Ðể bảo đảm an toàn thanh toán, thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã tích cực phối hợp với Bộ Công an và các cơ quan liên quan triển khai thực hiện nhiều biện pháp để góp phần ngăn ngừa, giảm rủi ro gian lận, lừa đảo và mất an ninh an toàn thanh toán.
Phủ sóng thanh toán trực tuyến
Theo số liệu từ NHNN, đến nay, toàn hệ thống có hơn 180 triệu tài khoản thanh toán cá nhân đang hoạt động. Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt tăng cao, bao phủ tới các khu vực nông thôn, biên giới, hải đảo... Trong đó, thanh toán qua internet, Mobile và phương thức QR Code tăng trưởng nhanh, đến nay đã có 85 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán triển khai dịch vụ thanh toán qua internet và 52 tổ chức thực hiện qua Mobile. Tăng trưởng về số lượng giao dịch thanh toán qua internet và Mobile bình quân qua các năm lần lượt đạt mức 46,48%, 90,12%. Riêng thanh toán qua QR Code, từ năm 2018 đến nay, tăng trưởng về số lượng giao dịch qua QR Code bình quân năm đạt 471,13%.
Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng quốc gia đã mở rộng thành viên đến các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, Kho bạc nhà nước tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương trên cả nước. Hơn 10 năm qua, số lượng và giá trị giao dịch thanh toán qua hệ thống này tăng bình quân hơn 18%/năm và đến cuối tháng 11/2023, bình quân mỗi ngày Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng xử lý giá trị giao dịch thanh toán hơn 789 nghìn tỷ đồng.
Những dữ liệu trên đã cho thấy kết quả ấn tượng mà công tác thanh toán của ngành ngân hàng đã đạt được trong thời gian qua. Dẫn báo cáo của World Bank (WB), Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cũng nhấn mạnh các con số tăng trưởng: Giai đoạn 2015-2017, Việt Nam có 31% người trưởng thành có tài khoản thanh toán thì đến nay, con số này đã tăng lên 77,41%. Nhiều ngân hàng báo cáo hơn 90% giao dịch được thực hiện trên kênh số, có ngân hàng đạt tới 98%. "Trước kia, giao dịch ngân hàng chỉ đơn thuần trong lĩnh vực ngân hàng thì giờ đây, người dùng thông qua ứng dụng ngân hàng đã có thể đặt vé máy bay, chọn chỗ ngồi, đặt taxi, đóng tiền điện, nước… cho thấy sự tích hợp của ngành ngân hàng và các ngành kinh tế khác đã ở mức độ rất cao", Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng chia sẻ.
Làm sạch dữ liệu để ngăn ngừa rủi ro
Thời gian qua, trước yêu cầu của thực tiễn và nhằm góp phần thúc đẩy chuyển đổi số theo định hướng của Ðảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã chủ động nghiên cứu, rà soát để sửa đổi, bổ sung và ban hành các quy định nhằm tạo thuận lợi cho việc triển khai các sản phẩm dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt trên ứng dụng công nghệ, mang lại tiện ích an toàn cho khách hàng.
Tuy nhiên, thực tế là khi số lượng khách hàng tăng, giao dịch tăng cả số lượng và chất lượng, kết nối phức tạp, cũng đặt ra nhiều thách thức đối với việc quản lý và bảo đảm an ninh, an toàn trong lĩnh vực thanh toán. "Khi nhiều ngân hàng đã chạm mức hơn 25 triệu khách hàng - một con số mơ ước của nhiều quốc gia, thì việc bảo đảm an toàn sẽ càng quan trọng hơn", Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng nhìn nhận.
Vì vậy, để bảo đảm an toàn thanh toán, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN) Phạm Anh Tuấn cho biết, NHNN đã tích cực phối hợp Bộ Công an và các cơ quan liên quan triển khai thực hiện nhiều biện pháp để góp phần ngăn ngừa, giảm thiểu rủi ro gian lận, lừa đảo và mất an ninh an toàn thanh toán. Theo đó, NHNN đã nghiên cứu, rà soát để sửa đổi, bổ sung và xây dựng hoặc tham mưu để ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, trong đó chú trọng yêu cầu về bảo đảm an ninh, an toàn hoạt động thanh toán trên môi trường số; ban hành các văn bản chỉ đạo, khuyến nghị, cảnh báo toàn ngành về tăng cường phòng chống, ngăn chặn các hành vi gian lận trong hoạt động thanh toán nói chung và hoạt động mở, sử dụng tài khoản thanh toán/thẻ ngân hàng nói riêng…
Ðồng thời, NHNN tăng cường công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra về hoạt động cung ứng dịch vụ thanh toán để phát hiện xử lý các vi phạm, chấn chỉnh các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán nghiêm túc chấp hành các quy định của NHNN và pháp luật liên quan, bảo đảm an toàn hoạt động thanh toán, an toàn tài sản cho khách hàng.
Thời gian qua, NHNN đã ban hành, triển khai Kế hoạch phối hợp số 01/KHPH-BCA-NHNN về việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ tại Ðề án 06/QÐ-TTg giữa Bộ Công an và NHNN; định kỳ tổ chức họp với tất cả tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06) và các đơn vị liên quan để cập nhật tình hình triển khai, giải đáp vấn đề phát sinh và đốc thúc tiến độ thực hiện, nhất là tiến độ thực hiện nhiệm vụ về làm sạch dữ liệu khách hàng, khai thác dữ liệu căn cước công dân gắn chip và sử dụng tài khoản VNeID trong xác minh thông tin nhận biết khách hàng,… trong mở, sử dụng tài khoản thanh toán/thẻ ngân hàng.
Ðáng chú ý, gần đây NHNN ban hành Quyết định số 2345/QÐ-NHNN ngày 18/12/2023 về triển khai các giải pháp an toàn bảo mật trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ ngân hàng (có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2024), trong đó quy định yêu cầu đối chiếu xác thực sinh trắc học khách hàng với dữ liệu căn cước công dân gắn chip, tài khoản VNeID,... theo các hạn mức giao dịch quy định.
Trong thực tế triển khai, NHNN đã phối hợp với C06 thực hiện bốn đợt rà soát, đối chiếu dữ liệu của 42 triệu hồ sơ khách hàng vay. Hiện tại, hai bên đang tiếp tục làm sạch thêm khoảng 6,5 triệu hồ sơ khách hàng phát sinh trong năm 2023. Tính đến nay, đã có 48 tổ chức tín dụng liên hệ với C06 để trao đổi về phương án làm sạch dữ liệu; 53 tổ chức tín dụng đang phối hợp với các doanh nghiệp được Bộ Công an cấp phép cung cấp giải pháp xác thực người dùng bằng căn cước công dân gắn chip để nghiên cứu, triển khai giải pháp xác thực khách hàng, trong đó có chín tổ chức tín dụng đã triển khai thực tế.
Ðến nay, Bộ Công an đã phân tích 35 nghìn dữ liệu của ngân hàng chính sách và xây dựng quy chế phối hợp rà soát, làm sạch dữ liệu với các đối tượng chính sách nhằm thu hồi vốn cho Chính phủ; hoàn thiện giải pháp đánh giá mức độ khả tín phục vụ khách hàng vay tại sáu tổ chức tài chính, ngân hàng. Bộ Công an đang khẩn trương triển khai trong tháng 1/2024 với sáu đơn vị. Cùng với đó, thực hiện rà soát các giấy tờ giả mạo phục vụ công tác phòng chống tội phạm và giảm thiểu rủi ro khách hàng vay.
Trần Duy Hiển
Phó Giám đốc Trung tâm Dữ liệu dân cư quốc gia, C06, Bộ Công an
