Trong 3 năm gần đây, tỷ trọng xuất khẩu của Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển sáng tạo Đông Dương sang thị trường EU đã tăng trưởng 20%, tập trung vào một số mặt hàng chủ lực như đồ gia dụng bằng mây tre đan cao cấp, đồ trang trí nội thất, các mặt hàng túi xách, mũ…
Bà Hoàng Thị Thanh Tâm, Giám đốc công ty cho biết, để có thể nhận được các đơn hàng từ thị trường này, công ty đã làm việc với các đối tác từ trước 2 năm, chuẩn bị các chứng chỉ, chứng nhận về nhà máy, sản phẩm, thiết kế… Khi đáp ứng được những yêu cầu khắt khe của thị trường, phía bạn mới bắt đầu đặt hàng.
Tính đến năm 2025, Việt Nam đã ký kết hoặc đang đàm phán 19 FTA, trong đó, Hiệp định Thương mại tự do Liên minh châu Âu-Việt Nam (EVFTA) và Hiệp định Thương mại tự do Vương quốc Anh-Việt Nam (UKVFTA) là 2 FTA thế hệ mới mang tính bước ngoặt.
Thực thi Hiệp định Thương mại tự do Liên minh châu Âu-Việt Nam, lộ trình cắt giảm thuế quan giữa hai bên đã tiến gần đến mức 100%. Đây được xem là “thời điểm vàng” để các doanh nghiệp Việt Nam khai thác tối đa lợi thế từ hiệp định.
Tuy nhiên, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương) Ngô Chung Khanh đánh giá, thị trường EU đang có xu hướng chuyển dịch mạnh mẽ sang tiêu dùng xanh, sạch, phát triển bền vững về lao động, môi trường. Người tiêu dùng châu Âu không chỉ quan tâm đến chất lượng, giá sản phẩm, mà còn để ý đến quy trình sản xuất hàng hóa. Do đó, nếu doanh nghiệp ngành thủ công mỹ nghệ không đáp ứng được các đòi hỏi này thì cũng khó tận dụng được các ưu đãi về thuế quan.
Cùng với đó, các xung đột và chiến tranh trên thế giới đang tác động mạnh đến thương mại quốc tế, nhất là tại các thị trường lớn như EU. Không giống những mặt hàng thiết yếu, sản phẩm thủ công mỹ nghệ chủ yếu phục vụ nhu cầu trang trí và thưởng thức nghệ thuật. Khi người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu thường sẽ lựa chọn nhóm hàng này, tạo ra thách thức lớn cho doanh nghiệp sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ xuất khẩu.
Trước tình hình này, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh cho rằng, doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải đáp ứng các chứng chỉ về môi trường và trách nhiệm xã hội. Đây không chỉ là cam kết phát triển bền vững, mà còn là “giấy thông hành” để sản phẩm tiếp cận các thị trường cao cấp. Để đạt được các tiêu chuẩn này, các nhà máy phải có quy mô đủ lớn, quy trình sản xuất hiện đại và hệ thống quản trị chuyên nghiệp. Đơn cử, các doanh nghiệp gốm sứ đang đầu tư lớn để xây dựng hệ thống xử lý chất thải, vận hành sản xuất sạch và đáp ứng tiêu chuẩn môi trường.
Đồng quan điểm này, Giám đốc Công ty cổ phần đầu tư và phát triển sáng tạo Đông Dương Hoàng Thị Thanh Tâm đánh giá, Hiệp định Thương mại tự do Liên minh châu Âu-Việt Nam đặt ra nhiều tiêu chuẩn, từ nguồn gốc xuất xứ, an toàn lao động, đến chất lượng sản phẩm. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp không ngừng cải tiến công nghệ, nâng cao năng lực kỹ thuật và xây dựng hệ thống quản lý đạt chuẩn châu Âu để đáp ứng yêu cầu của hiệp định.
Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam Lê Bá Ngọc cho rằng, hiện Hà Nội có những doanh nghiệp xuất khẩu đạt gần 80 triệu USD mỗi năm. Tuy nhiên, nếu không chứng minh được nguyên liệu đầu vào sạch, sản xuất theo hướng giảm phát thải, phù hợp mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, doanh nghiệp sẽ rất khó giữ vững thị phần.
“Khách hàng quốc tế hiện yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh được lượng phát thải giảm dần theo thời gian. Chẳng hạn, nếu đầu năm phát thải 50 tấn carbon thì cuối năm phải giảm xuống mức thấp hơn. Để đạt được điều này, doanh nghiệp phải kiểm soát toàn bộ chuỗi sản xuất, từ khâu canh tác, vận chuyển, tiêu thụ nhiên liệu cho tới sử dụng điện năng”, Phó Chủ tịch Lê Bá Ngọc nhấn mạnh.
“Khách hàng quốc tế hiện yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh được lượng phát thải giảm dần theo thời gian. Chẳng hạn, nếu đầu năm phát thải 50 tấn carbon thì cuối năm phải giảm xuống mức thấp hơn. Để đạt được điều này, doanh nghiệp phải kiểm soát toàn bộ chuỗi sản xuất, từ khâu canh tác, vận chuyển, tiêu thụ nhiên liệu cho tới sử dụng điện năng”.
Phó Chủ tịch Lê Bá Ngọc
Theo Sở Công thương Hà Nội, thời gian tới, việc triển khai các FTA sẽ bước vào giai đoạn thực thi những cam kết mạnh mẽ hơn. Vì vậy, thành phố sẽ tiếp tục tập trung các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan, thông tin thị trường và quy tắc xuất xứ, trong đó có Hiệp định Thương mại tự do Liên minh châu Âu-Việt Nam. Bên cạnh đó, chú trọng xúc tiến thương mại, đăng ký thương hiệu, hỗ trợ truyền thông, hội chợ, triển lãm và phát triển sàn giao dịch điện tử cho hàng thủ công mỹ nghệ...; theo dõi sát tình hình doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ trong phạm vi thẩm quyền.
Để khai thác hiệu quả thị trường EU, các doanh nghiệp, làng nghề cần chủ động tìm hiểu hàng rào kỹ thuật, không ngừng đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực công nghệ nội tại để vượt qua các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường này.
