Khoảng 16 giờ ngày 15-6-2020, tại khu vực rừng thuộc thôn Trung Tâm, xã Nậm Búng, huyện Văn Chấn, ba thanh niên là: Triệu A Phấy, Bàn A Pù, Bàn A Sâu, người dân tộc Dao, đều trú tại bản Nậm Pươi của xã cùng rủ nhau đi săn tại khu rừng nêu trên. Quá trình di chuyển và đón lõng thú săn của ba người không thống nhất vị trí, nên khi thấy một con sóc mầu xám đang trên cành cây gần đồi chuối, Triệu A Phấy xiết cò nổ súng kíp, sau nghe thấy tiếng đổ uỵch, khi chạy xuống thấy đạn trúng vùng đầu của Sâu, khiến Bàn A Sâu chết tại chỗ. Do tâm lý hoảng sợ, A Phấy đã che dấu việc dùng súng bắn chết người bằng cách không kể cho ai biết. Sau đó, Phòng Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Yên Bái đã mất khá nhiều thời gian truy vết, xét hỏi, điều tra làm rõ vụ án, qua đó bắt tạm giam hai tháng đối với Triệu A Phấy về tội danh “Vô ý làm chết người”. Quá trình làm việc tại cơ quan công an, A Phấy đã thừa nhận hành vi sử dụng súng kíp tự chế vô ý bắn chết người.
Xã Cát Thịnh, huyện Văn Chấn có 17 thôn thì có sáu thôn vùng cao với hơn 3.800 người H’Mông sinh sống. Đặc thù cuộc sống của đồng bào gắn liền với núi rừng, ngoài việc bảo vệ nương rẫy khỏi thú rừng quấy phá, khẩu súng săn là biểu tượng sức mạnh của thanh niên H’Mông từ lâu đời. Trước đây, nhà nào cũng có súng tự chế, thậm chí mỗi đàn ông trong gia đình đều có một khẩu súng tự chế. Nay thì khác, qua công tác tuyên truyền vận động, kết hợp gắn với thực hiện quy ước, hương ước của thôn bản trong xây dựng nông thôn mới, việc dùng súng săn đã giảm hẳn. Trung úy Hà Văn Chiến, Phó Trưởng Công an xã Cát Thịnh cho biết: Ở các bản Làng Lao, Pín Pé, Pa Chum, Khe Kẹn, đồng bào H’Mông cơ bản chấp hành tốt việc không sử dụng súng tự chế săn bắn thú rừng. Trong đợt cao điểm vận động vừa qua, lực lượng chức năng xã Cát Thịnh thu hồi được bốn súng kíp tự chế, một súng tự chế bắn đạn cao-su.
Tại hồ Thác Bà, rộng hơn 23.000 ha, nằm trọn trong hai huyện Yên Bình và Lục Yên. Lâu nay việc sử dụng kích điện, vó đèn mắt lưới nhỏ đánh bắt thủy sản trong hồ dẫn đến cạn kiệt nguồn lợi thủy sản. Các đối tượng dùng máy kích điện từ ắc-quy 150 vôn kích lên hàng nghìn vôn, khiến cá tôm bị ngất, sau đó dùng vợt bắt. Khi bị phát hiện truy đuổi, nhằm tránh bị xử phạt, các đối tượng thường ném kích điện, ắc-quy là tang vật xuống hồ, sau khi cơ quan chức năng đi khỏi thì quay lại lặn vớt. Với một số đối tượng hung hãn, dùng vợt kích điện chống trả, nếu chạm vào người sẽ gây nguy hiểm cho lực lượng truy bắt. Ngày 29-7, trong quá trình tuần tra bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên hồ, cơ quan chức năng phát hiện một số đối tượng dùng ngư cụ cấm, khai thác trái phép cá tôm. Quá trình truy đuổi, các đối tượng bỏ chạy để lại bảy bình ắc-quy, bốn kích điện, năm vợt cá. Thời gian này, qua vận động ngư dân vùng hồ Thác Bà, người dân đã tự nguyện tháo dỡ 46 vó lưới đèn (loại vó mắt nhỏ, sử dụng đèn chiếu sáng ban đêm nhử cá vào và cất vó bắt tất cả các loại cá tôm) khai thác thủy sản trái phép. Qua phát động phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, ngày 10-5, qua tố giác tội phạm đã làm rõ đối tượng Nguyễn Văn Xi, SN 1989, trú xã Tân Hương, huyện Yên Bình tàng trữ một quả mìn tự chế, trọng lượng 100 g. Cơ quan chức năng đã kiên quyết xử lý về tội mua bán vũ khí trái phép đối với Nguyễn Văn Xi, nhằm răn đe cảnh báo với những người đang có ý định sử dụng thuốc nổ đánh cá trái phép. Ngày 3-7, tại tổ 12 thị trấn Yên Bình, anh Hoàng Minh Đức khi tát cạn ao cá phát hiện hai băng đạn, kiểm đếm có 12 viên đạn AK, đã nhanh chóng báo cơ quan chức năng đến thu hồi, tiêu hủy theo quy định.
Văn Chấn là huyện có 24 đơn vị hành chính cấp xã, 70% diện tích là đồi núi, có hơn 120 nghìn người dân của 27 dân tộc thiểu số sinh sống. Từ tháng 7-2018 đến nay, xảy ra bốn vụ liên quan tội phạm về vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, với sáu đối tượng phạm pháp hình sự. Trước tình hình nêu trên, lãnh đạo huyện Văn Chấn đã xây dựng mới các mô hình liên quan tuyên truyền, vận động thu hồi vũ khí tự chế. Xây dựng hai mô hình “bản làng không tiếng súng” tại thôn Khe Cảnh, xã An Lương; “Ba không về vũ khí” tại thôn Giàng Cài, xã Nậm Lành. Đại úy Triệu Triều Thăng, Trưởng công an xã Nậm Lành cho biết: Cách làm là tranh thủ cán bộ, đảng viên, già làng, trưởng bản người có uy tín trong cộng đồng dân cư, dòng họ để vận động người thân, dòng họ chấp hành tốt các quy định của Nhà nước. Phải gắn bó mật thiết với dân, tranh thủ đến từng nhà, vào buổi tối khi người dân đã về bên các bếp lửa để nói điều hay, lẽ phải, điều hại khi dùng súng tự chế, để người dân tự giác giao nộp. Nhờ đó, người dân Giàng Cài tự giác giao nộp 30 súng săn tự chế, chiếm số lượng lớn trong số 88 khẩu súng tự chế, được thu hồi sáu tháng đầu năm 2020 của huyện Văn Chấn. Tại xã Ngòi A, huyện Văn Yên, qua công tác tuyên truyền, vận động anh Trương Văn Chính đã tự nguyện giao nộp một súng kíp tự chế. Anh Chính cho biết: “Trước đây gia đình mình được ông bà để lại một khẩu súng kíp nhằm bảo vệ tài sản gia đình khỏi thú dữ, nay qua vận động của cán bộ biết tác hại của việc dùng súng tự chế, để bảo đảm trật tự an ninh trong khu vực, mình đã tự nguyện giao súng cho chính quyền”.
Theo báo cáo của Công an tỉnh Yên Bái, trong 5 năm qua, các lực lượng chức năng đã vận động, thu hồi 11 quả bom sót lại sau chiến tranh, 3.407 khẩu súng các loại, 36 lưu đạn, gần 5.000 viên đạn, 369 công cụ hỗ trợ và nhiều vũ khí thô sơ khác. Phát hiện, bắt giữ 74 vụ, 104 đối tượng mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng pháo trái phép, thu giữ hơn 1,6 tấn pháo các loại. Thượng tá Phạm Nhật Tân, Trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính Công an tỉnh Yên Bái cho biết: Qua triển khai Kế hoạch về mở đợt cao điểm vận động nhân dân giao nộp và đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật về vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ; trong sáu tháng đầu năm 2020 đã thu hồi 289 súng tự chế (tăng 128 khẩu so với cùng kỳ), một súng săn hai nòng, 31 công cụ hỗ trợ, 249 viên đạn các loại. Đấu tranh làm rõ 19 vụ, 23 đối tượng mua bán, vận chuyển pháo trái phép, thu giữ gần 1.300 kgpháo nổ. Đây là kết quả đáng khích lệ, bởi chỉ có thu hồi, quản lý chặt chẽ các loại vũ khí, vật liệu nổ trong thời bình, mới đem lại sự bình yên cho nhân dân.
Để giữ vững an ninh, trật tự trên địa bàn, các cơ quan bảo vệ pháp luật tỉnh Yên Bái cần tiếp tục hoàn thiện, bổ sung chính sách, có chế tài mạnh để răn đe, hạn chế thấp nhất các vụ việc phức tạp xảy ra liên quan vũ khí tự chế, vật liệu nổ.
