Không ai có thể nhớ chính xác từ khi nào người dân ở Antia bắt đầu sử dụng sfyria, nhưng họ chắc chắn sfyria có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp là “sfyrizo”, có nghĩa là giao tiếp bằng tiếng huýt sáo. Có giả thuyết cho rằng, ngôn ngữ sfyria là do những binh sĩ Ba Tư nghĩ ra khi liên lạc với nhau trong quá trình ẩn náu trên núi Ochi khoảng 2.500 năm trước. Những người địa phương lại cho rằng, trong thời kỳ Byzantine, sfyria được sử dụng để bí mật cảnh báo nguy hiểm từ cướp biển. Mãi cho tới năm 1969, các nhà ngôn ngữ học trên thế giới mới biết đến sự tồn tại của sfyria.
Sfyria là hình thức giao tiếp bằng tiếng huýt sáo ở những khoảng cách xa và có khả năng truyền tải toàn bộ cuộc hội thoại từ đơn giản tới phức tạp. Tiếng huýt sáo mô phỏng âm thanh, cũng như ngữ điệu của một ngôn ngữ nào đó để người nghe có thể hiểu được thông điệp mã hóa. Trong hai thiên niên kỷ qua, những người duy nhất có thể nghe và hiểu được sfyria là những người chăn cừu và nông dân ở Antia. Mỗi người trong số họ đều tự hào về ngôn ngữ độc đáo này và lưu truyền cho các thế hệ sau. Tuy nhiên, dân số của Antia hiện nay đã giảm từ 250 xuống còn 37 người. Trong đó, chỉ còn lại sáu người vẫn có thể nói được sfyria.
Theo bà Dimitra Hengen, nhà ngôn ngữ học người Hy Lạp từng tới thăm Antia, sfyria thật sự là một bản phiên âm tiếng Hy Lạp, trong đó các chữ cái và âm tiết tiếng Hy Lạp sẽ tương ứng tông giọng và tần số âm thanh khác nhau trong tiếng sfyria. Nhờ sóng âm của tiếng huýt sáo, một tin nhắn bằng tiếng sfyria có thể truyền xa được khoảng cách lên tới bốn km.
Mặc dù tại làng Antia đã xuất hiện các phương tiện truyền thông hiện đại, nhưng hình thức giao tiếp cổ xưa này vẫn đặc biệt hữu ích ở một nơi xa xôi như Antia. “Hiện tại ở Antia vẫn chưa phổ biến dịch vụ điện thoại di động. Cho tới năm 1997, mọi người vẫn phải dùng sfyria để báo tin cho nhau kể cả khi có điện thoại, vì họ cần thời gian để thích nghi với phương tiện giao tiếp hiện đại”, ông Yiannis Tsipas, một nông dân chăn dê 50 tuổi và là người biết tiếng sfyria trẻ nhất trong làng cho biết.
Ngày nay, có tới 70 ngôn ngữ tương tự sfyria trên thế giới, và tất cả đều sản sinh từ những ngôi làng miền núi hẻo lánh như Antia. Tuy nhiên, sfyria không chỉ có tuổi đời gần như lâu nhất mà còn là ngôn ngữ có cấu trúc phức tạp và có nguy cơ biến mất cao nhất. Theo danh sách ngôn ngữ đang bị đe dọa biến mất của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của LHQ (UNESCO), không có ngôn ngữ nào ở châu Âu có ít người sử dụng như sfyria. “Theo tự nhiên, ngôn ngữ huýt sáo có khả năng biến mất cao hơn ngôn ngữ nói bởi nó rất khó để học và sử dụng. Nếu không có biện pháp bảo tồn, sfyria sẽ biến mất trong tương lai gần và đó là một điều đau lòng”, nhà ngôn ngữ Hengen nhấn mạnh.
Hiểu được thực tế này, những người dân Antia như ông Panagiotis Tzanavaris, 69 tuổi, cho rằng: “Sfyria là lối sống của chúng tôi, và nếu nó biến mất, bản sắc văn hóa của ngôi làng này cũng vậy”. Bởi vậy trong năm 2010, ông Tzanavaris cùng người dân Antia đã đặt ra mục tiêu hồi sinh ngôn ngữ sfyria bằng cách thành lập Tổ chức Văn hóa Antia tại chính ngôi làng.
Ông cũng kêu gọi nhiều nhóm nhà ngôn ngữ học của các trường đại học nổi tiếng tại Mỹ như Harvard và Yale đến ghi lại những kiến thức về sfyria nhằm lưu giữ cho các thế hệ tương lai. Năm 2016, ông Tzanavaris và ông Yiannis Apostolou, người cao tuổi nhất làng biết nói sfyria đã tham gia bộ phim tài liệu về ngôn ngữ này, được trình chiếu tại Bảo tàng Nghệ thuật thành phố New York (Mỹ).
Ông Tzanavaris cũng dạy cho những người yêu thích sfyria từ những nơi khác đến. “Trong nhiều năm, những người ở Antia đã lo lắng về tương lai của tiếng sfyria. Nhưng nhờ sự giúp đỡ của những người yêu mến sfyria, có lẽ chúng tôi có thể tin tưởng về sự tồn tại lâu dài của ngôn ngữ độc đáo này”, ông Tzanavaris cho biết.
