Những câu hỏi lớn quanh đề xuất mua lại dự án BOT

Bộ Giao thông vận tải mới đây đã đề nghị dùng 9.427 tỷ đồng từ Chương trình phục hồi kinh tế bền vững đến năm 2023 để mua lại bảy dự án BOT giao thông không thể thu phí hoặc đã thu phí nhưng không nhận được sự đồng thuận của người dân. Tuy nhiên, việc chuyển đổi từ đầu tư theo dạng đối tác công-tư sang đầu tư công đòi hỏi phải được xem xét nhiều chiều.

Dự án BOT nâng cấp, mở rộng quốc lộ 14 qua tỉnh Đắk Lắk đoạn Km1738+148-Km1763+610 đang gặp khó khăn về tài chính...
Dự án BOT nâng cấp, mở rộng quốc lộ 14 qua tỉnh Đắk Lắk đoạn Km1738+148-Km1763+610 đang gặp khó khăn về tài chính...

Doanh nghiệp "tiến thoái lưỡng nan"

Vào giữa tháng 10/2021, Công ty CP BOT đường tránh Thanh Hóa có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ với kiến nghị về việc xử lý hai vướng mắc kéo dài tại dự án xây dựng quốc lộ 1A đoạn tránh TP Thanh Hóa theo hình thức BOT.

Vướng mắc đầu tiên liên quan việc xác định thời gian thu phí tạo lợi nhuận cho dự án xây dựng quốc lộ 1A đoạn tránh TP Thanh Hóa (tuyến tránh phía đông), được khởi công từ năm 2005 và hoàn thành năm 2009. Thêm nữa, hiện cả nhà đầu tư và Bộ Giao thông vận tải đang bế tắc khi xác định phương án hoàn vốn cho tuyến tránh phía tây TP Thanh Hóa (được bổ sung năm 2016, hoàn thành vào tháng 12/2018).

Điều đáng nói trong ba năm qua, dù không được thu phí, Công ty CP BOT đường tránh Thanh Hóa vẫn phải chi tới hàng chục tỷ đồng để chi lương nuôi bộ máy và bảo trì công trình. Đặc biệt, tuyến tránh phía đông đã quá thời kỳ trùng tu hơn ba năm, nhưng không có vốn để sửa chữa (theo hợp đồng, chi phí duy tu lấy từ doanh thu thu phí) đã dẫn đến nhiều hạng mục công trình bị hư hỏng, xuống cấp gây mất an toàn giao thông.

Cũng cùng cảnh ngộ, dự án BOT nâng cấp, mở rộng quốc lộ 14 qua tỉnh Đắk Lắk đoạn Km1738+148-Km1763+610 (gọi tắt dự án BOT Đắk Lắk) được hoàn thành và bắt đầu thu phí từ tháng 11/2015 tại trạm thu phí Km1747. Thực tế tại dự án này đang gặp cảnh trớ trêu, bởi từ khi Bộ Giao thông vận tải đồng ý đầu tư xây dựng tuyến tránh thị xã Buôn Hồ chạy song song với dự án BOT Đắk Lắk, thì trạm thu phí bị giảm 70-80% so phương án tài chính được duyệt. Không những không được tăng phí như lộ trình, doanh thu thu phí hoàn vốn cho dự án hiện chỉ bằng 50-60% so phương án tài chính. Dẫn đến khoản tín dụng mà Công ty Quang Đức vay ngân hàng trị giá 669 tỷ đồng đã bị chuyển thành nợ xấu.

Bản chất của các dự án BOT là huy động vốn tư nhân để cùng thực hiện nhiệm vụ công, rồi hoàn vốn và thu lãi từ việc thu phí. Nhưng nhiều bất cập đã khiến hiện trạng của bảy dự án trong danh sách "giải cứu" được nêu trong Công văn số 11205/BGTVT-KHĐT của Bộ Giao thông vận tải gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đều là "thua lỗ".

Vướng mắc về cơ sở pháp lý

Theo đề xuất của Bộ Giao thông vận tải, giải pháp cho các dự án này là không thu tiền trực tiếp từ người dân, xóa bỏ trạm thu phí, thay vào đó, Nhà nước bố trí vốn ngân sách hoàn trả cho nhà đầu tư. Hay nói cách khác: Nhà nước "mua lại" các dự án BOT này. Tuy nhiên, dù hoàn trả nhà đầu tư số tiền đã bỏ ra cho công trình dựa trên giá trị quyết toán một cách minh bạch đi nữa, thì nguồn tiền chi trả vẫn là câu hỏi lớn.

Thêm nữa, hiện chưa có cơ sở pháp lý nào để thực hiện đề xuất nói trên, bởi việc "mua lại" này đồng nghĩa với việc chuyển từ đầu tư theo dạng đối tác công- tư sang đầu tư công. Theo quy định hiện hành, đầu tư công cần thực hiện theo quy trình đấu thầu chặt chẽ. Còn với dự án BOT, chủ đầu tư tự tổ chức thi công, có thể không theo quy trình đấu thầu, hoặc đấu thầu nhưng không phải bảo đảm đầy đủ các quy định như đối với vốn Nhà nước. Trường hợp dùng ngân sách hoàn trả theo giá trị quyết toán có thể tạo thành lỗ hổng dẫn đến nguy cơ thất thoát vốn Nhà nước!

Vậy, đâu là căn cứ để mua lại dự án? Như giáo trình Kinh tế học đã nêu, việc mua bán là mua bán "giá trị sử dụng" của sản phẩm, của dịch vụ. Với dự án BOT, nếu Nhà nước mua lại, là mua "giá trị sử dụng" của công trình chứ không thể hoàn trả theo giá trị quyết toán. Thí dụ, giá trị quyết toán là 1.000 tỷ đồng, nhưng giá trị sử dụng là 1.200 tỷ đồng, thì việc nhà đầu tư được hưởng 200 tỷ đồng cũng không có vấn đề gì. Tuy nhiên, với bảy dự án này, giá trị sử dụng sẽ thấp hơn, thí dụ là 750 tỷ đồng. Khi ấy, nhà đầu tư phải chịu thua lỗ 250 tỷ đồng. Dĩ nhiên, việc dẫn đến thua lỗ, có cả trách nhiệm của Bộ Giao thông vận tải, vì thế trong 250 tỷ đồng này, để minh bạch, công bằng, có thể ngân sách phải chịu thêm một khoản nữa, nhưng không thể gánh toàn bộ số lỗ này...!?

Giải pháp... cuối cùng

Như Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nêu, Chương trình phục hồi kinh tế bền vững đến năm 2023 (sau đây chỉ gọi là Chương trình) sẽ tập trung vào các ngành, lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh, nhưng có năng lực cạnh tranh, khả năng phục hồi nhanh...

Ai cũng thấy, đây là chủ trương hoàn toàn đúng và trúng. Song, đối với các dự án thua lỗ-như trường hợp bảy dự án BOT nêu trên-hiển nhiên không đáp ứng được yêu cầu này. Hơn nữa, việc dùng nguồn từ chương trình để hoàn trả như đề xuất sẽ dẫn đến hậu quả bất lợi, có thể dẫn đến sự thiếu công bằng, trước hết là với các dự án BOT đường bộ khác, đang thu phí. Một, hai năm gần đây, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, các dự án này đều bị ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh do việc tạm dừng thu phí hay sụt giảm số lượng xe cộ đi lại... Theo logic thông thường, số dự án này đáng được hỗ trợ từ chương trình.

Việc dùng ngân sách mua lại một số dự án BOT có thể coi là sự chia sẻ rủi ro của Nhà nước với doanh nghiệp, thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong việc triển khai các dự án BOT. Thêm nữa, giải quyết tồn đọng của bảy dự án BOT giao thông bằng nguồn ngân sách ở thời điểm này có lẽ là phương án chấp nhận được. Song, cần phải xem xét làm rõ trách nhiệm đối với cơ quan chủ quản. Liệu cơ quan này đã làm hết trách nhiệm của mình trong việc khắc phục, bồi hoàn thiệt hại cho doanh nghiệp hay chưa? Mua lại chỉ nên là giải pháp cuối cùng được tính đến và cũng chỉ nên mua theo giá trị sử dụng của công trình, chứ không theo giá trị quyết toán.

Có thể bạn quan tâm

Lựa chọn giữ lại bên mình chiếc xe quen thuộc, nhưng với diện mạo mới, bớt khí thải, không ồn, giảm mùi xăng… là mong muốn có thật của nhiều người dân.

Trách nhiệm với niềm tin

Mới đây, Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh đã có văn bản gửi Cục Đăng kiểm Việt Nam, đề nghị xem xét xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý để hợp pháp hóa hệ thống chuyển đổi động cơ điện cho xe chạy xăng.

Thực tế, việc cho phép xây dựng kho bãi trên đất nông nghiệp, nếu thiếu kiểm soát, rất có thể bị biến tướng thành nhà ở hoặc cơ sở kinh doanh phi nông nghiệp. (NGUỒN: CAND)

Hiểu đúng để làm đúng!

Quy định “cho phép xây dựng công trình tạm trên đất nông nghiệp” có trong Luật Đất đai 2024 đã mở ra cơ hội thuận lợi cho việc đầu tư sản xuất nông nghiệp.

Mô hình Triple Helix, với sự hợp tác chặt chẽ giữa "Nhà nước-viện/trường-doanh nghiệp" được coi là nền tảng tạo nên sự phát triển bền vững trong lĩnh vực R&D. (Ảnh: KHIẾU MINH)

Hợp lực "ba nhà" - lời giải của bài toán đầu tư cho R&D

Sau khi Bộ Chính trị ban hành chuỗi nghị quyết mang tính chiến lược, bao phủ từ khoa học-công nghệ, hội nhập, giáo dục đến phát triển năng lượng và kinh tế tư nhân, tinh thần đổi mới sáng tạo trong nước trở nên sôi động hơn bao giờ hết.

Với hai văn phòng tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, Queensland trở thành bang đầu tiên của Úc thiết lập trung tâm của khu vực tại Việt Nam.

Việt Nam trở thành trọng tâm Chiến lược Đông Nam của Queensland

Tuần này, bang Queensland (Úc) khai trương văn phòng thương mại và đầu tư thứ hai ở Việt Nam, đặt tại Hà Nội. Qua đó, khẳng định Việt Nam là trọng tâm trong chiến lược mở rộng sang Đông Nam Á của Queenssland. Động thái này cũng củng cố vị thế trụ cột của nước ta trong khu vực. 

Diễn đàn Quốc gia phát triển doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam lần thứ 6.

Nhiều rào cản vẫn chờ gỡ bỏ

Chỉ cách đây chừng 5 năm thôi, chuyển đổi số còn là một khái niệm rất mới mẻ. Khi đó, việc Chính phủ ban hành Chương trình Chuyển đổi số quốc gia năm 2020 được coi là một quyết sách mạnh mẽ.

Thứ trưởng Tài chính Nguyễn Đức Chi chủ trì buổi họp báo thường kỳ tháng 10 của Bộ Tài chính.

Sớm hoàn thiện khung pháp lý cho tài sản mã hóa

Với nguyên tắc “triển khai thận trọng, có kiểm soát, minh bạch và hiệu quả”, bảo vệ lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân tham gia, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Luật sư Nguyễn Tiến Lập.

Vai trò, trách nhiệm của KOL đối với công chúng và thị trường

Với sự vụ mới nhất là khởi tố điều tra KOL, doanh nhân Hoàng Hường, chúng ta có thể nói gì về nghịch lý từ nổi tiếng trở nên tai tiếng? Từ đó, có thể bàn thêm về vai trò cũng như trách nhiệm xã hội và pháp lý của các KOL đối với công chúng và thị trường.

Từ ngày 15/10/2025 tới đây, Việt Nam sẽ chính thức áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu 15% đối với các doanh nghiệp FDI có doanh thu hợp nhất từ 750 triệu Euro (EUR) trở lên.

Nâng tầm chất lượng dòng FDI

Theo Nghị định số 236/2025/NĐ-CP của Chính phủ về việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, từ ngày 15/10/2025 tới đây, Việt Nam sẽ chính thức áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu 15% đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đạt doanh thu hợp nhất từ 750 triệu Euro (EUR) trở lên.

Dù EVN đã ban hành quy trình quản lý đối với điện mặt trời tự sản, tự tiêu, song việc triển khai trên thực tế và thủ tục còn nhiều vướng mắc. (Ảnh Ngọc Hà)

Bài 2: Giải mã những góc khuất

Cạnh tranh hóa thị trường bán lẻ điện là cái đích mà bất cứ quốc gia nào cũng đặt mục tiêu tiến tới, dù nhanh hay chậm. Tuy vậy, để tạo dựng một sân chơi thật sự công bằng và sôi động đòi hỏi phải có đầy đủ thể lệ và người chơi dù khỏe hay yếu đều phải tuân thủ nghiêm túc.

Theo tính toán của Bộ Tài chính, với chính sách miễn giảm 30% tiền thuê đất, người dân và doanh nghiệp cả nước sẽ tiết kiệm được khoảng hơn 4.000 tỷ đồng trong năm 2025.

Nguồn trợ lực mang nhiều ý nghĩa

Mới đây, cơ quan thuế thành phố Hà Nội có thông báo hướng dẫn các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân liên quan đến chính sách giảm tiền thuê đất năm 2025 thực hiện các quy định tại Nghị định số 230/2025/NĐ-CP của Chính phủ, ban hành ngày 19/8/2025.

Toàn cảnh Hội thảo phổ biến Nghị định số 242/2025/NĐ-CP do Chính phủ ban hành ngày 10/9/2025, do Bộ Tài chính tổ chức vào sáng 26/9.

Đơn giản hóa thủ tục quản lý vốn vay ODA

Với nhiều điểm mới về đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, Nghị định số 242/2025/NĐ-CP về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vay ưu đãi nước ngoài được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và tạo thuận lợi hơn trong triển khai dự án sử dụng nguồn vốn quan trọng này.

Dự án Nhà máy Nhiệt điện Quảng Trạch 1 do EVN làm chủ đầu tư, về cơ bản đã hoàn thành đáp ứng tiến độ với gói thầu EPC, tiến độ hòa đồng bộ Tổ máy 1 trong năm 2025 và phát điện các tổ máy trong năm 2026. (Ảnh Ngọc Hà)

Phá vòng “kim cô” trong cung ứng điện năng

Ngày 20/8/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm thay mặt Bộ Chính trị ký Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045. Nhiệm vụ đặt ra cấp bách, đầy thách thức - phát triển thị trường năng lượng theo hướng tăng tính cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, đồng bộ với bảo đảm an ninh năng lượng.

Thông qua các chương trình hành động cụ thể trong hợp tác trồng rừng, bảo vệ đa dạng sinh học, Heineken Việt Nam triển khai bù hoàn 690,64 triệu lít nước trong năm 2024 tại lưu vực sông Tiền - đạt mục tiêu sớm 5 năm.

Bảo đảm nguồn nước vì tương lai bền vững

Trước những thách thức ngày càng gia tăng từ biến đổi khí hậu và áp lực phát triển kinh tế, việc quản trị và bảo tồn tài nguyên nước đã trở thành yêu cầu sống còn cho tương lai bền vững của Việt Nam.

Đến hết ngày 31/7/2025, số vốn giải ngân tại 12 dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực giao thông vận tải ước chỉ đạt 22.579,5 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 23,5% kế hoạch được giao. (Nguồn: BXD)

Gỡ vướng cho giải ngân đầu tư công

Trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều vướng mắc khi cùng lúc triển khai sắp xếp lại đơn vị hành chính và thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 đã được các bộ, ngành, địa phương nỗ lực đẩy mạnh thực hiện để hỗ trợ tăng trưởng.

Việc sử dụng năng lượng sạch đã dần trở thành yêu cầu tất yếu trong xã hội hiện đại. (Nguồn BTP)

Nhu cầu đã có, vẫn khó thực thi?

Khi việc sử dụng năng lượng sạch không còn là xu hướng mà dần trở thành yêu cầu tất yếu, nhu cầu sở hữu và sử dụng xe điện, cả ô-tô và xe máy, đang có dư địa tăng trưởng lớn.

Cộng đồng doanh nghiệp hỗ trợ đang đứng trước cơ hội mới khi Chính phủ đã mở rộng các ưu đãi về vốn, công nghệ, nhân lực và thị trường. (Nguồn HANSIBA)

"May đo" chính sách cho công nghiệp hỗ trợ

Có hiệu lực từ ngày 1/9/2025, Nghị định số 205/2025/NĐ-CP của Chính phủ được kỳ vọng tạo đột phá trong chính sách ưu đãi cho công nghiệp hỗ trợ. Như vậy, sau một thập niên, cùng với việc sửa đổi nghị định, các doanh nghiệp trong nước có cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Diễn đàn Doanh nghiệp Phát triển bền vững Việt Nam năm 2025 (VCSF 2025) - diễn đàn lần thứ 12 do VCCI tổ chức tại Hà Nội, ngày 22/8/2025.

Biến khát vọng vươn mình thành hành động

Trong quá trình thúc đẩy phát triển bền vững ở Việt Nam, cộng đồng doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm và những cam kết của Chính phủ trong việc tạo nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi là lời khẳng định chắc chắn về vai trò kiến tạo phát triển và đồng hành cùng doanh nghiệp.

Tình trạng nhiều trụ sở cơ quan hành chính bị bỏ trống thời gian dài có thể gây ra hiệu ứng tiêu cực đối với phát triển kinh tế-xã hội ở các địa phương. (Nguồn TTXVN)

Gấp rút “vá” lỗ hổng quản trị địa phương

Từ ngày 1/7/2025, nhiều tỉnh và thành phố mới được hình thành trên cơ sở hợp nhất các đơn vị hiện hành, tạo tiền đề cho mô hình quản trị mới, hiện đại và linh hoạt hơn. Tuy nhiên, đi cùng với những kỳ vọng cải cách, tái cấu trúc hành chính cũng bộc lộ nhiều hệ lụy, nổi bật là tình trạng lãng phí tài sản công sau sáp nhập.

Theo số liệu thống kê, tính đến cuối tháng 7/2025, tín dụng toàn hệ thống ghi nhận mức tăng cao nhất ở khoảng thời gian này trong hơn 10 năm qua.

Co kéo điều hành chính sách tiền tệ

Năm 2025, triển vọng kinh tế toàn cầu tiếp tục đối mặt rủi ro từ các diễn biến phức tạp, khó lường, đặc biệt là những căng thẳng thương mại leo thang, biến động tài chính; lạm phát trong xu thế giảm nhưng thiếu chắc chắn do tác động từ chính sách tăng thuế nhập khẩu của chính quyền Mỹ.

Các doanh nghiệp xuất khẩu tôm Việt Nam tập trung vào sản xuất chế biến chất lượng cao cung cấp cho thị trường Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. (Ảnh TTXVN)

Thích ứng với những điều chỉnh thuế quan

Sự thay đổi trong chính sách thương mại và thuế đối ứng của Hoa Kỳ đang thúc đẩy cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam xem xét lại chiến lược xuất khẩu, đồng thời mở ra cơ hội để đổi mới, nâng cao hiệu quả kinh doanhg và tăng cường năng lực cạnh tranh bền vững.

Trong 5 năm gần đây, số lượng sản phẩm từ các doanh nghiệp Việt Nam bán ra trên nền tảng Amazon đã tăng hơn 300%. (Nguồn AMAZON GLOBAL Selling Việt Nam)

Rộng cửa đưa thương hiệu Việt ra thế giới

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, thương mại quốc tế đang bước vào một kỷ nguyên phát triển mới - nơi chuyển đổi số và thương mại điện tử xuyên biên giới không chỉ là xu hướng mà đã trở thành nền tảng thiết yếu giúp doanh nghiệp vươn xa, tiếp cận và chinh phục người tiêu dùng toàn cầu, đặc biệt tại các thị trường lớn.

Lực lượng chức năng Công an Hà Nội kiểm tra phương tiện kinh doanh vận tải. (Ảnh PHẠM ĐÔNG-AN TRẠCH)

Nâng cao tinh thần thượng tôn pháp luật

Từ ngày 25/7 đến hết ngày 25/8, Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an) thực hiện kế hoạch tổng kiểm soát, xử lý vi phạm liên quan phương tiện kinh doanh vận tải trên đường bộ và đường thủy.

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã phát triển mạnh cả về chất lượng và quy mô hàng hóa, và đang trở thành kênh dẫn vốn trung, dài hạn quan trọng cho nền kinh tế. (Ảnh Minh Dũng)

Bước ngoặt của thị trường vốn

Dòng chảy vốn Việt Nam đang đứng trước nhiều dấu mốc quan trọng, với mục tiêu nâng hạng lên thị trường mới nổi, thu hút các dòng vốn trong và ngoài nước, thúc đẩy hoạt động của doanh nghiệp và cả nền kinh tế.

Tổng công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines) ghi nhận mức tăng lợi nhuận bằng 138% kế hoạch và bằng 453% so cùng kỳ năm 2024...

Trọng trách với mục tiêu tăng trưởng

Bức tranh tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận sáu tháng đầu năm của các doanh nghiệp nhà nước do Bộ Tài chính làm đại diện chủ sở hữu thật sự rất tích cực. Nhiều chỉ tiêu sản lượng chủ yếu ước đạt khoảng 50 - 60% kế hoạch năm. Một số lĩnh vực ghi nhận mức tăng trưởng từ 5 - 15% so với cùng kỳ.