80 năm Tòa án nhân dân: Tự hào vững bước vào kỷ nguyên mới

Tự hào là thành trì công lý cách mạng

Nhớ lại mùa Thu lịch sử 80 năm trước, sau khi đọc Tuyên ngôn Độc lập, ngày 13/9/1945, thay mặt Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký ban hành Sắc lệnh số 33-C thiết lập các Tòa án quân sự “khai sinh” ra Tòa án Việt Nam và sau đó là Sắc lệnh số 13 ngày 24/01/1946 quy định về tổ chức các Tòa án nhân dân và ngạch thẩm phán.

Tại phiên tòa đầu tiên, tòa án đã tuyên tử hình Quản Dưỡng, kẻ ra lệnh bắn vào đoàn biểu tình ở Hà Đông; tiếp đó, xét xử công khai vụ án Ôn Như Hầu vạch trần bản chất phản động của Quốc dân Đảng, thể hiện Tòa án nhân dân Việt Nam là thành trì vững chắc của công lý cách mạng.

Trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, lời dạy “Cần-Kiệm-Liêm-Chính” của Chủ tịch Hồ Chí Minh trở thành kim chỉ nam cho quân và dân. Chính phủ và Bác Hồ kiên quyết xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm, trong đó có vụ án Trần Dụ Châu, nguyên Đại tá, Giám đốc Nha Quân nhu với quan điểm “trừng trị một người để cứu muôn người”.

Bản án đã gây tiếng vang lớn, củng cố niềm tin vào Đảng và Bác Hồ trong lãnh đạo kháng chiến. Các Tòa án quân sự cũng xét xử hàng trăm vụ gián điệp, phản cách mạng, làm thất bại nhiều âm mưu phá hoại, vạch trần thủ đoạn của địch trước dư luận trong và ngoài nước.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cán bộ tòa án vừa chiến đấu vừa xét xử, xây dựng hệ thống tòa án lớn mạnh ở cả hai miền. Tòa án lưu động có ở hậu phương, tiền tuyến thực hiện xét xử nhiều vụ án vạch trần âm mưu chống phá cách mạng, góp phần phát triển kinh tế ở miền bắc, chi viện cho miền nam, tạo tiền đề cho cuộc Tổng tiến công mùa Xuân năm 1975.

Trên hành trình đổi mới và hoàn thiện nền tư pháp nước nhà (Đại hội VI), thể chế chủ trương cải cách tư pháp của Đảng và tinh thần Hiến pháp năm 1992, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân được hoàn thiện, các tòa chuyên trách lần lượt ra đời, nâng cao trình độ chuyên môn và hiệu quả trong xét xử.

Với mục tiêu xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 xác định “Toà án là trung tâm xét xử, là hoạt động trọng tâm của tư pháp” là động lực để ngành triển khai nhiều giải pháp như đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao chất lượng xét xử, kiện toàn tổ chức bộ máy. Nhờ vậy, dù khối lượng công việc lớn và đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp nhưng hoạt động của Tòa án vẫn diễn ra hiệu quả: giai đoạn 2016-2020 tòa án đã thụ lý 2.433.631 vụ việc, giải quyết 2.375.983 vụ, đạt 97,6%.

Tòa án nhân dân tối cao đã triển khai nhiều giải pháp đột phá, chỉ đạo các tòa án xét xử nghiêm minh những vụ án nghiêm trọng, phức tạp thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.

Ngành tòa án cũng xây dựng đội ngũ thẩm phán có đủ bản lĩnh, năng lực chính trị để đưa ra những phán quyết chính xác. Khẳng định tính đúng đắn chủ trương của Đảng và Nhà nước về quyết liệt đấu tranh phòng chống tham nhũng, hàng loạt quan chức trước đây gọi là “vùng cấm, ngoại lệ” đều được đưa ra xét xử công khai.

Giai đoạn 2021-2025, ngành tòa án thụ lý 2.644.928 vụ việc; đã giải quyết trên 2.462.807 vụ việc: xét xử 97,63% án hình sự, giải quyết 91,77% vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại và lao động; xét xử 87,51% án hành chính, vượt chỉ tiêu của Quốc hội đề ra.

Bên cạnh công tác xét xử và xây dựng pháp luật, chuyển đổi số cũng là điểm sáng của ngành tòa án với hệ thống truyền hình trực tuyến kết nối hơn 800 điểm cầu trong toàn quốc để phục vụ tập huấn; gần 40.000 phiên tòa được xét xử trực tuyến, tiết kiệm gần 100 tỷ đồng cho ngân sách. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chuyên môn, các phần mềm quản lý vụ án, công bố bản án, quản lý nhân sự.

Tòa án cũng triển khai đồng bộ các dịch vụ công trực tuyến trên Cổng dịch vụ công quốc gia, kết nối, tích hợp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, hỗ trợ tố tụng điện tử, xét xử trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận công lý minh bạch, dễ dàng.

Triển khai thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đặc biệt là Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, với Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 được sửa đổi, bổ sung năm 2025, ngành tòa án đã kết thúc hoạt động ba tòa cấp cao, tổ chức lại 693 tòa cấp huyện thành 355 tòa khu vực (giảm 49,4%).

Với tinh thần quyết tâm cao, hệ thống tòa án 3 cấp gồm Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực đã vận hành hiệu quả, không bị gián đoạn, không bỏ sót nhiệm vụ, đáp ứng mục tiêu xây dựng Tòa án gần nhân dân, phục vụ nhân dân như lời dạy của Bác Hồ.

Bên cạnh đó, trong quá trình hội nhập, ngành tòa án không ngừng mở rộng hợp tác quốc tế, hoàn thiện thể chế pháp luật, góp phần nâng cao vị thế và uy tín của Tòa án Việt Nam.

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, đóng góp to lớn vào sự nghiệp giải phóng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, ngành tòa án đã được Đảng, Nhà nước ghi nhận, nhân dân tin tưởng, bạn bè quốc tế đánh giá cao; được trao tặng nhiều danh hiệu cao quý, trong đó có Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập và Anh hùng Lao động.

Vững bước cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới

Sau 40 năm thực hiện công cuộc Đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn: chính trị ổn định, kinh tế liên tục tăng trưởng, đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao, vị thế quốc tế không ngừng được củng cố.

Bước vào giai đoạn mới (từ tháng 8/2024), Bộ Chính trị đã ban hành 4 Nghị quyết quan trọng là Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân - đây được coi là 4 trụ cột nền tảng nhằm khơi thông và tạo động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Ngành tòa án đã quán triệt và chủ động triển khai đồng bộ nhiều giải pháp cụ thể. Chuyển đổi số tiếp tục được đẩy mạnh, tập trung xây dựng phần mềm Trợ lý ảo Tòa án giúp tra cứu, hỏi đáp pháp lý, quản trị công việc, hỗ trợ nghiệp vụ tố tụng.

Triển khai ba dự án công nghệ thông tin trọng điểm gồm: Trang bị hệ thống xét xử trực tuyến; Xây dựng, nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin bảo đảm kết nối, chia sẻ dữ liệu với Trung tâm Dữ liệu quốc gia về dân cư theo Đề án 06 và Xây dựng cơ sở dữ liệu bản án, quyết định của tòa án.

Ngành tòa án cũng xác định xây dựng và thi hành pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm với rất nhiều đạo luật quan trọng như: Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án; đồng thời, đầu tư xây dựng các Tòa Phá sản, Sở hữu trí tuệ, Tòa chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế - góp phần kiến tạo môi trường pháp lý minh bạch, ổn định đáp ứng yêu cầu hội nhập phát triển.

Đồng thời, tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế, tham gia hiệp hội quốc tế; xây dựng định hướng kỹ năng trong xét xử tội phạm xuyên biên giới, xuyên quốc gia; chú trọng kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao vai trò người đứng đầu, tăng cường kỷ cương, kỷ luật công vụ; gắn xây dựng Đảng với xây dựng ngành, đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển đất nước trong kỷ nguyên số.

Những nội dung quan trọng này là nền tảng để xây dựng Tòa án điện tử, nâng cao tính minh bạch và đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, chuyển đổi số quốc gia; góp phần hoàn thành thắng lợi mục tiêu mà Đại hội Đảng bộ Tòa án nhân dân tối cao nhiệm kỳ 2025-2030 đã đề ra, xác lập nền móng vững chắc cho ngành trong kỷ nguyên mới.

80 năm một hành trình phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, “Phụng công- Thủ pháp-Chí công-Vô tư” không chỉ là lời căn dặn thiêng liêng của Bác Hồ kính yêu mà đã trở thành kim chỉ nam bất biến, biểu tượng của công lý, niềm tin của người dân vào ngành tòa án nhân dân công minh, chính trực và nhân văn.

Chặng đường phía trước dự báo nhiều thách thức; đặc biệt, trước yêu cầu kỷ luật, kỷ cương của Đảng, pháp luật và sự mong đợi, đòi hỏi của nhân dân ngày càng cao, nhưng với truyền thống vẻ vang, bản lĩnh chính trị vững vàng và khát vọng đổi mới, ngành tòa án nhân dân sẽ thực hiện tốt các nhiệm vụ đã đề ra, tiếp tục xứng đáng là trụ cột của công lý, là thành trì pháp quyền, góp phần xây dựng Nhà nước xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, cùng đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới phát triển giàu mạnh, thịnh vượng và hạnh phúc.