy, nhu cầu chăm sóc toàn diện cho người bệnh tại các bệnh viện công lập gặp nhiều khó khăn.
2/Sáu tháng đầu năm, ngành y tế TP Hồ Chí Minh có 874 nhân viên y tế thôi việc, trong đó có 199 bác sĩ và 391 điều dưỡng. Năm 2021 thành phố ghi nhận 1.154 nhân viên y tế thôi việc. Còn theo công bố của Bộ Y tế năm 2021 và sáu tháng đầu năm, cả nước có 9.680 nhân viên y tế thôi việc, bỏ việc, gồm 3.094 bác sĩ, 2.874 điều dưỡng, còn lại là nhân viên, viên chức khác.
Lý do nghỉ việc, phần lớn do công việc căng thẳng, liên quan đến sinh mạng người bệnh, trực đêm nhiều, môi trường nhiều nguy cơ lây nhiễm, vướng bận con nhỏ. Trong khi đó, thu nhập những người làm lâu năm chỉ khoảng 7-9 triệu đồng/tháng, không đủ chi trả nhu cầu cuộc sống ở thành phố lớn. Chưa kể, với tình trạng một số vật tư giá rẻ, chất lượng thấp trúng thầu vào bệnh viện, công việc của điều dưỡng vất vả hơn. Bên cạnh đó, các đơn vị y tế tư nhân lại có chính sách thu hút nhân lực tốt hơn khu vực y tế công.
Trong khi đó, lượng thí sinh theo học ngành điều dưỡng cũng sụt giảm. Tại Trường đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch TP Hồ Chí Minh, năm nay, số lượng theo học đã giảm hơn 60% so năm trước. Nhiều trường có đào tạo ngành điều dưỡng cũng gặp không ít khó khăn trong tuyển sinh ngành học này. Kinh phí đào tạo cho chương trình cử nhân, cao đẳng điều dưỡng đều khá cao (mỗi năm học phải mất 35-40 triệu đồng), nhưng khi ra trường thì công việc vất vả, lương thấp, không có chế độ ưu đãi nên số lượng người nộp đơn vào các trường đào tạo điều dưỡng ngày càng giảm. Tình hình này đang trở nên phổ biến.
Mới đây, Bộ Y tế đã đề nghị Chính phủ tăng chế độ phụ cấp ngành y ở mức cao nhất để bảo đảm quyền lợi người lao động. Hiện Bộ đang xây dựng đề án đổi mới chính sách điều dưỡng hướng đến chăm sóc toàn diện giai đoạn 2022-2030 nhằm đẩy mạnh công tác điều dưỡng. Một số địa phương cũng có chính sách nâng cao thu nhập cho điều dưỡng. Như tại TP Hồ Chí Minh, Sở Y tế đề xuất tiếp tục hỗ trợ thu nhập tăng thêm cho điều dưỡng, đề nghị Bộ Y tế gia hạn thêm thời gian tuyển dụng điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật y trình độ trung cấp đến ngày 1/1/2026. Ngoài ra các chính sách miễn giảm học phí, tạo điều kiện việc làm cũng được kiến nghị để ngành điều dưỡng có thể thu hút được nhiều sinh viên theo học.
