Đổi mới sáng tạo cần tư duy đổi mới và văn hóa đổi mới

Năm 2025 là năm thứ tư Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Lễ hướng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới. Sự kiện này có sự tham dự của đại diện Liên hợp quốc tại Việt Nam; đại diện Đại sứ quán một số quốc gia, tổ chức quốc tế tại Việt Nam; đại diện lãnh đạo các Ban, Bộ, ngành, các đơn vị quản lý, các địa phương cũng như các viện nghiên cứu, trường đại học và các doanh nghiệp...

Khuyến khích tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới"

Theo Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, Ngày Sáng tạo và Đổi mới 21/4 khuyến khích tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới" trong toàn xã hội, kết nối sáng tạo và đổi mới với phát triển bền vững.

Ngày 21/4 hằng năm được Liên hợp quốc (UN) chọn làm Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới (The World Creativity and Innovation Day) nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo và đổi mới trong việc giải quyết các vấn đề phát triển bền vững và thúc đẩy tăng trưởng toàn diện ở mọi quốc gia, mọi tầng lớp xã hội.

Bà Pauline Tamesis, Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam khẳng định, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo được coi là ưu tiên chiến lược hàng đầu của Việt Nam.

Tại Lễ hưởng ứng hôm nay, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: “Đổi mới thường hay gắn với công nghệ. Sáng tạo bao gồm cả nghệ thuật, văn hóa, giáo dục và khoa học công nghệ".

Bộ trưởng đồng thời nhấn mạnh cả sáng tạo và đổi mới là để tôn vinh cả người nghĩ ra ý tưởng và người hiện thực hóa nó thành những thay đổi trong thực tế và để mở rộng khái niệm sáng tạo và đổi mới không chỉ dành riêng cho giới khoa học, nghiên cứu, mà cho toàn dân, mọi lĩnh vực, mọi quốc gia.

Cũng theo Bộ trưởng, Bộ Chính trị đã giao Bộ Khoa học và Công nghệ viết đề án Quốc gia khởi nghiệp, nội dung chính của nó là hình thành tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn dân, đưa đổi mới sáng tạo trở thành lối sống, phong cách sống của mọi người dân, mọi tổ chức.

Đáng chú ý, sự kiện này diễn ra trong bối cảnh cả nước đang tập trung, quyết liệt triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, để phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học và người dân trong việc thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân...

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ thăm không gian trưng bày sản phẩm đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông.

“Chi cho khoa học và công nghệ của các nước đang phát triển thấp, nên cần lấy đổi mới sáng tạo làm đòn bẩy. Nếu chỉ dựa vào khoa học-công nghệ hàn lâm, các nước đang phát triển sẽ không theo kịp các nước phát triển. Đổi mới sáng tạo cho phép tận dụng thành tựu nghiên cứu phát triển từ nơi khác, rồi cộng với đổi mới mô hình, tổ chức, nội địa hóa sản phẩm”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết.

Xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo toàn dân là cốt lõi tạo nên thành công

Tại sự kiện này, bà Pauline Tamesis, Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam khẳng định: Với Nghị quyết 57, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo đã được coi là ưu tiên chiến lược hàng đầu của Việt Nam trên con đường đạt được thu nhập cao vào năm 2045.

“Nền kinh tế số của Việt Nam hiện chiếm 18,3% GDP, tăng trưởng nhanh hơn bất kỳ quốc gia nào khác ở Đông Nam Á. Gần như tất cả công dân đều được phủ sóng băng thông rộng và 5G đang phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những khoảng cách...”, bà Pauline Tamesis cho biết.

Đó là ở khu vực nông thôn, tỷ lệ sử dụng internet thấp hơn khu vực đô thị 10%. Trong số phụ nữ ở các khu vực xa xôi, tỷ lệ sở hữu điện thoại thông minh thấp hơn nam giới 26%. Và chỉ có 10% các cô gái mong muốn theo đuổi các ngành nghề STEM, so với 24% các chàng trai.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần định hình lại các nền kinh tế và xã hội. Ở Việt Nam, 54% các cơ quan hành chính đã sử dụng AI, nhưng chỉ có 20% có hướng dẫn đạo đức trong việc sử dụng.

Bà Pauline Tamesis khẳng định: Cơ quan Liên Hợp Quốc hỗ trợ Việt Nam cung cấp phân tích chuyên biệt và tư vấn về đạo đức AI và giúp củng cố các khung quản trị. Chúng tôi cùng phát triển các dự án tích hợp AI vào các dịch vụ chính phủ trong khi đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Chúng tôi đang đầu tư vào giáo dục, đào tạo kỹ năng xanh và kỹ năng số và các con đường nghề nghiệp, và thúc đẩy sự bao gồm - đặc biệt là đối với phụ nữ, các dân tộc thiểu số và người khuyết tật.

Tại Việt Nam, Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) đã từng bước khẳng định vai trò đầu mối quốc gia về đổi mới sáng tạo, là đơn vị dẫn dắt kết nối hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hoàn chỉnh cho Việt Nam. Ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm chia sẻ: “Văn hóa đổi mới sáng tạo dẫn dắt NIC đồng hành cùng cộng đồng, kết nối các mô hình 3 nhà “nhà nước - nhà khoa học - nhà trường”. Đồng thời đã có những hợp tác với nhiều trường đại học, các doanh nghiệp công nghệ, các tập đoàn lớn trong nước và quốc tế”.

Ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC): “Văn hóa đổi mới sáng tạo dẫn dắt NIC đồng hành cùng cộng đồng”.

Tại lễ hưởng ứng này, ông Nguyễn Trung Kiên, Tổng Giám đốc, Công ty Cổ phần Tập đoàn CNC Tech, tập đoàn công nghiệp đa lĩnh vực, trong đó có các sản phẩm dịch vụ công nghiệp công nghệ chia sẻ kinh nghiệm triển khai hoạt động đổi mới sáng tạo hiệu quả tại đơn vị mình. Thành công mà ông đưa ra, đó là dựa trên những yếu tố như: sự quyết liệt của tập thể, có nhân sự chuyên trách, có truyền thông và có KPI đánh giá.

Từ các nghiên cứu quốc tế, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: “Đổi mới sáng tạo là chìa khóa để các nước đang phát triển thoát bẫy thu nhập trung bình. Đổi mới sáng tạo là cửa ngách mang tính chiến lược để các nước đang phát triển rút ngắn khoảng cách, tối ưu các nguồn lực hạn chế, và tạo ra giá trị thực tiễn từ những gì sẵn có để phát triển nhanh”.

Cũng theo Bộ trưởng, đổi mới sáng tạo không cần đầu tư các phòng lab, mà cần tư duy đổi mới và văn hoá đổi mới. Đây chính là con đường khả thi hơn cho các nước chưa đủ tiềm lực nghiên cứu sâu nhưng có năng lực tổ chức, thích nghi và sáng tạo xã hội... Chúng ta cần tạo ra một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mà ở đó, doanh nghiệp có thể cải tiến sản phẩm phù hợp với thị trường trong nước, người dân có thể sáng tạo trong điều kiện thực tế của mình, nhà nước hỗ trợ môi trường, thể chế và động lực để đổi mới sáng tạo không bị cản trở, mà được khơi thông và lan tỏa.

Ngày 21/4 vừa là Ngày Sáng tạo và Đổi mới toàn cầu vừa cũng là Ngày Văn hóa đổi mới sáng tạo Việt Nam. Việt Nam không chỉ phát triển khoa học công nghệ, mà còn nuôi dưỡng một nền văn hóa đổi mới sáng tạo toàn dân. Khơi dậy tinh thần sáng tạo toàn dân trong kỷ nguyên số, mở rộng đổi mới sáng tạo ra ngoài phòng thí nghiệm tới doanh nghiệp, trường học, công sở, cộng đồng và địa phương.

Theo Bộ trưởng, mỗi năm đến dịp này, chúng ta sẽ tổ chức Tuần lễ đổi mới sáng tạo, phát động phong trào "Mỗi người dân một ý tưởng cải tiến, mỗi cán bộ công viên chức đổi mới từ việc nhỏ nhất". Chủ đề hưởng ứng Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới năm 2025: “Đổi mới sáng tạo - Nghĩ khác, Làm khác để tốt hơn”; “Đổi mới sáng tạo - Doanh nghiệp tiên phong - Quốc gia thịnh vượng”; “Đổi mới sáng tạo toàn dân - Chuyển đổi số toàn diện - Vì cuộc sống tốt đẹp hơn”.

Các đại biểu tham dự lễ hưởng ứng chụp ảnh kỷ niệm.

Trong khuôn khổ buổi lễ phát động, thêm các câu chuyện về đổi mới sáng tạo đã được chia sẻ đến từ đại diện các doanh nghiệp, đại diện sinh viên tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học… Đổi mới sáng tạo là động lực phát triển, thúc đẩy đổi mới chính là thúc đẩy phát triển, hoạch định đổi mới là hoạch định tương lai.

Đổi mới hoạt động khoa học-công nghệ để hướng vào giải quyết các bài toán lớn của quốc gia. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định: “Xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo toàn dân sẽ là cốt lõi tạo nên thành công của công cuộc đột phá phát triển khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Việt Nam mà Trung ương Đảng, mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát động”.