Theo kế hoạch năm nay, Bộ Xây dựng được giao vốn ngân sách trung ương dự kiến gần 90.540 tỷ đồng, song hết tháng 9 mới giải ngân gần 37.200 tỷ đồng, bằng gần 40% kế hoạch, thấp hơn mức bình quân chung cả nước (50%). Dự kiến đến hết tháng 10, bộ giải ngân hơn 43.530 tỷ đồng, đạt gần 50% kế hoạch giao đầu năm và 54,3% kế hoạch sau khi được điều chỉnh giảm hết nhiệm vụ chi và điều chuyển cho địa phương.
Thực tế này cho thấy, việc hoàn thành giải ngân vốn đầu tư công đối với các đơn vị thuộc bộ là rất áp lực.
Nhiều trở ngại giải ngân
Dự án nâng cấp tuyến vận tải thủy sông Đuống do Ban Quản lý dự án đường sắt (Bộ Xây dựng) làm chủ đầu tư, khi hoàn thành được kỳ vọng góp phần hoàn thiện mạng lưới giao thông theo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Dự án có tổng mức đầu tư gần 1.850 tỷ đồng, sử dụng vốn ngân sách nhà nước thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025; trong đó, phần giải phóng mặt bằng (giai đoạn phân kỳ) gần 651 tỷ đồng,... Dự án khởi công từ tháng 9/2023, mục tiêu hoàn thành cuối năm 2025, tuy nhiên tiến độ rất chậm do ách tắc mặt bằng.
Theo kế hoạch năm nay, Bộ Xây dựng được giao vốn ngân sách trung ương dự kiến gần 90.540 tỷ đồng, song hết tháng 9 mới giải ngân gần 37.200 tỷ đồng, bằng gần 40% kế hoạch, thấp hơn mức bình quân chung cả nước (50%). Dự kiến đến hết tháng 10, bộ giải ngân hơn 43.530 tỷ đồng, đạt gần 50% kế hoạch giao đầu năm và 54,3% kế hoạch sau khi được điều chỉnh giảm hết nhiệm vụ chi và điều chuyển cho địa phương.
Theo kế hoạch ban đầu, địa phương sẽ bàn giao toàn bộ mặt bằng trong quý IV/2024, nhưng đến nay đã quá hạn gần 1 năm. Ở hạng mục cầu đường bộ, nhà thầu thi công xong hai trụ tháp T4, T5 giữa sông phải dừng lại, cả hai phía phường Việt Hưng và xã Phù Đổng hoàn toàn ngưng trệ do chưa được giải phóng mặt bằng, nhà thầu không đủ điều kiện triển khai.
Ngày 8/10 vừa qua, lãnh đạo Thành phố Hà Nội chủ trì họp đánh giá tiến độ giải phóng mặt bằng dự án này. Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Dương Đức Tuấn nêu rõ: “Ủy ban nhân dân thành phố và các địa phương liên quan phấn đấu hoàn thành giải phóng mặt bằng trong tháng 12/2025; yêu cầu chính quyền phường Việt Hưng và xã Phù Đổng nâng cao tinh thần trách nhiệm, chủ động nghiên cứu, có phương án, lộ trình cụ thể, xác định rõ từng trường hợp vướng mắc, phân công việc cho từng cán bộ, quyết tâm bàn giao toàn bộ mặt bằng cho chủ đầu tư trong tháng 12/2025 theo đúng tiến độ cam kết”.
Dự án cầu Đuống mới chỉ là một trong số hàng loạt dự án của ngành xây dựng đang vấp phải thách thức về mặt bằng. Có thể kể tới dự án nâng cấp Quốc lộ 2 đoạn Vĩnh Yên-Việt Trì (Phú Thọ); cầu Cẩm Lý (Bắc Ninh); nâng cấp Quốc lộ 46 đoạn Vinh-Nam Đàn (Nghệ An); cùng các dự án đường sắt đoạn Hà NộiVinh (Hà Nội); Vinh-Nha Trang (Hà Tĩnh, Gia Lai). Vướng mắc về mặt bằng là vấn đề nan giải nhất cản bước tiến độ, gây áp lực lớn đối với công tác giải ngân của Bộ Xây dựng.
Theo Giám đốc Ban Quản lý dự án 2 Lê Thắng, với số vốn được giao gần 11.000 tỷ đồng, đến nay, ban giải ngân hơn 5.600 tỷ đồng (chiếm tỷ lệ khoảng 55%), trong đó tập trung vào các dự án trọng điểm như đường bộ cao tốc Quảng Ngãi-Hoài Nhơn, Chợ Mới-Bắc Kạn...
Theo tổng hợp, giá trị nghiệm thu, thanh toán của ban giảm so với kế hoạch đã giao, cụ thể: Dự án tăng cường kết nối giao thông khu vực Tây Nguyên không sử dụng hết khoảng 84 tỷ đồng vốn nước ngoài; dự án cải tạo nâng cấp quốc lộ 19 không sử dụng hết khoảng 25 tỷ đồng; dự án đường cao tốc Quốc lộ 45-Nghi Sơn không sử dụng hết khoảng 20 tỷ đồng,...
“Ban Quản lý dự án 2 quyết tâm hoàn thành giải ngân tối thiểu 95%, phấn đấu đạt 100% kế hoạch vốn được giao trong năm 2025. Chúng tôi xác định đây là áp lực lớn, cần phải nỗ lực vượt bậc để hoàn thành. Ban sẽ tạo điều kiện đẩy nhanh thủ tục thanh quyết toán nhằm tăng tốc giải ngân, chỉ đạo nhà thầu ưu tiên hoàn thành các hạng mục giá trị lớn, huy động thiết bị, nhân lực, tận dụng thời tiết thuận lợi thi công bù khối lượng bị chậm. Đồng thời kiểm điểm, đánh giá tiến độ theo tuần, tính toán khả năng hoàn thành của từng nhà thầu, kiên quyết xử lý nhà thầu chậm tiến độ theo quy định của hợp đồng”, ông Lê Thắng nhấn mạnh.
Tương tự, ở Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh, ông Phạm Huy Thông, Chánh Văn phòng Ban cho biết, đến giữa tháng 10/2025, Ban giải ngân được gần 4.900 tỷ đồng (đạt gần 60% so với kế hoạch vốn được giao). Hiện nay, Ban đang triển khai 6 dự án nhưng đều gặp vướng mắc do mặt bằng bàn giao chậm, một số nhà thầu năng lực hạn chế, thi công cầm chừng, công suất mỏ vật liệu đắp nền chưa đáp ứng yêu cầu.
Phấn đấu giải ngân hơn 34.000 tỷ đồng
Theo đánh giá của ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Kế hoạch-Tài chính (Bộ Xây dựng), năm 2025 khá đặc biệt, vừa là năm cuối của kỳ trung hạn vừa thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành hàng loạt các công trình trọng điểm. Việc tăng tốc tiến độ giúp chi phí trượt giá giảm đáng kể, thậm chí có dự án “trượt giá âm” và hầu hết không phải sử dụng nguồn dự phòng trượt giá.
Bên cạnh đó, quá trình đấu thầu các dự án giám sát, điều hành giao thông, nhà thầu bỏ giá thấp, tiết kiệm chi phí rất lớn so với tổng mức đầu tư được phê duyệt; cùng tiết kiệm khi phê duyệt thiết kế-dự toán, giảm 2% thuế VAT,… khiến nguồn vốn không sử dụng đến tăng mạnh. Xét về hiệu quả đầu tư, đây là tín hiệu tích cực, song lại khiến kết quả giải ngân giảm.
“Bộ Xây dựng đầu tư bổ sung nhiều hạng mục để nâng cao hiệu quả khai thác, bảo đảm an toàn giao thông từ chi phí tiết kiệm được như đầu tư hoàn thiện 6 hầm trên tuyến cao tốc bắc-nam, bổ sung các nút giao, đường giao thông kết nối với tuyến cao tốc, hầm dân sinh qua các tuyến cao tốc,… nhưng cũng chỉ hấp thụ được một phần, phần không thể sử dụng hết tại kế hoạch năm 2025 phải hoàn trả lại ngân sách. Bộ đã tổng hợp, báo cáo cấp có thẩm quyền đề nghị điều chỉnh giảm kế hoạch năm 2025 gần 7.000 tỷ đồng đối với số vốn đã hết nhiệm vụ chi”, ông Dũng phân tích.
Đảng ủy, lãnh đạo Bộ Xây dựng xác định giải ngân là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm hàng đầu, với số cần tiếp tục giải ngân tới cuối năm gần 34.100 tỷ đồng. Dự kiến hết năm 2025, cả nước sẽ hoàn thành 3.254km đường cao tốc và 1.711km đường ven biển (vượt chỉ tiêu đề ra).
Bộ sẽ tiếp tục quyết liệt chỉ đạo để khởi công, khánh thành toàn bộ các dự án quan trọng, trọng điểm theo đúng tiến độ, nhất là các dự án đã đăng ký khởi công, khánh thành ngày 19/12 tới; theo dõi sát sao tiến độ tổng thể các dự án và có giải pháp điều hòa, linh hoạt kế hoạch vốn những dự án có nguy cơ không giải ngân hết kế hoạch, bổ sung cho dự án trọng điểm khác...
Bộ Xây dựng đề nghị các địa phương huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, rà soát tổ chức bộ máy nhằm tăng tốc giải phóng mặt bằng để có công địa thi công... Bên cạnh đó, tích cực bàn giao mặt bằng, hỗ trợ nguồn cung ứng vật liệu để hoàn thành sớm các dự án. Riêng các địa phương có nhu cầu sử dụng vốn thực hiện giải phóng mặt bằng, tái định cư dự án đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng và dự án đường sắt tốc độ cao trên trục bắc-nam, Bộ yêu cầu khẩn trương rà soát nhu cầu sử dụng vốn ngân sách, thủ tục đăng ký tài khoản tiếp nhận vốn để kịp thời sử dụng nguồn vốn này.
