Là cán bộ trực tiếp phụ trách, triển khai mô hình, bà Ðào Thị Khuyên, Trưởng phòng Kỹ thuật và Kiểm dịch thực vật, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Ðiện Biên, cho biết: Mô hình canh tác lúa thông minh, giảm phát thải nhà kính do Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các công ty NetZero Carbon; BSB Nanotech và Spiro Carbon (gọi tắt là BNS) thực hiện tại các huyện: Ðiện Biên, Mường Ảng và Tuần Giáo.
Là năm đầu thí điểm mô hình cho nên sở lập kế hoạch trồng trên 66 ha tại ba huyện, nhưng khi triển khai thực tiễn thì nông dân các địa phương nhiệt tình tham gia, vì thế diện tích mô hình thí điểm đã tăng lên 86 ha. Trong đó, tại vùng trọng điểm trên cánh đồng Mường Thanh thuộc huyện Ðiện Biên là 53 ha; huyện Mường Ảng 23 ha và huyện Tuần Giáo 10 ha.
Về quy trình triển khai, các hộ nông dân đã áp dụng biện pháp kỹ thuật quản lý dinh dưỡng cây trồng tổng hợp trên toàn bộ diện tích canh tác lúa thông minh, bảo đảm cân bằng dinh dưỡng đầu vào-đầu ra cho cây lúa hướng đến mục tiêu vừa tăng năng suất vừa bảo đảm ổn định độ phì nhiêu của đất.
Cùng với đó, việc tưới nước cho lúa trong mô hình thực hiện theo nguyên tắc ướt khô xen kẽ (AWD); việc quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) tiến hành trên nền tảng quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM).
Tham gia dự án, nông dân được tập huấn kỹ thuật canh tác lúa giảm phát thải nhà kính và được hỗ trợ các vật liệu: Chế phẩm ECO - OK; phân bón trung vi lượng Cherry; chế phẩm vi sinh; công nghệ đo lường phát thải khí mê-tan trong quá trình canh tác lúa và báo cáo lượng khí giảm phát thải CO2e quy đổi.
Là một trong số hơn trăm gia đình nông dân có kinh nghiệm trồng lúa nước, sản xuất nông nghiệp khi tham gia mô hình thí điểm canh tác lúa giảm phát thải, bà Trần Thị Lợi ở đội Chăn Nuôi 2 thuộc xã Thanh Xương, huyện Ðiện Biên không khỏi bất ngờ khi tận mắt chứng kiến thay đổi rõ rệt ở cây lúa so với cách trồng cấy theo phương pháp canh tác truyền thống.
Bà Lợi chia sẻ: Vụ đông xuân năm nay, tôi tham gia mô hình trên diện tích 3.500m². Ngay khi cam kết thực hiện theo mô hình, gia đình tôi tuân thủ nghiêm quy trình kỹ thuật từ khâu làm đất, gieo sạ, quản lý nước, bón phân đến phòng trừ sâu bệnh.
Qua các công đoạn sản xuất, tôi nhận thấy điểm khác biệt đầu tiên là lượng giống khi thực hiện theo mô hình giảm chỉ còn 5-6 kg/1.000m², thay vì sử dụng nhiều như trước; việc quản lý nước thực hiện theo nguyên tắc ướt-khô xen kẽ với sự hỗ trợ của ống đo mực nước đã tiết kiệm nước hơn trước nhiều, không phải thức đêm chờ lấy nước bởi lịch rút nước đã được chủ động.
Cũng trên cánh đồng của đội Chăn Nuôi 2, gia đình bà Nguyễn Thị Thủy, có 5.000 m² thực hiện theo mô hình. Bà Thủy cho biết: Cán bộ kỹ thuật đã hướng dẫn tận tình, cấp tài liệu để nghiên cứu, áp dụng, sau mỗi giai đoạn canh tác, cán bộ nông nghiệp còn trực tiếp hướng dẫn nông dân cách kiểm tra, lấy mẫu, đo các chỉ tiêu trên ruộng và cây lúa.
Khi thực hiện theo mô hình, nông dân phải tuân thủ nghiêm nguyên tắc chỉ phun thuốc phòng trừ sâu bệnh khi mật độ sâu chạm ngưỡng, thay vì phun tràn lan ngay khi vừa thấy sâu xuất hiện. Làm theo cách đó, lượng thuốc bảo vệ thực vật giảm rất nhiều.
Thông qua mô hình, các hộ nông dân cũng hiểu thêm lợi ích của thuốc có nguồn gốc sinh học, thảo mộc vừa an toàn cho sức khỏe vừa thân thiện với môi trường.
Tại cánh đồng bản Ta, xã Quài Tở, huyện Tuần Giáo những ngày này có 10,47 ha lúa của 66 gia đình dân tộc Thái thực hiện theo mô hình giảm phát thải đang phát triển xanh tốt; cây lúa không chỉ cao hơn mà còn cứng cáp hơn các cây lúa cùng kỳ trồng theo phương pháp truyền thống.
Ông Lò Văn Túng (bản Ta) cho biết: Khi nghe xã thông báo triển khai mô hình thí điểm trồng lúa giảm phát thải chúng tôi băn khoăn, vì lo không thực hiện được. Nhưng khi làm theo hướng dẫn của cán bộ, chúng tôi thấy không quá khó.
Lần đầu thực hiện cho nên phải ghi nhớ, tuân thủ nghiêm quy trình để khi kết thúc mô hình điểm chúng tôi vẫn có thể chủ động thực hiện theo. “Hiện tại, lúa sinh trưởng khỏe, chắc cây lắm. Chúng tôi hy vọng năng suất tốt hơn và sau khi gặt lại tiếp tục sử dụng rơm để trồng nấm, đệm lót sinh học cải tạo đất…”, ông Túng cho biết thêm.
Trực tiếp thăm, kiểm tra lúa trồng theo mô hình thí điểm ở cánh đồng Mường Thanh (huyện Ðiện Biên) và hai huyện Tuần Giáo, Mường Ảng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ðiện Biên Chu Thị Thanh Xuân đánh giá: Cây lúa trồng theo mô hình sinh trưởng, phát triển tốt; người dân tuân thủ nghiêm các quy trình kỹ thuật.
Ðến thời điểm này, ngành chuyên môn nhận định mô hình sẽ đem lại năng suất vượt trội với sản phẩm đáp ứng yêu cầu chất lượng. Ðồng thời giảm phát thải từ việc hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và lãng phí nước tưới tràn trên khắp cánh đồng.
Về lâu dài, thành công từ mô hình sẽ hướng nông dân thực hiện theo khoa học, kỹ thuật canh tác mới thân thiện môi trường và đạt hiệu quả cao hơn. Cùng với quy trình sản xuất để giảm chi phí, cán bộ kỹ thuật còn hướng dẫn nông dân thu gom rơm rạ để trồng nấm, làm thức ăn cho gia súc và sản xuất đệm lót sinh học, phân bón hữu cơ thay cho thói quen đốt rơm rạ tại đồng ruộng vừa lãng phí lại vừa gây ô nhiễm môi trường.
Nói thêm về triển vọng mô hình, bà Chu Thị Thanh Xuân cho biết: Với sự tham gia trách nhiệm, tuân thủ nghiêm quy trình của nông dân, Sở Nông nghiệp và Môi trường đánh giá mô hình sẽ đem lại kết quả nhiều mặt, nhưng rõ rệt nhất là thông qua thực hiện mô hình giúp nông dân biết áp dụng công nghệ sản xuất tiên tiến, hiểu thêm về các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính, sản xuất thân thiện môi trường tiến tới nền nông nghiệp thông minh, hiện đại thích ứng với biến đổi khí hậu trong canh tác lúa.
Phương pháp canh tác lúa thông minh, phát thải thấp còn giúp người dân có thêm thu nhập từ việc bán tín chỉ các-bon với đơn giá 20 USD/1 tấn giảm phát CO2e (1 tín chỉ các-bon quy đổi).
Ðáng chú ý, qua thực tiễn triển khai mô hình thí điểm canh tác lúa thông minh, giảm phát thải nhà kính thì không chỉ người nông dân mà ngay cả cán bộ khuyến nông, cán bộ nông nghiệp ở Ðiện Biên có thêm kinh nghiệm thực tiễn để sắp tới triển khai trên các loại cây trồng, mô hình nông-lâm nghiệp sinh thái, hữu cơ, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp thuận thiên… dựa vào cộng đồng và thân thiện với môi trường. Qua đó giảm đến mức thấp nhất rủi ro cho người dân và góp phần cắt giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất và thu nhập trên mỗi đơn vị diện tích…
