Các đồng chí: Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Hoàng Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý khoa học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Lý Việt Quang, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đồng chủ trì hội thảo.
Tham gia Hội thảo có các đồng chí lãnh đạo đại diện các ban, ngành, cơ quan Trung ương, cùng đông đảo các nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong và ngoài Học viện.
Năm 1925, tác phẩm "Bản án chế độ thực dân Pháp" được xuất bản lần đầu trên tập san Inprekorr (Thư tín quốc tế) của Quốc tế Cộng sản tại Paris. Tác phẩm gồm 12 chương và 1 phụ lục, tập hợp những bài viết của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trong nửa đầu thập niên 20 của thế kỷ XX về chế độ thống trị của thực dân Pháp.
Tác phẩm ra đời trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước có nhiều biến chuyển sâu sắc. Đó là sự phát triển mạnh mẽ của phong trào giải phóng dân tộc sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất; đặc biệt là thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga, cuộc cách mạng vô sản mở ra thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và sự ra đời Quốc tế Cộng sản (Quốc tế III) - Bộ chỉ huy, ngọn cờ dẫn dắt phong trào cộng sản, công nhân và phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Ở trong nước, nhờ có vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc nỗ lực truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước, các cuộc đấu tranh diễn ra sôi nổi khắp bắc-trung-nam.
Thông qua ngòi bút sắc sảo của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, "Bản án chế độ thực dân Pháp" thực sự là một thiên phóng sự điều tra, bản cáo trạng đanh thép những tội ác tàn bạo của chủ nghĩa thực dân, là ngọn cờ cổ vũ các dân tộc bị áp bức đứng lên đấu tranh đòi quyền dân tộc, quyền con người trong một thời đại mới.
Hội thảo đã tập trung luận giải, phân tích, làm sáng tỏ bối cảnh ra đời, mục đích, những nội dung cơ bản của tác phẩm "Bản án chế độ thực dân Pháp", tư duy sắc sảo và tài năng bút chiến của nhà chính trị-nhà báo Nguyễn Ái Quốc và những giá trị to lớn của Di sản tư tưởng mang tầm thời đại này.
Nhiều tham luận nêu rõ "Bản án chế độ thực dân Pháp" vừa là bản cáo trạng, đồng thời là sự khẳng định mạnh mẽ giá trị nhân quyền, phản chiếu khát vọng tự do, bình đẳng, bác ái, công lý của nhân loại. Dưới ngòi bút của Nguyễn Ái Quốc, những người dân thuộc địa - vốn bị coi là “vật liệu biết nói”, “những kẻ ngu muội cần được khai hóa”, trở thành nhân vật trung tâm của lịch sử. Người không chỉ thương xót họ, mà còn nhận thấy khả năng tiềm tàng, trân trọng phẩm giá, khát vọng sống của họ. Đó là chủ nghĩa nhân đạo mới, mang tính chiến đấu, khác hẳn thứ “nhân đạo hình thức” của tư sản. Từ tình yêu đồng bào đến tình yêu nhân loại; từ khát vọng giải phóng nhân dân Việt Nam đến khát vọng giải phóng con người, Người nhận ra chân giá trị của chủ nghĩa Mác-Lênin và trở thành người cộng sản đầu tiên của dân tộc Việt Nam.
Trong tác phẩm "Bản án chế độ thực dân Pháp", Nguyễn Ái Quốc vạch rõ kẻ thù của các nước thuộc địa; khẳng định lực lượng cách mạng là tất cả các tầng lớp nhân dân, với lực lượng nòng cốt là công nhân và nông dân. Với việc chỉ ra điểm chung trong thân phận của người dân thuộc địa, Người đã đặt nền tảng lý luận cho xây dựng khối liên minh giai cấp và đại đoàn kết dân tộc trong cuộc đấu tranh chống kẻ thù chung của dân tộc.
Tiếp nối và phát triển quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản đã phát triển thành chủ nghĩa đế quốc, Nguyễn Ái Quốc đưa quan điểm mới về vấn đề đoàn kết quốc tế. Hơn nữa, từ sự hiểu biết sâu sắc về tình hình thuộc địa, Nguyễn Ái Quốc khẳng định cách mạng giải phóng dân tộc các nước thuộc địa không thụ động trông chờ, phụ thuộc vào cách mạng vô sản ở các nước chính quốc; ngược lại, cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa có khả năng chủ động giải phóng, giành thắng lợi trước cách mạng vô sản ở chính quốc và có thể giúp đỡ những người anh em mình ở phương Tây trong nhiệm vụ giải phóng hoàn toàn.
Phát biểu tại Hội thảo, đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhiều hình thức “thực dân mới”, như: áp đặt kinh tế, bất bình đẳng công nghệ, xâm lấn văn hóa,... vẫn tồn tại, ắt những vấn đề Nguyễn Ái Quốc nêu ra cách đây hàng thế kỷ vẫn còn nguyên giá trị: vấn đề phụ thuộc, quyền tự chủ và tiếng nói của các dân tộc nhỏ; về công lý, pháp lý trong trật tự thế giới và mọi nền văn minh đều phải được đánh giá qua khả năng tôn trọng nhân phẩm con người; về nâng cao dân trí và xây dựng một nền văn hóa, giáo dục tiến bộ, nhân văn, giàu bản sắc - nơi tri thức, văn hóa trở thành sức mạnh giải phóng con người, chứ không phải công cụ thao túng hay phục tùng quyền lực; vấn đề bảo vệ người yếu thế như phụ nữ và trẻ em…. Chính điều này làm nên giá trị toàn cầu và tính bền vững của di sản Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh trong thế kỷ XXI.
Hội thảo thống nhất khẳng định: Với nhãn quan chính trị sắc bén, từ góc nhìn và khát vọng của dân tộc thuộc địa, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh đã nêu ra những vấn đề hết sức mới mẻ bấy giờ về vị trí, khả năng của các dân tộc thuộc địa; về lực lượng cách mạng, về đoàn kết quốc tế… Đây là đóng góp quý báu vào kho tàng lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa.
"Bản án chế độ thực dân Pháp” là tác phẩm mang giá trị lâu bền, không chỉ đối với cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân ở thế kỉ XX, mà tiếp tục khẳng định sự đúng đắn của con đường độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; vẫn là nguồn cổ vũ mạnh mẽ cho các dân tộc yêu chuộng độc lập, hòa bình, công lý và tự do trên toàn thế giới.
