Quyết định lịch sử
Trên nhiều diễn đàn thời gian qua, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ việc sáp nhập tỉnh, sắp xếp tinh gọn bộ máy, triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp nhằm tạo ra những động năng mới, khơi mở tiềm năng, không gian mới cho phát triển. Đó không đơn giản là phép tính “hai cộng hai bằng bốn” mà kết quả phải là “lớn hơn bốn” .
Ý kiến của nhiều chuyên gia, nhà khoa học cũng cho rằng, công cuộc “sắp đặt lại giang sơn” lần này là để tạo nên không gian phát triển đa dạng, cả về tự nhiên, kinh tế và văn hóa, đặc biệt tận dụng tối đa hình thái không gian biển để kích hoạt liên thông núi rừng-đồng bằng-biển đảo. Nhờ đó, các khu vực trong cùng tỉnh, các tỉnh, thành trong cùng một vùng có thể kết nối mạnh mẽ hơn nữa để hỗ trợ cùng nhau phát triển song vẫn bảo đảm, giữ gìn bản sắc văn hóa vùng miền, địa phương. Đây còn là tiền đề tạo động lực mới để một số tỉnh có thể trở thành thành phố trực thuộc Trung ương.
Với tinh thần đó, nhằm cụ thể hóa đường lối của Trung ương, mở đầu phiên họp đợt 2 này, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày Tờ trình về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025. Chính phủ đề xuất, 11 tỉnh, thành phố giữ nguyên hiện trạng, trong đó, có 10 địa phương đáp ứng đủ tiêu chuẩn, gồm: Hà Nội, Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh; riêng Cao Bằng là tỉnh có yếu tố đặc thù. 52 đơn vị hành chính cấp tỉnh còn lại sẽ được sắp xếp thành 23 tỉnh, thành mới. Sau sắp xếp, cả nước sẽ có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, bao gồm sáu thành phố trực thuộc Trung ương (Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Huế) và 28 tỉnh: Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lạng Sơn, Cao Bằng, Tuyên Quang, Lào Cai, Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Ninh, Hưng Yên, Ninh Bình, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Gia Lai, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đồng Nai, Tây Ninh, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Cà Mau và An Giang.
Bộ trưởng Nội vụ khẳng định, quá trình sắp xếp được bảo đảm thận trọng, kỹ lưỡng, khoa học, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật. Trình bày Báo cáo Thẩm tra Tờ trình và Đề án của Chính phủ về sắp xếp các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương năm 2025, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh: Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với các đề xuất của Chính phủ; đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương khẩn trương sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy, bố trí cán bộ, công chức, người lao động phù hợp, đồng thời xử lý đồng bộ các vấn đề liên quan đến tài chính và tài sản công sau sắp xếp.
Thành bại ở tay người
Theo Đề án của Chính phủ, tổng biên chế được giao của 52 tỉnh, thành phố thực hiện sắp xếp hiện nay là 447.657 người (gồm 2.321 cán bộ, 79.118 công chức, 366.218 viên chức); tổng số trụ sở công cấp tỉnh của 52 tỉnh, thành phố thực hiện sắp xếp là 38.182 trụ sở; số lượng trụ sở công dự kiến tiếp tục sử dụng là 33.956 trụ sở, số lượng trụ sở công dự kiến dôi dư là 4.226 trụ sở. Đề án đã đề xuất một số nội dung mang tính nguyên tắc về phương án bố trí, sắp xếp cán bộ, công chức, viên chức và sắp xếp, bố trí các trụ sở công của các đơn vị hành chính cấp tỉnh sau sắp xếp. Hiện nay, Chính phủ đang khẩn trương chỉ đạo các bộ, ngành có liên quan theo dõi, cập nhật tình hình, kịp thời có hướng dẫn để các địa phương xây dựng kế hoạch, lộ trình và tiếp tục có phương án xử lý phù hợp, đúng yêu cầu của Trung ương.
Phát biểu tại kỳ họp, đại biểu Quốc hội Lưu Thị Lịch (Bắc Giang) chia sẻ những thông tin tích cực: Nhiều địa phương trong thời gian qua đã chủ động nắm bắt chủ trương của Trung ương và triển khai lấy ý kiến rộng rãi về đề án sắp xếp bộ máy hành chính hai cấp. Bên cạnh đó, bà cũng bày tỏ băn khoăn về phương án xử lý các công trình dôi dư cũng như vấn đề sử dụng cán bộ, bởi yếu tố con người đóng vai trò quyết định thành công.
Chung mối quan tâm, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, cần phải có phương án giải quyết sớm hơn bốn nghìn trụ sở công dôi dư theo Đề án, tránh tình trạng “cỏ mọc, phủ rong rêu”, gây lãng phí. Về công tác cán bộ, ông Hòa đề cập tâm tư của nhiều cán bộ, viên chức thuộc diện sắp xếp khi phải thay đổi công việc hoặc nơi làm việc, phải chuyển công tác xa nhà. “Tôi đề nghị khi sắp xếp, các địa phương quan tâm và có phương án thật sự hợp lý, nhất là với cán bộ, viên chức còn thời gian công tác từ 5 đến 9 năm”, đại biểu Hòa nhấn mạnh.
Phát biểu tại tổ 14, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình bày tỏ sự đồng cảm với ý kiến của các đại biểu Quốc hội. Ông cũng cho biết, tuy trong thời gian ngắn nhưng tiến trình sắp xếp bộ máy, chính quyền địa phương hai cấp đã đi được một quãng đường khá dài. Nhiều địa phương đã rất chủ động, như Lâm Đồng, Bắc Giang và một số nơi khác đã tính đến việc bố trí nhà công vụ, có nơi còn sắp xếp xe đưa đón học sinh, con em cán bộ, viên chức phải di chuyển xa. “Tất nhiên, chúng ta cũng phải xác định, ban đầu, mọi việc sẽ chưa thể trơn tru. Và khó có chính sách mới nào lại có thể hoàn hảo 100% ngay được. Để đạt được những mục tiêu lớn, vĩ mô, sẽ phải hy sinh những lợi ích nhỏ, vì việc chung”, Phó Thủ tướng Thường trực nêu quan điểm.
Kết thúc phiên họp tại Hội trường Diên Hồng sáng 11/6, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định thông báo: Theo kế hoạch được điều chỉnh, sáng 12/6, Quốc hội thảo luận tại hội trường về nội dung này, các đại biểu biểu quyết thông qua nghị quyết của Quốc hội và có hiệu lực ngay trong ngày, sớm hơn so với đề xuất của Chính phủ.
Lý giải vấn đề này, một số đại biểu Quốc hội cho biết, xác định nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày được Quốc hội biểu quyết thông qua để tạo cơ sở pháp lý cho các địa phương triển khai công tác bàn giao, chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết, bảo đảm để chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp có thể sớm chính thức bắt đầu hoạt động theo kế hoạch chung của Trung ương (dự kiến từ ngày 1/7/2025).
Về vai trò, đóng góp và những thành tựu mang tính lịch sử của các đơn vị hành chính cấp huyện trước khi kết thúc hoạt động và các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã trước khi sắp xếp, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc ghi nhận các nội dung này trong Nghị quyết chung của Kỳ họp thứ 9 và đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao các cơ quan nghiên cứu, tiếp thu để thể hiện trong dự thảo Nghị quyết, trình Quốc hội xem xét, quyết định.
