Trang chủ Trung du và miền núi Bắc Bộ Đồng bằng sông Hồng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ Tây Nguyên Đông Nam Bộ Đồng bằng sông Cửu Long

Độc đáo cây cà ri và cà-phê mít

Những người lính từng hành quân qua Tây Nguyên hẳn quen thuộc cây cà-ri. Nếu cà-phê, hạt tiêu là những loại đặc sản của miền đất đỏ bazan Tây Nguyên có tiếng vang trên thị trường thế giới, thì loài cây này chỉ là chất tạo mầu cho thực phẩm.

Thu hoạch cà-phê mít. Ảnh: Pun Coffee
Thu hoạch cà-phê mít. Ảnh: Pun Coffee

1Tên gọi cà ri rất quen thuộc với người dân Tây Nguyên nhưng đa số người dân ở những vùng miền khác không biết đến.

Trên thị trường hiện nay tràn lan các loại mầu thực phẩm công nghiệp, nhưng cà ri vẫn được người tiêu dùng ưa chuộng vì là thảo mộc tự nhiên. Loài cây bền bỉ như tính cách của con người Tây Nguyên, không kén đất, dù tốt hay xấu, cây vẫn phát triển. Giữa mùa khô, các loài cây khác đang héo úa vật vã chống chọi với cái nắng thiêu đốt 10 giờ mỗi ngày thì cây cà ri lá vẫn xanh nõn, đọt vẫn trỗi dậy như giữa mùa mưa. Càng nắng khô, cây càng xanh. Quả mọc từng chùm, có lông mềm bao phủ giống như quả chôm chôm. Hạt cà ri khi già có mầu đỏ thẫm, đó chính là màu sắc tự nhiên làm cho các món ăn thêm phần hấp dẫn.

2 Mỗi sáng thức dậy, ngồi bên ly cà-phê nóng tỏa mùi thơm quyến rũ, được nhấm nháp, tận hưởng hương vị kết tinh từ tinh túy của đất, của trời... thì còn gì thú vị hơn. Nhưng mấy ai biết được trong ly cà-phê đó là hỗn hợp 3 loại cà phê: cà-phê vối (Robusta), cà-phê chè (Arabica) và cà-phê mít (Liberia). Trong đó, cà-phê vối và cà-phê chè được ví như công tử con nhà giàu, thuộc dạng nhà có điều kiện. Còn cà-phê mít thì ngược lại như được sinh ra từ một gia đình nghèo, đông con. Chính vì vậy đã có sẵn nết chịu khó chịu khổ.

Cách đây mấy chục năm, khi hệ thống thủy lợi của Tây Nguyên còn thiếu hoặc chưa hoàn thiện, vấn đề nước tưới rất khó khăn. Đó là lúc điểm mạnh của cây cà-phê mít được phát huy vì sức chịu hạn tốt. Là một loài cây thân cao, lá to, dầy, mầu xanh biếc và dẻo dai, thích nghi với sự khắc nghiệt của thời tiết, chính vì vậy diện tích cà-phê mít lúc ấy khá lớn. Với đặc tính cây to, cao đến 5-7 m nên cà-phê mít thường được trồng thành dãy có tác dụng chắn gió cho các lô cà-phê khác. Vì sức chịu hạn và khả năng chống chịu sâu bệnh tốt nên cà-phê mít thường được chọn làm gốc ghép.

Ngày nay, ở Tây Nguyên diện tích cà-phê mít chỉ còn lại rất ít, thay vào đó là những giống cà-phê ghép năng suất cao và phẩm chất tốt. Tuy nhiên, hình ảnh cây cà-phê mít đã trở nên gần gũi thân thuộc với người dân Tây Nguyên, như một biểu tượng của sự dẻo dai, can trường.