100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam

Nghiệm sinh về nghề báo của tôi

Nguyễn Du đại thi hào, từng ngẫm nghĩ, với sự từng trải thấm thía, về cái gọi là “đoạn trường”, như cả cuộc đời dài, mà ai cũng phải sống qua, phải nếm trải, và cuối cùng, dù là ai, thì cũng phải “qua cầu mới hay”.

PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái trả lời phỏng vấn tại buổi họp báo.
PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái trả lời phỏng vấn tại buổi họp báo.

Nay, sống đến quá nửa đời người, tôi mới đốn ngộ: mình đã từng đi trên cây cầu của nghề báo đã hơn nửa thế kỷ, tự thấy mình được quyền ngoảnh nhìn cả một đoạn trường nghề báo - cây cầu mình đã vượt qua - để đủ nghiệm sinh sâu sắc các cung bậc hỷ nộ ái ố… thật đương nhiên của nghề này.

Và đủ để không hối tiếc khi đã chọn và hành nghề báo, đã hơn nửa thế kỷ.

Khởi đầu bằng tự học

Tôi cũng trải qua quá trình học phổ thông hệ 10 năm như học sinh cùng thời chống Mỹ, cứu nước. Những năm 60 của thế kỷ XX, tôi đã trải qua nhiều nơi sơ tán: theo Trường cấp 3 Trưng Vương năm lớp 8 tại đảo Hồng Châu, Thường Tín (Hà Nội); lớp 9, lớp 10 cùng bố và các em sơ tán theo Đoàn Ca nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam. Vì lý do bất khả, năm 1968, thay vì được đặc cách đi học khoa Văn (sau khi đoạt giải nhì, không có giải nhất, môn văn lớp 10 toàn miền bắc), Trường đại học Tổng hợp MGU ở Matxcơva, tôi vào học năm nhất khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp Hà Nội và nhập trường tại nơi sơ tán, huyện Đại Từ, tỉnh Bắc Thái. Giảng đường khoa Văn và chỗ ở của chúng tôi ngay dưới chân núi Tràng Dương và rất gần suối Đôi róc rách chảy qua.

Tôi được tạo lập tự nhiên một lối sống, lối nghĩ độc lập và một tình yêu văn chương được hình thành từ tấm bé. Bố tôi có một thú vui ảnh hưởng rất lớn đến tuổi thơ tôi, là mê đọc sách, nhất là sách văn học Pháp. Ông mang từ Thư viện Quốc gia về bất kỳ cuốn nào là tôi đọc cuốn đó: Những người khốn khổ, Thằng gù nhà thờ Đức Bà Paris, Aivan hô, Hội chợ phù hoa, Ba người lính ngự lâm... Tôi mê đến mức, ngồi nấu cơm bếp củi, lửa cháy, bén đến ống quần nóng rực, tôi mới biết. Sau này nhớ lại, tôi nhận ra, mình đã có một cuộc chuẩn bị âm thầm và tự nhiên cho cái nghề viết báo về sau, không do chọn lựa, mà mặc nhiên hướng về bình luận văn hóa nghệ thuật, với sự chuyên sâu về văn chương chữ nghĩa và biểu diễn kịch nghệ sân khấu. Tôi, ngay từ thuở thiếu nữ, đã yêu vô hạn cái đọc văn chương, và vì thế, tôi tự dẫn dắt tôi đến con đường viết báo, viết văn và sau đó, trải qua con đường học tiếp sau đại học, đạt học vị, học hàm, để hành nghề giảng dạy đại học về văn chương và nghệ thuật…

Và đặc biệt, chính những yếu tố này đã đem đến cho tôi hai loại hành trang miệt mài theo tôi suốt cả đời, ảnh hưởng sâu đậm đến tính cách riêng của tôi: Đó là tâm thế lãng mạn của một chủ thể viết, chủ thể yêu, trong công cuộc sử dụng tiếng Việt để diễn đạt tất cả những gì mình muốn diễn đạt…

hoi-thao.jpg
PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái (ngoài cùng, bên trái) và các đại biểu dự Hội thảo “Nhà viết kịch Vương Lan - người mở đường lặng lẽ”.

Bằng cái Viết của chính mình, được xây dựng căn cơ trên cái Đọc của chính mình, tôi có một nghiệm sinh đặc biệt quan trọng về nghề báo. Đó là:

Báo chí là nghề có thể học, còn dạy thì không

Tôi đã hành nghề “tự nhiên nhi nhiên”, như được số phận chỉ định bắt đầu từ năm 1973, khi mới ngoài 20 tuổi, vừa về làm biên tập viên ở Nhà xuất bản Văn học. Tổng Biên tập Như Phong lệnh cho tôi: lên Cục Xuất bản học làm mo rát xi ê - người đọc các bản bông (bản in thử, trước khi in thành sách). Tôi tuân lệnh đi học mấy tháng và được thực hành làm mo rát cho các bản in thử của những nhà văn, nhà thơ nổi tiếng: Tố Hữu, Nguyễn Công Hoan, Chế Lan Viên, Xuân Diệu, Huy Cận, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Khải… Và không hiểu sao, tôi được lòng cụ Nguyễn Công Hoan nhất, khi tôi giúp cụ tuyển chọn 300 trang tinh tuyển văn xuôi của cụ (trong hàng chục tuyển tập 300 trang mà hồi đó, ông Như Phong muốn in cho các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của văn học Việt hiện đại). Cụ khen: Cháu có mắt tinh đời, biết cười khi bác kể chuyện vui, lại biết làm bác cười khi cháu tả chân dung hài hước về mấy nhân vật bác quen từ lâu trong Nhà xuất bản Văn học, như cô Tuyết đánh máy, anh Thúy Toàn và anh Lữ Huy Nguyên… Thân tình hơn, bác còn làm mối người cháu trai chưa vợ cho tôi. Khi nghe tôi kể đã gặp người ấy và cách tôi từ khước, bác Hoan đã cười, thú vị, sảng khoái.

Chính cái việc đọc bản bông và được giao lưu, đối thoại thực tế với các nhà văn nổi tiếng, được chứng kiến sự hình thành tác phẩm của họ trong xuất bản ở Nhà xuất bản Văn học, đã dẫn dụ tôi tới việc phát hiện phong cách nhà văn, để thôi thúc cái viết của tôi về chân dung các nhà văn và vấn đề đặt ra từ văn chương của họ…

Kỷ niệm đáng nhớ nhất của tôi hồi đó, là khi đọc bông tập thơ Đối thoại mới của Chế Lan Viên. Tôi thấy mình mê đắm tập thơ, mê cách thơ riêng của Chế Lan Viên, mà tôi cho là “trí tuệ của cảm xúc”, đến mức, sau đọc bông lần cuối, tôi như thuộc lòng tập thơ. Tôi đã viết chi chít các nhận xét đầy trực giác của mình, sau mỗi lần đọc bông. Và thế là, rất tự nhiên, tôi cho ra đời một bài viết đầu đời đầy cảm hứng, dài dăm nghìn chữ, được đăng ngay sau đó trên Tạp chí Tác Phẩm Mới, năm 1974. Và Phan Hồng Giang, người phụ trách chuyên mục lý luận phê bình hầu như không biên tập một chữ và đặc biệt thích cách diễn đạt tiếng Việt của tôi, với sự chơi chữ thông minh khi tôi lấy tên tập thơ đặt ngay tên bài viết: “Đối thoại mới” với Chế Lan Viên…

bao-chi-truyen-thong-con-cham-thich-nghi-voi-thuc-te-moi.jpg
Phóng viên tác nghiệp tại sự kiện.

50 năm hành nghề viết, tôi đã có vài chục bài viết chân dung văn học, vấn đề văn học, được đăng trên báo chí, được đăng đàn trong hội thảo về văn hóa văn nghệ, được cấu tứ và diễn đạt tiếng Việt, theo cách thật riêng, mà tôi tự thấy hài lòng, như chân dung văn học về Văn Cao, Bùi Xuân Phái, Hồ Dzếnh, Thế Lữ, Nguyễn Đình Nghi, Nguyễn Công Hoan, Ý Nhi, Xuân Quỳnh, Lưu Quang Vũ, Trịnh Công Sơn, Hồng Nhung, Lê Khanh, Thanh Tú, Ngọc Hiền, Phạm Thị Ngọc Liên, Lê Thiết Cương… Và hơn 30 năm hành nghề giảng dạy báo chí, tôi đã tích hợp được tất cả kinh nghiệm của nghề báo để viết một giáo trình và đích thân dạy môn học này cho không chỉ Khoa Báo chí của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, do nhà trường đặt hàng và tái bản hàng chục lần, mang tên: Phê bình văn học nghệ thuật trên báo chí.

Bằng những nghiệm sinh ấy của cá nhân đã nửa thế kỷ viết văn, viết báo và giảng dạy nghề báo, tôi xin thực chứng một triết lý về nghề báo: Báo chí là một nghề có thể học, còn dạy thì không. Không ai có thể dạy ai thành nhà báo, trừ phi chính người ấy muốn trở thành…

PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái từng du học Nga, đạt học vị Tiến sĩ Nghệ thuật học năm 1992, tại Viện Sân khấu - Điện ảnh - Âm nhạc Lêningrat, nay là St - Petersbourg. Về nước, bà giảng dạy đại học ở Thành phố Hồ Chí Minh rồi chuyển ra Hà Nội, giảng dạy tại khoa Báo chí Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Cùng với hoạt động giảng dạy, PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái là một cây bút bình luận tác phẩm văn học-nghệ thuật uy tín, cộng tác viên thân thiết của nhiều tờ báo, tạp chí.

Có thể bạn quan tâm

Hội Người cao tuổi Việt Nam tổ chức Hội nghị lấy ý kiến góp ý vào Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Ảnh | TTXVN

Lý luận về đường lối đổi mới

Gần 40 năm, kể từ tháng 12/1986, công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã viết nên kỳ tích phát triển chưa từng có trong lịch sử dân tộc. Bước vào Đại hội XIV, dấu mốc mở ra kỷ nguyên phát triển mới, Đảng ta lần đầu khẳng định, lý luận về đường lối đổi mới là một bộ phận cấu thành nền tảng tư tưởng của Đảng.

Trụ sở mới của Bộ Ngoại giao được xây dựng tại số 2 Lê Quang Đạo (phường Từ Liêm, thành phố Hà Nội).

CHỐNG LÃNG PHÍ PHẢI BẮT ÐẦU TỪ XÁC LẬP ÐÚNG ƯU TIÊN

Lãng phí không chỉ nằm ở tiêu xài hoang phí, mà còn ẩn trong cách ra quyết định, thiết kế chính sách, tổ chức bộ máy và sử dụng nguồn lực. Một trong những nguyên nhân sâu xa nhất chính là việc xác lập sai thứ tự ưu tiên, dẫn đến đầu tư dàn trải, chính sách chồng chéo và những lựa chọn kém hiệu quả.

Đường phố rực rỡ cờ hoa trong những ngày diễn ra Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh, nhiệm kỳ 2025-2030.

Đổi mới hình thức tuyên truyền, lan tỏa niềm tin

Công tác tuyên truyền Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XIV của Đảng được tổ chức triển khai sâu rộng, đồng bộ với nhiều hình thức đa dạng, cách làm sáng tạo ở nhiều địa phương trong cả nước.

Đồng chí Tạ Quang Trường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Xuân Hòa, tỉnh Đồng Nai.

Ðiểm sáng chuyển đổi số ở Ðồng Nai

Sau bốn tháng triển khai, hoạt động mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại tỉnh Đồng Nai ngày càng phát huy hiệu quả. Phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc phỏng vấn đồng chí Tạ Quang Trường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Xuân Hòa - một điểm sáng về chuyển đổi số (CĐS).

Các đại biểu nghiên cứu tài liệu trên thiết bị điện tử tại Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hải Phòng lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Ảnh | Xuân Trường

Đại hội Đảng bộ cấp tỉnh: Lan tỏa tinh thần đổi mới

Đại hội Đảng bộ các tỉnh, thành phố nhiệm kỳ 2025-2030 thành công tốt đẹp. Ngay sau đại hội, các chương trình hành động được khẩn trương triển khai, thể hiện quyết tâm đưa Nghị quyết nhanh chóng đi vào cuộc sống, kỳ vọng một nhiệm kỳ mới nhiều khởi sắc.

Bỏ phiếu bầu Ban Chấp hành khóa mới tại Đại hội đại biểu lần thứ XV Đảng bộ tỉnh Lai Châu, nhiệm kỳ 2025-2030. Ảnh | TRẦN TUẤN

“Giữ mình chờ thời”

Mỗi dịp đại hội đảng, bầu cấp ủy, làm quy trình quy hoạch, bổ nhiệm cán bộ, thường có hiện tượng “im lặng khó hiểu”, “im lặng đáng sợ”, rồi bên ngoài râm ran, tiếng bấc tiếng chì, nhưng vào hội nghị thì người ta rất ngại nêu chính kiến.

Công nhân Công ty TNHH một thành viên Dệt 8-3 vận hành dây chuyền sản xuất sợi.

Thoát bẫy lao động giá rẻ

“Bẫy lao động giá rẻ” là tình trạng một quốc gia quá dựa vào nhân công rẻ để thu hút đầu tư và duy trì sức cạnh tranh.

Đại hội Đảng bộ phường Thượng Hồng (tỉnh Hưng Yên) lần thứ I, nhiệm kỳ 2025- 2030.

Bớt tính hàn lâm, tăng tính thực tiễn

Ðó là điều mà đại hội đảng bộ các cấp luôn luôn chú ý. Ðại hội nhiệm kỳ 2025-2030 càng phải chú ý hơn, vì đây là mốc son đánh dấu một thời kỳ mới - kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, hùng cường của đất nước.

Nhà Việt Nam học - GS, TS Furuta Motoo

Tôi thấy mình đã thật sự “thuộc về” Việt Nam

Là một học giả Nhật Bản, GS, TS Furuta Motoo đã dành hơn 50 năm của cuộc đời mình gắn bó với Việt Nam. Ông nổi danh là nhà Việt Nam học chuyên sâu trong các lĩnh vực lịch sử chính trị, văn hóa, đặc biệt là về Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và nạn đói năm 1945 đã cướp đi sinh mạng của 2 triệu người Việt Nam.

Hội nghị lần thứ 12 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Ảnh | ĐĂNG KHOA

Tháng Tám, hướng về Ngày hội lớn

Hằng năm vào dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9, trong lòng mỗi người dân đất Việt lại trào dâng những cảm xúc mới mẻ. Mùa thu năm 2025 gợi lên nhiều ý nghĩ về non sông, đất nước, về cuộc chuyển mình mang tầm vóc thời đại trong thế kỷ 20.

Đại hội Đảng bộ phường Kỳ Lừa (Lạng Sơn) lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.

Ðổi mới tư duy, nỗ lực bứt phá

Trong bối cảnh mới vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, công việc còn bộn bề, thời gian chuẩn bị gấp, nhưng các Ðảng bộ phường, xã ở nhiều địa phương nỗ lực quyết tâm, tập trung cao độ tổ chức thành công Ðại hội nhiệm kỳ 2025-2030.

Chiến sĩ Hoàng Thượng Lân ở chiến trường.

Những người bạn mãi mãi tuổi 20

“Sáng mát trong như sáng năm xưa”... Ngày Quốc khánh 2/9 sắp đến, tôi bỗng nhớ câu thơ của nhà thơ Nguyễn Ðình Thi: “Nước chúng ta, Nước những người chưa bao giờ khuất”...

Giáo sư Nguyễn Đức Khương

Giáo sư Nguyễn Ðức Khương: Tài năng Việt toàn cầu - sức mạnh và nguồn lực chiến lược cho phát triển bền vững

Tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, một trong những chỉ đạo quan trọng của Tổng Bí thư Tô Lâm là xây dựng chính sách đãi ngộ đặc biệt để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc.

Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng (mới) Hồ Văn Mười trao đổi với người dân khi đến làm thủ tục hành chính tại phường Xuân Trường - Đà Lạt.

Nỗ lực phục vụ người dân tốt hơn

Từ ngày 1/7/2025, 34 tỉnh, thành phố sau sắp xếp, sáp nhập cùng mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức được triển khai trên cả nước, mục tiêu cao nhất và xuyên suốt nhằm hướng tới nền hành chính quản trị hiện đại, sâu sát, gần dân, vì nhân dân phục vụ.

Lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích lịch sử-văn hóa cấp tỉnh Địa điểm tưởng niệm Thanh niên xung phong ga Núi Gôi.

Ký ức không quên

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, ga xép Núi Gôi nằm trên tuyến đường sắt huyết mạch gắn liền với những chiến công oanh liệt, lòng dũng cảm, xả thân hy sinh bảo đảm thông suốt các chuyến tàu chở hàng hóa, vũ khí, đạn dược và những đoàn quân chi viện cho chiến trường miền nam.

Lãnh đạo Ủy ban nhân dân tỉnh Lâm Đồng (mới) trao các Quyết định bổ nhiệm Giám đốc và Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo. Ảnh | MAI VĂN BẢO

Sinh ra từ làng, lớn lên cùng đất nước

Ðã hơn nửa tháng trôi qua, kể từ ngày 1/7. Như con tàu rời ga không tránh khỏi chộn rộn, rung lắc lúc đầu, guồng máy lãnh đạo từ cơ sở đến tỉnh, thành phố đã từng bước làm quen mô hình mới - chính quyền địa phương hai cấp.

Các đại biểu bỏ phiếu bầu Ban Chấp hành Đảng bộ phường Ngọc Khánh, quận Ba Đình (Hà Nội) khóa XIV.

Tiêu chuẩn và cơ cấu

Vẫn là câu chuyện tưởng như đã bàn tới bàn lui, nhưng lại luôn luôn nóng, nảy sinh nhiều tranh luận nhất. Vào “mùa” đại hội Ðảng các cấp, “mùa” sắp xếp tổ chức, bố trí lại cán bộ, chuyện dùng người càng trở nên cần kíp.

Nhiều bằng khen của các cấp, ngành là phần thưởng động viên chị Tạ Thị Thu Hương tiếp tục làm nhiều việc ý nghĩa cho cộng đồng.

Chị Hương “10 dìu 1”

Núi sông cách trở, người miền cao bên đỉnh núi Cà Ðam, núi Chúa gắn kết cộng đồng, chung tấm lòng chia ngọt, sẻ bùi dẫu cái ăn cái mặc đôi khi còn lo từng ngày, từng tháng.

Bác Hồ đọc Báo Nhân Dân tại chiến khu Việt Bắc. Ảnh | Tư liệu

Người sáng lập, người thầy vĩ đại của báo chí cách mạng Việt Nam

Bước vào làng báo từ năm 1917, nhờ thông minh và khổ luyện, chịu khó học hỏi, Bác Hồ đã trở thành một người viết báo xuất sắc. Những di sản quý báu của Người, trong đó có tư tưởng, đạo đức, phong cách báo chí Hồ Chí Minh sáng mãi trong lòng những người cầm bút, trong sự nghiệp báo chí cách mạng Việt Nam.

Bài viết của đồng chí Nguyễn Văn Linh đăng trên Báo Nhân Dân ngày 29/5/1987.

Tiếp nối “Những việc cần làm ngay” trong kỷ nguyên mới

Cả nước ta vừa long trọng kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại và sắp tới kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam. Chúng ta không bao giờ quên công ơn trời biển của Bác Hồ - người đã đặt nền móng cho sự ra đời và xây dựng nền Báo chí cách mạng Việt Nam.