Trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến làn sóng mạnh mẽ của chuyển đổi số và tái cấu trúc chuỗi cung ứng, ASEAN cùng các đối tác như Australia và New Zealand đang đẩy mạnh tự do hóa thương mại, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ. Hội thảo khu vực ASEAN về chuyển đổi từ phương thức "chọn-cho" sang "chọn-bỏ" đối với biểu cam kết dịch vụ trong khuôn khổ Hiệp định AANZFTA, tổ chức tại Hà Nội trong hai ngày 12-13/6, là một bước đi đáng chú ý nhằm nâng cao năng lực thực thi và tạo nền tảng đồng thuận khu vực.
Hiệp định thành lập Khu vực thương mại tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANZFTA) đã và đang đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới thương mại khu vực. Tuy nhiên, để bắt kịp với yêu cầu của thị trường hiện đại và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho thương mại dịch vụ, các bên đang thúc đẩy việc chuyển từ phương thức cam kết “chọn-cho” (positive listing) – chỉ cam kết mở cửa các ngành cụ thể, sang “chọn-bỏ” (negative listing) – cam kết mở cửa toàn diện, trừ những lĩnh vực được liệt kê ngoại lệ.
Việt Nam đã chính thức phê duyệt Nghị định thư thứ hai sửa đổi AANZFTA theo Nghị quyết 32/NQ-CP ngày 20/5/2025, đánh dấu cam kết mạnh mẽ trong tiến trình hội nhập sâu rộng. Phát biểu tại sự kiện ngày 12/6, bà Nguyễn Việt Chi, đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương Việt Nam), khẳng định: “Nỗ lực cấp khu vực này là bước đi quan trọng nhằm củng cố năng lực thực thi và cơ chế phối hợp để triển khai hiệu quả Nghị định thư thứ hai”.
Khoảng 70 đại biểu từ các nước ASEAN, Australia, New Zealand, các ủy ban chuyên trách AANZFTA và đại diện Ban Thư ký ASEAN đã cùng tham gia các phiên thảo luận chuyên sâu, phân tích kỹ sự khác biệt giữa hai phương thức cam kết, các thách thức kỹ thuật, pháp lý và thể chế mà từng quốc gia đang phải đối mặt trong quá trình chuyển đổi.
Theo bà Cecilia Brennan, Tham tán Kinh tế, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam: “Hội thảo lần này là cơ hội để các bên cùng nhận diện thách thức, tìm kiếm cơ hội, và hướng tới đồng thuận khu vực. Từ đó, xây dựng một môi trường thương mại dịch vụ minh bạch, thuận lợi và cởi mở hơn”.
Các chuyên gia cũng tập trung phân tích tính sẵn sàng về thể chế và pháp lý, đánh giá những khoảng trống và mức độ phối hợp giữa các cơ quan chính phủ. Những chia sẻ từ chuyên gia của Thái Lan, Philippines và Việt Nam cho thấy việc chuyển đổi này không chỉ đòi hỏi chuyên môn cao, mà còn cần sự đồng bộ trong chính sách và cam kết từ nhiều cấp.
Trụ cột tăng trưởng và động lực hội nhập mới
Các chuyên gia chia sẻ quan điểm chung về vai trò ngày càng quan trọng của thương mại dịch vụ trong phát triển kinh tế khu vực. Tại Việt Nam, ngành dịch vụ đã chiếm tới 42,5% GDP năm 2024, vượt nông nghiệp và đang trở thành động lực tăng trưởng chính trong nền kinh tế định hướng thị trường.
Bà Nguyễn Việt Chi nhấn mạnh: “Thương mại dịch vụ đóng vai trò then chốt trong quá trình Việt Nam chuyển đổi sang nền kinh tế mở. Việc áp dụng phương thức cam kết ‘chọn-bỏ’ là bước tiến dài để đảm bảo tính minh bạch và gắn kết thị trường trong khu vực”.
Từ góc nhìn quốc tế, bà Arabella Bennett, Bí thư thứ hai Ban Kinh tế, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam, chia sẻ: “17 năm qua, kinh tế Australia đã chuyển từ nông nghiệp sang dịch vụ. Năm 2024, thương mại dịch vụ đóng góp 124 tỷ AUD (khoảng 81,8 tỷ USD) cho nền kinh tế. Đây là nền tảng giúp Australia đa dạng hóa thương mại, đổi mới sáng tạo và mang lại thịnh vượng cho người dân”.
Australia đặc biệt thúc đẩy các cam kết trong các lĩnh vực dịch vụ tài chính, giáo dục, viễn thông và thương mại số xuyên biên giới. “Chúng tôi đề cao tính minh bạch, thương mại số và cả việc trao quyền cho phụ nữ trong các ngành dịch vụ”, bà Bennett cho biết.
Đại diện đến từ Indonesia, nền kinh tế lớn nhất ASEAN, ông Indra Prahasta Ignatius, cũng thẳng thắn chỉ ra rằng: “Việc chuyển đổi sang phương thức ‘chọn-bỏ’ là thách thức lớn đối với các nước trong khu vực, bao gồm cả Việt Nam, Indonesia và Philippines. Dù thương mại dịch vụ tại Indonesia đóng góp hơn 58% giá trị gia tăng và hơn một nửa lực lượng lao động, nhưng vẫn chưa khai thác hết tiềm năng”.
Theo bà Prewprae Chumrum, Đồng Chủ tịch Ủy ban Thương mại dịch vụ AANZFTA: “Hội thảo này góp phần nâng cao mức độ sẵn sàng chung trong khu vực nhằm triển khai hiệu quả AANZFTA nâng cấp và xây dựng môi trường thương mại dịch vụ ngày càng minh bạch và cởi mở”.
Từ góc nhìn tổng thể, chuyển đổi phương thức cam kết từ “chọn-cho” sang “chọn-bỏ” không đơn thuần là một bước kỹ thuật, mà phản ánh quyết tâm chính trị và chiến lược hội nhập dài hạn của các quốc gia trong khu vực. Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang ngày càng dựa nhiều hơn vào dịch vụ và thương mại số, việc thúc đẩy cam kết toàn diện và minh bạch sẽ là chìa khóa để ASEAN, cùng Australia và New Zealand, xây dựng một không gian kinh tế gắn kết hơn, linh hoạt hơn và có khả năng thích ứng tốt hơn trước các biến động toàn cầu.
Hội thảo Khu vực ASEAN về chuyển đổi từ phương thức “chọn-cho” sang “chọn-bỏ” đối với Biểu cam kết dịch vụ được tổ chức trong khuôn khổ Chương trình Hỗ trợ thực hiện AANZFTA (AISP) thông qua Sáng kiến Thương mại khu vực vì Phát triển (RT4D), với sự hỗ trợ của Ban Thư ký ASEAN và các đối tác tham gia Hiệp định. Đây không chỉ là một chương trình tập huấn, mà là sự thể hiện cam kết chính trị, kỹ thuật và thực tiễn cho một ASEAN gắn kết hơn - nơi thương mại dịch vụ trở thành cầu nối của phát triển bền vững, đổi mới và hội nhập sâu rộng.
