Quy mô trung bình của các quần thể sinh vật hoang dã giảm tới 73% chỉ trong vòng 50 năm qua. Cùng với tình trạng biến đổi khí hậu, sự suy giảm đa dạng sinh học đang đẩy hành tinh đến bờ vực không thể phục hồi. Đây là nội dung Báo cáo Sức sống hành tinh 2024, được WWF công bố trước thềm Hội nghị lần thứ 16 các bên tham gia Công ước về đa dạng sinh học (COP16), dự kiến diễn ra từ ngày 21/10 đến 1/11 tại Colombia.
Xét về khu vực, Mỹ latin và Caribe chịu tác động nặng nề nhất, với mức suy giảm quần thể loài hoang dã lên tới 95%, trong khi châu Phi và châu Á - Thái Bình Dương ghi nhận mức giảm lần lượt là 76% và 60%. Xét về môi sinh, hệ sinh thái nước ngọt chứng kiến sự suy giảm mạnh nhất, tới 85%; quần thể sinh vật trên cạn và quần thể sinh vật biển lần lượt giảm 69% và 56%. Các hệ sinh thái quan trọng như rừng Amazon mất hơn 17% diện tích nguyên sinh trong vòng 50 năm qua do nạn phá rừng. Điều này không chỉ làm suy giảm môi trường sống của hàng nghìn loài động, thực vật mà còn khiến cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu thêm trầm trọng khi lượng CO2 trong khí quyển tăng mạnh.
Các đại dương cũng đang chịu áp lực từ các hoạt động của con người. Khoảng 90% quần thể cá trên thế giới đang bị khai thác ở mức thiếu bền vững hoặc quá mức, trong khi hiện tượng axit hóa đại dương do tăng nồng độ CO2 đang đe dọa nghiêm trọng các rạn san hô - nơi sinh sống của hàng triệu loài sinh vật biển. Tại vùng biển Đông Nam Á, vốn nổi tiếng với các rạn san hô rộng lớn nhất thế giới, tỷ lệ rạn san hô bị tẩy trắng tăng lên do nhiệt độ nước biển tăng cao, đồng thời gây suy giảm nguồn thủy sản cho các cộng đồng ven biển.
Trước bối cảnh khẩn cấp này, nhiều quốc gia đang triển khai những chiến lược quyết liệt nhằm bảo vệ và khôi phục đa dạng sinh học, với hy vọng cứu lấy thiên nhiên trước khi quá muộn. Liên minh châu Âu (EU) triển khai Chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030, với tham vọng khôi phục ít nhất 30% diện tích đất và biển, tập trung đặc biệt vào các khu vực nông nghiệp và rừng. Bên cạnh đó, EU còn cam kết trồng 3 tỷ cây xanh, gia tăng khả năng hấp thụ carbon và giảm mạnh việc sử dụng thuốc trừ sâu cũng như phân bón hóa học trong nông nghiệp, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đối với hệ sinh thái.
Ở châu Phi, nhiều quốc gia đã phát triển các mô hình quản lý tài nguyên bền vững, kết hợp giữa bảo tồn thiên nhiên và phát triển kinh tế. Nam Phi và Kenya đã thành lập những khu bảo tồn lớn, đồng thời thực hiện các chương trình chống săn bắn động vật hoang dã. Với khu bảo tồn Okavango Delta rộng 20.000 km2, Botswana là một minh chứng cho nỗ lực bảo vệ thiên nhiên đầy ý nghĩa của khu vực. Rwanda cũng nổi bật với thành tựu bảo vệ loài khỉ đột núi và phát triển du lịch sinh thái tại núi Virunga, đồng thời tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương.
Tại châu Mỹ, rừng Amazon đang là trung tâm của nhiều chiến dịch bảo tồn lớn. Brazil, Colombia và Peru cam kết giảm nạn phá rừng và khôi phục những khu vực bị suy thoái. Brazil dự kiến xóa sổ nạn phá rừng vào năm 2030, đồng thời giảm 50% lượng phát thải từ ngành khai thác gỗ trong 10 năm tới. Canada đặc biệt chú trọng bảo vệ hệ sinh thái Bắc Cực, nơi đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu, đồng thời cam kết mở rộng diện tích các khu bảo tồn biển lên tới 25% vào năm 2025. Costa Rica được xem là một hình mẫu toàn cầu về bảo tồn đa dạng sinh học, với việc khôi phục hơn 50% diện tích rừng bị mất trong thế kỷ 20 nhờ vào các chính sách trả tiền dịch vụ môi trường, khuyến khích người dân bảo vệ rừng.
Ở châu Á, Trung Quốc đang tập trung khôi phục diện tích rừng quốc gia và bảo vệ các loài quý hiếm như gấu trúc và hổ, còn Indonesia tích cực bảo tồn các khu vực đầm lầy than bùn - kho carbon khổng lồ của hành tinh.
Báo cáo Sức sống hành tinh 2024 một lần nữa cho thấy tình trạng suy giảm quần thể động thực vật hoang dã đã tới mức báo động. Tuy vậy, Giám đốc điều hành WWF Kirsten Schuijt tin rằng, dù tình trạng suy thoái đa dạng sinh học hiện tại rất nghiêm trọng, nhưng nhân loại vẫn còn cơ hội đảo ngược tình thế. Điều này đòi hỏi những hành động quyết liệt, ngay lập tức và ở quy mô lớn.
