- Năm 2022 là một năm đầy bất ổn của nền kinh tế và thị trường tài chính toàn cầu, các đợt tăng lãi suất được các ngân hàng trung ương liên tiếp thực hiện nhằm chống lại áp lực của lạm phát trên toàn cầu và xung đột Nga - Ukraine cũng đã góp phần gây ra khủng hoảng trong chuỗi cung ứng toàn cầu cùng với áp lực tăng giá.
Mặc dù còn nhiều khó khăn và thách thức nhưng thị trường đã chứng kiến 163 thương vụ IPO thành công, tăng 7% so với 152 đợt IPO vào năm 2021. Trong khi số lượng công ty IPO tăng lên, tổng số vốn gọi được qua IPO lại giảm so với năm 2021. Thị trường IPO Đông Nam Á kết thúc năm 2022 với mức vốn hóa thị trường là 56,1 tỷ USD. Mặc dù vốn huy động đã giảm 43% (chỉ được 7,6 tỷ USD) nhưng giá trị vốn hóa thị trường lại tăng 10,3% so với năm trước. Thailand và Indonesia dẫn đầu Đông Nam Á trong năm 2022; mỗi quốc gia huy động được hơn 2 tỷ USD, chiếm tổng cộng 78% tổng số tiền huy động được cho cả khu vực Đông Nam Á. Tại Malaysia, vốn gọi qua IPO tăng trưởng 138% trong năm 2022.
Thị trường IPO tại Đông Nam Á năm nay có nhiều công ty quy mô nhỏ chào bán hơn. Hiện tượng này là do các công ty nhỏ vẫn tiếp tục kế hoạch IPO của họ bất chấp những bất ổn kinh tế hiện tại, trong khi các công ty lớn với đòn bẩy tốt hơn đang chờ đợi và trì hoãn chào bán đến khi điều kiện thị trường tốt hơn. Trước đại dịch Covid-19, hoạt động IPO diễn ra song song với đà tăng trưởng kinh tế và GDP. Tuy nhiên, điều ngược lại đã xảy ra trong hai năm qua. Đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy một loạt các nhà đầu tư nhỏ lẻ mới quan tâm đến thị trường IPO. Tương tự các xu hướng được chứng kiến ở thị trường vốn ở Mỹ, Vương quốc Anh và Hồng Công (Trung Quốc), vốn gọi qua IPO ở Đông Nam Á đã giảm mặc dù GDP vẫn tăng trưởng trong hai năm qua. Tuy nhiên, thị trường Đông Nam Á vẫn thể hiện tương đối tốt hơn các thị trường khác.
Về thị trường IPO tại Việt Nam, tuy nền kinh tế tăng trưởng tới 8,02% năm 2022 nhưng dự báo sẽ bị chậm lại ở mức 6,5% vào năm 2023. Tăng trưởng chậm lại bắt nguồn từ những bất ổn ở thị trường kinh tế toàn cầu và sự phụ thuộc vào đối tác nước ngoài trong các hoạt động sản xuất. Có nhiều công ty chuẩn bị chào bán nhưng đang chờ đến khi diễn biến thị trường có dấu hiệu tích cực hơn. Những thay đổi về quy định trên thị trường vốn được kỳ vọng sẽ thúc đẩy niềm tin của nhà đầu tư và ổn định nền kinh tế trong dài hạn, hướng đến một thị trường chứng khoán sôi động hơn.
Thị trường IPO của Việt Nam chứng kiến tám đợt chào bán thành công vào năm 2022. Mặc dù con số này thấp hơn so với 13 đợt chào bán được ghi nhận cho năm 2021, nhưng số tiền huy động được đã tăng hơn gấp bốn lần, từ 15,6 triệu USD lên 71,4 triệu USD. Nửa đầu năm, thị trường vốn khởi động với sáu đợt IPO thành công, huy động được 65 triệu USD, tiếp nối những diễn biến sôi động của thị trường trong nửa cuối năm 2021. Trong giai đoạn này, thị trường Việt Nam chứng kiến hai thương vụ IPO thành công huy động được hơn 20 triệu USD mỗi công ty, từ Tôn Đông Á và Nova Consumer. Thị trường có dấu hiệu chậm lại trong nửa cuối năm, do những bất ổn toàn cầu về lạm phát và khả năng suy thoái ngày càng tăng. Tại Việt Nam, xu hướng này tiếp tục bị chi phối bởi giá nhiên liệu leo thang, lãi suất tăng, thị trường vốn thắt chặt và các vụ bê bối tài chính gần đây. Về ngành, vốn gọi qua IPO theo ngành sản phẩm công nghiệp chiếm 50%; khoa học đời sống và chăm sóc sức khỏe chiếm 10%; hàng tiêu dùng chiếm 31% và cuối cùng là dịch vụ tài chính chiếm 9%.
Theo công ty kiểm toán Deloittee, tại Việt Nam, trọng tâm của thị trường IPO đã chuyển từ bất động sản vào năm 2021 sang sản phẩm công nghiệp và hàng tiêu dùng vào năm 2022. Ngành hàng tiêu dùng được kỳ vọng sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng, với những thương vụ IPO sắp tới. Trước những bất ổn hiện tại, các nhà đầu tư cũng như các công ty đang khá thận trọng trong việc xác định thời điểm gia nhập thị trường. Nhưng các cơ quan quản lý đã thi hành nhiều chủ trương tích cực nhằm nâng cao tính minh bạch của thông tin tài chính, thí dụ như áp dụng các quy định khuyến khích tính minh bạch, hiệu quả và uy tín trong quy trình chào bán, đồng thời đề xuất thúc đẩy việc áp dụng Chuẩn mực Báo cáo tài chính quốc tế (IFRS). Điều này sẽ củng cố niềm tin cho các nhà đầu tư trong nước và quốc tế, đồng thời nâng cao sức hấp dẫn và sự sôi động của thị trường vốn Việt Nam.
