Những ngày đầu thu 2016, Liên đoàn Bóng đá Anh (FA) bổ nhiệm Gareth Southgate vào cương vị HLV trưởng, sau 3 năm dẫn đội U21 và là người có ảnh hưởng lớn thứ 2 trong dự án “DNA England” chỉ sau Dan Ashworth, người vừa trở thành Giám đốc thể thao của Man United.
Southgate tiếp quản công việc từ Sam Allardyce, người từ chức chỉ sau 67 ngày thay Roy Hodgson và 1 trận đấu chính thức, vì cáo buộc tham nhũng (scandal nổi tiếng năm 2006, “Bóng đá để bán”, làm giả hồ sơ để lách luật FIFA và các liên đoàn). Khi ấy, niềm tin của người hâm mộ vào tuyển Anh đã giảm xuống mức thấp nhất. Ở EURO 2016, “Tam sư” chỉ đứng nhì bảng rồi bị Iceland (trong lần đầu dự giải vô địch châu Âu) đánh bại trong trận vòng 1/8. Hai năm trước đó, Anh không vượt qua vòng bảng World Cup ở Brazil. Trong khoảng thời gian này, đội bị loại ở vòng bảng EURO 2000, vắng mặt EURO 2008.
Southgate hoàn toàn thay đổi ĐT Anh. Hai năm sau nhậm chức, ông giúp “Tam sư” vào bán kết World Cup 2018. Người Anh phải chờ suốt từ năm 1990 để đạt được điều này. Mùa hè năm 2021, Anh lần đầu tiên trong lịch sử vào chung kết EURO (giải đấu hoãn một năm vì dịch Covid-19). Sau vòng tứ kết World Cup 2022, Anh lần thứ 2 liên tiếp vào chung kết EURO. Trong trận chung kết ở Berlin sáng 15/7 vừa qua, đội để thua 1-2 trước Tây Ban Nha quá mạnh (lập kỷ lục thắng 7 trận liên tiếp trong lịch sử EURO).
Xuyên suốt giải đấu ở Đức, Southgate luôn bị chỉ trích sau mỗi trận. Ông chọn lối đá thực dụng, đặt kết quả lên hàng đầu thay vì lối chơi tấn công. Thua 2 trận chung kết EURO liên tiếp là những kết quả rất đáng tiếc. Điều này khiến những nét tích cực mà Southgate làm trong nhiệm kỳ 102 trận bị phủ nhận hoàn toàn.
Mặc dù Anh từng vô địch World Cup 1966 trên sân nhà, nhưng chưa có giai đoạn nào đội thi đấu ổn định như nhiệm kỳ Southgate. Anh vào bán kết ba trong số bốn giải đấu lớn mà đội tham dự, trong khi thành tích thấp nhất cũng là tứ kết.
Trong nửa thế kỷ trước khi Southgate quản lý, “Tam sư” chỉ là đội hạng hai ở EURO hoặc World Cup. Với ông, đội luôn nằm trong danh sách các ứng viên vô địch, nên cũng tạo sự ảo tưởng cho người hâm mộ và truyền thông Anh. Trước các giải đấu gần đây, người hâm mộ Anh luôn xem như đội nhà chắc chắn đăng quang, với khẩu hiệu “bóng đá về nhà” vang lên trên mọi ngõ ngách.
Southgate có công trong việc định vị lại đẳng cấp ĐT Anh trên bản đồ bóng đá thế giới, giúp “Tam sư” một lần nữa trở nên quan trọng sau thời gian khủng hoảng nhưng cuối cùng ông lại phải rời đi trong sự tổn thương. Có lẽ, trong tương lai, dù HLV trưởng mới là ai, thì người Anh cũng cần phải công nhận giá trị mà ông mang lại.
