Ở độ cao gần 3.600m so mực nước biển, một vườn nho làm dịu bớt cảnh quan khô cằn của sa mạc Atacama. Bà Cecilia Cruz, 67 tuổi, là chủ của ruộng nho rộng khoảng nửa ha ở làng Socaire và cũng là trang trại nho nằm cao nhất tại Chile. Trong vườn, bà chủ yếu trồng giống nho syrah và nho đen pinot. Vốn là cư dân của vùng này, nhưng cũng phải vài năm trở lại đây, khi được sự hỗ trợ của các kỹ sư nông nghiệp, bà Cruz mới bắt đầu trồng nho trên mảnh đất quê hương khô cằn.
“Tôi chưa thấy ở đâu trồng nhiều nho như ở vùng cao nguyên này. Hàng xóm của tôi cũng không nghĩ rằng tôi có thể thu hoạch được quả nho chín. Bây giờ nhiều người vẫn bảo tôi dẫn ra vườn để nếm quả vì họ chưa thể tin được”, bà nói với giọng tự hào về công cuộc trồng nho của mình. Theo báo El País, trước đây nông dân trong vùng chỉ thường trồng các loại cây ngắn ngày như ngô, đậu và cỏ linh lăng làm thức ăn cho gia súc. Năm 2010, bà Cecilia Cruz và một số chủ trang trại đã tham gia dự án “Đất đai màu mỡ cho Atacama”, do Hiệp hội khai thác và hóa phẩm Chile (SQM) tổ chức. Dự án đã tặng cây giống và hỗ trợ kỹ thuật trồng nho trong điều kiện khô hạn.
Các kỹ sư của dự án tư vấn cho người nông dân cách chăm sóc cây nho, đồng thời một số nhà sản xuất rượu đã cam kết lo đầu ra cho nông sản. Về thủy lợi, mỗi năm khi tuyết từ trên dãy núi Andes tan chảy xuống tạo thành con kênh tự nhiên để lấy nước tưới. Dù vậy cũng phải mất tới bốn năm thử nghiệm các phương pháp khác nhau và gặp nhiều thất bại, cho tới khi áp dụng thành công hệ thống tưới tiêu mỗi tuần một lần, những chùm nho đầu tiên từ các trang trại ở Atacama mới kết trái.
Tuy nhiên, hành trình để làm ra sản phẩm cuối cùng là rượu vang vẫn còn rất gian nan. Đến năm 2017, trong số 50 chủ trang trại trồng nho ở Atacama, chỉ có 18 người có thể tiếp tục sản xuất. Anh Fabián Muñoz, nhà sản xuất rượu tại vườn nho Ayllú cho biết, nhiều người đã phải bỏ trang trại vì họ không thể thu hoạch nho do điều kiện thời tiết khắc nghiệt hoặc không có đủ thời gian để chăm sóc vườn nho. “Nếu như ở các vùng thung lũng, cây nho có điều kiện sinh trưởng tối ưu thì ở đây ngược lại, cây dễ bị stress tự nhiên. Thực tế là cây nho mọc trong đất đá, ở độ cao lớn, ít oxy hơn, lại phải chịu sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ và bức xạ mặt trời cao. Do vậy, việc chăm sóc nho lại càng phải tỉ mỉ hơn”, Muñoz giải thích.
Đổi lại, do sinh trưởng trong điều kiện tưởng chừng như “khó nhằn” nên vỏ nho dày hơn và mang lại hương vị mạnh và chát hơn, đồng thời giúp nhà sản xuất kiểm soát chất lượng đồng đều. Sản lượng hiện nay của hợp tác xã các nhà sản xuất rượu vang ở Atacama đã lên đến khoảng 15.000 chai vang thành phẩm. Ngoài ra, nhiều trang trại đã ứng dụng các công nghệ mới để tối ưu việc trồng trọt và cho năng suất cao hơn. Kỹ sư hóa học Samuel Varas, một người tham gia dự án của SQM cho biết: “Thông qua quá trình thử nghiệm và khắc phục, chúng tôi đã thu được sản lượng nho với công nghệ cao hơn bằng việc sử dụng pin mặt trời và dùng dòng điện đó để chạy hệ thống tưới tiêu tự động”.
Tại hội chợ rượu vang quốc tế năm 2021 ở Pháp, rượu vang có xuất xứ từ vùng sa mạc Atacana đã nhận được hai Huy chương vàng, vượt qua những loại rượu ngon nhất từ khoảng 40 quốc gia trên thế giới. Đáng kể là hầu hết những chủ trang trại trong hợp tác xã đều là người dân địa phương, trước đây là nông dân trồng hoa màu hoặc các loại rau, quả sản lượng thấp.
Việc phát triển rượu vang ở vùng sa mạc Atacama đã mang lại kết quả tích cực không chỉ cho cộng đồng cư dân bản địa, mà còn mang lại cơ hội phát triển nông nghiệp ở những khu vực cằn cỗi như sa mạc.
