KHƠI DẬY SỨC MẠNH VĂN HÓA

Lưu trữ báo chí để hiểu lịch sử đất nước

Trong bộ sưu tập báo giấy phát hành tại Việt Nam từ cuối thế kỷ 19 đến nay và vừa được Tổ chức kỷ lục Việt Nam trao bằng xác lập kỷ lục với số lượng nhiều nhất, những tờ Nhân Dân chiếm một số lượng đáng kể và trang trọng trên các kệ sắt của ông Nguyễn Phi Dũng.

Ông Nguyễn Phi Dũng trong kho lưu trữ đồ sộ của mình.
Ông Nguyễn Phi Dũng trong kho lưu trữ đồ sộ của mình.

Ông Dũng vẫn luôn dành tặng những số báo Nhân Dân có ngày phát hành trùng với ngày sinh của những người được tặng, vào những dịp đặc biệt.

Bốn năm kể từ ngày bài viết về ông Dũng xuất hiện trên Báo Nhân Dân, tôi mới gặp lại ông và thực tế là tôi vẫn theo dõi những gì ông đã làm được cho cộng đồng và cho giới báo chí thời gian qua.

Những số báo Nhân Dân đặc biệt

Đầu tháng 11 vừa qua, ông Dũng tiếp một phóng viên từ kênh Truyền hình Quốc hội Việt Nam đến thăm kho báo giấy của mình trên đường Trường Chinh, TP Nam Định, tỉnh Nam Định. Lý do là nhận được thông tin Phó Chủ tịch Quốc hội Lào Sommad Pholsena đang tìm số báo Nhân Dân ngày 3/4/1963 nên ông đã nhờ phóng viên này trao tặng tờ báo tới ông Sommad Pholsena. Đây là số báo có bài viết trên trang nhất về lời chia buồn của Thủ tướng Phạm Văn Đồng liên quan sự kiện đau lòng khi bố của ông Sommad Pholsena, ông Kinim Pholsena, Bộ trưởng Ngoại giao Vương quốc Lào, bị thế lực thù địch sát hại ngày 2/4/1963. Mất mát này không chỉ là nỗi đau của gia đình ông Pholsena, mà còn ảnh hưởng lớn đến nhân dân Lào và Việt Nam, bởi ông Kinim là người luôn góp sức vun đắp tình hữu nghị Việt Nam - Lào.

Trước đó, vào ngày 7/5/1962, ông Kinim Pholsena đã có chuyến thăm Việt Nam và được Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đón. Chuyến thăm lịch sử ấy, cùng với tình cảm gắn bó giữa hai quốc gia, cũng đã được Báo Nhân Dân ghi lại và đăng tải trên số báo ra ngày 8/5/1962.

Khi được trao tận tay tờ báo Nhân Dân với thông điệp lịch sử, ông Sommad Pholsena đã không kìm được xúc động. Những trang báo cũ như tái hiện lại ký ức của ông về cha mình, một người hết lòng vì hòa bình và tình hữu nghị của hai nước.

Theo ông Dũng, việc trao tặng tờ báo Nhân Dân lịch sử thể hiện lòng tri ân từ một công dân Việt Nam dành cho tình cảm đặc biệt mà cha con ông Kinim và Sommad Pholsena đã dành cho nhân dân Việt Nam. Món quà tuy nhỏ nhưng chất chứa tình cảm sâu sắc, tượng trưng cho tình hữu nghị bền chặt giữa hai nước Việt Nam-Lào, đồng thời ghi dấu một câu chuyện ý nghĩa trong dòng chảy lịch sử hai dân tộc.

Ông Dũng kể lại chuyện tìm được người công nhân Nhà máy Liên hợp Dệt Nam Định có trong bức ảnh được đăng trên tờ Nhân Dân số ra ngày 11/11/1970. Câu chuyện bắt đầu từ ngày 29/7/2022 khi ông Dũng đăng thông tin trên mạng xã hội và nhờ cộng đồng người Nam Định tìm bốn nữ công nhân Nhà máy Liên hợp Dệt Nam Định có hình được đăng trên trang nhất của tờ Nhân Dân hoặc con cháu, người thân của họ. Vào thời điểm năm 1970 đó, các nữ công nhân Vũ Thị Lưu, Trần Thị Nga, Vũ Thị Bích Liên và Trần Thị Thanh đã vượt mức kế hoạch gần 24 nghìn m vải trong chín tháng đầu năm. Thành tích này giúp họ được tặng danh hiệu “Những con thoi nhanh nhất” và hình ảnh của họ được đăng trên trang nhất Báo Nhân Dân.

Thật bất ngờ là chỉ sau một ngày, ông Dũng đã nhận được thông tin về bà Vũ Thị Bích Liên và đến nhà bà ngay ở đường Phan Bội Châu, TP Nam Định để trao tặng số Báo Nhân Dân đặc biệt đó. Nhà sưu tập sinh năm 1961 kể lại, trước khi trao, ông có hỏi bà Liên có biết việc bà được đăng ảnh trên Báo Nhân Dân khi đó hay không? Bà Liên trả lời, thời kỳ đấy là giai đoạn chiến tranh nên để được cầm một tờ báo thật sự khó khăn.

Ông Dũng tặng tờ Báo Nhân Dân cho bà Vũ Thị Bích Liên tại TP Nam Định.

Ông Dũng tặng tờ Báo Nhân Dân cho bà Vũ Thị Bích Liên tại TP Nam Định.

Khi ông Dũng đưa tờ báo ra, chỉ vào ảnh và hỏi bà Liên có nhận ra ai trong ảnh không, thật bất ngờ là người phụ nữ chỉ ngay người thứ hai từ phải qua trái và nói “Tôi đây” cùng nụ cười rạng rỡ. Theo ông Dũng, qua trò chuyện với bà Liên, ông được biết bức ảnh đó chụp khi bà mới 29 tuổi, trước đợt thi thợ giỏi miền bắc năm 1971. Điều đáng nói là ông cũng được biết bà Liên đã có vinh dự 3 lần được gặp Bác Hồ. Tiếc nuối duy nhất là bà Liên đã không có thông tin gì về ba người công nhân kia bây giờ ở đâu.

Thật khó để nhớ ông Dũng đã trao tặng bao nhiêu số Báo Nhân Dân có ngày phát hành trùng với ngày sinh của người được tặng hay chỉ đơn giản là có hình đăng trên báo như thế. Dĩ nhiên, những tờ báo được trao đi phần lớn là số báo dư thừa qua nhiều lần tìm kiếm, hoàn thiện bộ sưu tập nhưng cũng có những tờ báo có giá trị lưu giữ được ông trao đi mà không cần suy nghĩ.

Ông Dũng cũng mong muốn sưu tầm, lưu trữ các di sản văn hóa khác. Là người con của quê hương Nam Định nên nói đến Nam Định, không thể không nghĩ đến đời Trần và ngược lại. Chính vì vậy, ông Dũng có ý định lấy tên bảo tàng là Bảo tàng Báo chí và Di sản văn hóa Đông A. Ông mong, nếu được ra đời, bảo tàng sẽ góp một phần nhỏ đồng hành cùng các bảo tàng, trung tâm lưu trữ, phòng sưu tầm của các tổ chức, cá nhân khác trong cả nước. Và báo chí, tư liệu và các hiện vật di sản văn hóa là kênh phong phú nhất để có thể xem lại quá khứ, lịch sử của con người Việt Nam đã sống, làm việc, chiến đấu để xây dựng và bảo vệ đất nước như thế nào.

Ước mơ về một bảo tàng báo chí và di sản văn hóa Đông A

Khởi nguồn cho con đường sưu tầm báo chí là cha của ông Dũng - ông Nguyễn Phi Hùng mà dịp tháng 6/2024, ông Dũng đã có dịp chia sẻ trên Thời Nay. Tám năm qua, bộ sưu tập báo, tạp chí của ông lên đến hơn 400 nghìn tờ báo giấy, trong đó có hơn 100 đầu báo phát hành tại Việt Nam trước năm 1954. Chẳng hạn trong bộ sưu tập của ông có rất nhiều các tờ báo đặc biệt như tờ Le Courrier d’Haiphong (Thư tín Hải Phòng) phát hành năm 1886 hay những tờ báo ra số đầu tiên (số 1) như: Tờ Số 1, Cờ Giải Phóng (Cơ quan tuyên truyền cổ động Trung ương của Đảng Cộng sản Đông Dương) phát hành ngày 10/10/1942; tờ báo Cứu Quốc, số Xuân năm Quý Mùi, xuất bản ngày 5/1/1943; tờ Gia Định báo (xuất bản số đầu tiên năm 1865 ở Sài Gòn); Phụ nữ tân văn (xuất bản số đầu năm 1929 ở Sài Gòn)... Tuy vậy, chiếm số lượng lớn trong bộ sưu tập là các báo: Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Tiền phong, Thanh niên…

Ông Dũng kể, việc ông bước vào quá trình sưu tầm báo, tạp chí một phần là để cho đam mê của người cha, của chính ông không bao giờ tắt; một phần ông muốn những hiện vật mà hai cha con dày công tìm kiếm sẽ được bảo quản, lưu giữ tốt hơn và có ích cho cộng đồng cũng như cho các thế hệ mai sau. Đây là lý do ông muốn thành lập bảo tàng báo chí tư nhân đầu tiên ở Việt Nam và năm 2024 được ông xem là thời điểm chín muồi cho sự chuẩn bị, khi ông đã sở hữu hơn 20 tấn báo, tạp chí có tuổi đời từ một năm đến vài chục năm, thậm chí hơn 100 năm và vừa được Tổ chức kỷ lục Việt Nam trao bằng xác lập kỷ lục là người sưu tập báo giấy phát hành tại Việt Nam từ cuối thế kỷ 19 đến nay với số lượng nhiều nhất.

Một lý do nữa khiến ông Dũng quyết tâm theo đuổi ý tưởng về bảo tàng báo chí tư nhân là vì năm 2025 sẽ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025). Việc thành lập bảo tàng không chỉ để chào mừng ngày kỷ niệm mà ông mong muốn lấy dấu mốc đó để làm thời điểm khởi đầu mới: Tiếp tục sưu tầm nhiều hơn nữa để phục vụ cộng đồng và lưu giữ cho các thế hệ sau được nhiều hiện vật hơn.

Có thể bạn quan tâm

Ảnh: KHIẾU MINH

Điểm nhấn và trách nhiệm

Cuối tháng 11, một loạt sự kiện văn nghệ đồng loạt khai mạc. Phải kể đầu tiên là triển lãm “Hội họa, điêu khắc Đinh Phong”, sẽ kéo dài đến 14/12 tại Nhà triển lãm Art Space Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam.

Những “gương mặt” biết kể chuyện

Những “gương mặt” biết kể chuyện

Đọc “86 gương mặt văn nghệ sĩ” của Phùng Văn Khai, ta không chỉ gặp người khác, mà đồng thời soi thấy chính mình, trong những câu hỏi về nghề nghiệp, về lý tưởng, về sự ngắn ngủi của đời người và sức bền của những giá trị tinh thần.

Trò chơi dân gian giúp trẻ được trải nghiệm sinh hoạt nhóm, tập thể và bồi bổ cho tâm hồn những xúc cảm nhân văn.

Lấy trò chơi dân gian nuôi tâm hồn học sinh

Trò chơi dân gian không chỉ tạo niềm vui mà còn là nơi lưu giữ tri thức dân gian, nhân cách cộng đồng và hồn cốt Việt trong từng động tác, lời ca. Việc đưa trò chơi dân gian phổ biến ở học đường còn là một cách giáo dục văn hóa, bồi dưỡng tình yêu dân tộc, nhân ái và sáng tạo trong thế hệ trẻ.

Đôn Ki-hô-tê, cát và đêm

Dãy nhà san sát, lởm chởm bên mép nước. Lòng sông mở ra rộng thênh thang, phẳng lặng đến mức tưởng như có thể bước qua mà không ướt chân. Sông Hồng luôn biết cách khởi đầu theo một kiểu khác, không còi xe, không những đoàn thuyền ngược xuôi, chỉ còn thứ im lặng lơ lửng như cơn ngủ chuẩn bị vào giấc.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh ra sách mới

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh ra sách mới

NXB Trẻ vừa phát hành truyện dài mới nhất của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh mang tên “Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo”. Chọn bối cảnh Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh những năm 1980, truyện kể về dân nhập cư, những người nghèo sống ở đô thị hoa lệ, về tình làng nghĩa xóm và bao điều đẹp đẽ giờ đây chỉ còn trong ký ức.

Viết sâu về sự tử tế, chân thành

Viết sâu về sự tử tế, chân thành

“Từng gắn bó, từng yêu thương” là tập truyện ngắn mới nhất của tác giả Trần Duy Thành, do NXB Dân trí phát hành. Tập sách có 22 truyện ngắn, được tác giả kể bằng cái nhìn rộng mở, bút lực dồi dào của một cây bút thích trải nghiệm cuộc sống, khám phá nội tâm con người.

Vở "Đêm trăng đầm Hạ" của Nhà hát Kịch Hà Nội tham dự liên hoan.

Nhu cầu lớn qua liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm

Cuộc trình diễn, tương tác, giao lưu nghệ thuật giữa gần 1.000 nghệ sĩ các loại hình sân khấu trong nước và các nghệ sĩ nước ngoài cùng mối quan tâm của khán giả cho thấy nhiều điều. Đó là nhu cầu thưởng thức, nhu cầu đổi mới, nhu cầu sáng tạo để tồn tại và phát triển sân khấu. Đó đều là những nguyện vọng cần đáp ứng ngay…

Nghệ thuật đối thoại cùng khoa học

Từ ngày 2/12/2025 đến 28/2/2026, Quỹ VinFuture phối hợp Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Vincom (VCCA) giới thiệu triển lãm “TỎA V - Điểm chạm Khoa học” (THE FOLIAGE V - The Touch of Science), sự kiện nghệ thuật trọng tâm của Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025.

Không gian trong chiếc xe "Sách trên mây".

"Sách trên mây" - Nung nấu từ vấp ngã

“Người lái xe” như anh chỉ cần làm một sứ mệnh nhỏ là lái xe, đưa những quyển sách đến tay những người cần, gieo một hạt mầm nhỏ và đợi chờ ngày những hạt mầm đó sẽ trở nên xanh hơn...

Bữa cơm mùa gặt.

Nhớ cơm mới ngày mùa

Những chiều nắng rựng lên vài cơn the thắt. Ba ngồi chỗ hiên tay đong đưa ca nước chè, ngó lên phía cây cam trước sân.

Giới thiệu sản phẩm tại lễ hội cà-phê Tây Nguyên. Ảnh: HẢI NAM

Cà-phê Đắk Lắk trước kỳ vọng di sản

Nhìn nhận văn hóa cà-phê từ góc nhìn “di sản sống”, Đắk Lắk đang bảo vệ, phát huy giá trị di sản gắn với phát triển bền vững. Di sản cà-phê ở Đắk Lắk vì thế không chỉ là tri thức sản xuất, mà là nền tảng cho mô hình kinh tế sinh thái - văn hóa.

Ngẫm những vấn đề thời đại để soi chiếu đến hôm nay

Ngẫm những vấn đề thời đại để soi chiếu đến hôm nay

Tiểu thuyết “Cuộc phân tranh” của nhà văn Thiên Sơn do công ty Tao Đàn và NXB Văn học ấn hành gây được chú ý với việc tái dựng bức tranh toàn cảnh về lịch sử hiện đại và những màn đối thoại, đấu trí cam go giữa các nhân vật lịch sử trong hoàn cảnh nước ta những năm mới giành được độc lập và bước vào cuộc trường kỳ kháng chiến.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Chạy trước tử thần

Cần gạt nước đã ở mức độ làm việc tối đa mà không xua được nước mưa ào ạt tuôn lên mặt kính.

Phát động sáng tác “Sống mãi với thời gian”

Phát động sáng tác “Sống mãi với thời gian”

Hướng tới kỷ niệm 100 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930 - 3/2/2030) và 85 năm Ngày Quốc khánh Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2030), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ phát động sáng tác tác phẩm văn học nghệ thuật “Sống mãi với thời gian” giai đoạn 2026-2030.

Những cái nhìn rộn ràng trong trẻo

Những cái nhìn rộn ràng trong trẻo

Trong một loạt triển lãm cuối năm đang rộn ràng lần lượt khai trương, thì một sự kiện đáng chú ý vừa được khai mạc sáng 23/11 ở Bảo tàng - Thư viện Bà Rịa-Vũng Tàu (Thành phố Hồ Chí Minh) là triển lãm chuyên đề: “Tổ quốc nhìn từ biển”.

Lễ khai mạc Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24.

Chờ sức bật của điện ảnh Việt

Có số phim tham gia nhiều nhất từ trước đến nay, Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 còn ghi nhận cuộc tranh tài cam go giữa các sản phẩm điện ảnh được đầu tư hoành tráng, doanh thu nổi bật.

Tác phẩm tại triển lãm. Ảnh từ facebook của họa sĩ.

Ký tự không gian Doãn Hoàng Kiên

Mấy chục năm, người nghệ sĩ đa tài Doãn Hoàng Kiên như luôn muốn đi tìm đa diện chính mình, luôn như mở ra, như cộng thêm, để cuối cùng, hoàn thiện hơn chỉ một con người nghệ thuật.

Ayun Pa ngày lũ

Là nước. Nhưng lũ về khiến bờ sông tan hoang, bãi bờ rách nát. Nhưng nước về, cỏ cây quên đi ngày nắng hạn, cần mẫn vá víu đôi bờ. Ngày tôi đến Ayun Pa (Gia Lai), thị xã nhỏ bên dòng sông Ba, một vùng chuyển tiếp giữa Tây Nguyên và duyên hải, chênh vênh bên những khô cằn.

Ra mắt tập truyện về Trường Sơn

Ra mắt tập truyện về Trường Sơn

Sáng 21/11, tại Hà Nội, NXB Hội Nhà văn và Viện Nghiên cứu Văn hóa và Phát triển ra mắt tập truyện ngắn “Góc khuất Trường Sơn” của nhà văn Phạm Việt Long.

Nhà thơ Kevin Bowen và nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai trong cuộc ra mắt tập thơ "Khúc hát thành Cổ Loa" của ông tại Việt Nam. Ảnh: QUANG HƯNG

Khôn nguôi những cuộc kiếm tìm

Chiến tranh ngày một lùi xa nhưng dư chấn của mất mát, hy sinh vẫn luôn day dứt, buốt đau trong tâm khảm những người ở lại, những người thuộc thế hệ sau.

Nụ cười hy vọng

Nụ cười hy vọng

“Nụ cười hoa hướng dương” (NXB Hội Nhà văn) của Đào Quốc Vịnh là một tiểu thuyết khiến người ta đọc mà thấy ấm lòng, thương người, và thấu hiểu sâu sắc hơn về thứ ánh sáng nhân văn vẫn le lói trong những thân phận bé nhỏ nhất.

Tiếp sức mầm non Văn khoa

Tại lễ gặp mặt, tri ân thầy cô nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 và Trao học bổng Văn khoa, học bổng Đinh Gia Khánh, học bổng Khúc Thị Hoa Phượng, Khoa Văn học (Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội) đã trao nhiều suất học bổng ý nghĩa dành cho sinh viên có thành tích nổi bật trong học tập, nghiên cứu và sáng tác.

Ảnh: SONG ANH

Một thời... áo vá

Những cơn gió se se đã gõ cửa hiên nhà, nhắc tôi rằng phải soạn sửa tủ áo quần cho con. Tôi lôi từng chồng áo len, áo khoác dày ra gấp gọn, xếp thành hàng ngay ngắn.

Bác Hồ đọc tấm bia Côn Sơn Tư Phúc Tự bi trong chuyến thăm chùa Côn Sơn (Hải Phòng) tháng 2/1965. Ảnh: Cục Du lịch quốc gia Việt Nam

Thắp sáng tinh thần Hồ Chí Minh về bảo tồn di sản

Chỉ cô đọng trong 6 điều, Sắc lệnh số 65 đã cho thấy tầm nhìn nhạy bén, thức thời của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong thời đại mới, hệ thống pháp luật về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa từng bước được hoàn thiện, trên cơ sở nối dài tinh thần của bản sắc lệnh lịch sử.