Gần 70 án mạng mỗi ngày
Ngày 21-1, Bộ Nội vụ Mexico cho biết, trong năm 2017 lực lượng an ninh nước này đã phải xử lý tổng cộng 25.339 vụ giết người. Đó là mức cao nhất kể từ năm 1997, khi Chính phủ Mexico bắt đầu thống kê các vụ giết người, và so năm 2016 thì đã tăng 25%. Trước đó, một thống kê vào tháng 10-2017 cũng cho thấy trung bình có khoảng 69 vụ giết chóc đã xảy ra mỗi ngày tại Mexico.
Trong nhiều năm nay, Mexico luôn đối mặt tình trạng tội phạm và bạo lực gia tăng nhanh chóng, gây mất ổn định an ninh và trật tự xã hội. Nguyên nhân của tình trạng chủ yếu đến từ việc các băng đảng tội phạm buôn ma túy tranh giành mối làm ăn, địa bàn và các tuyến đường vận chuyển ma túy, vũ khí, người nhập cư bất hợp pháp... Thời gian gần đây, các băng đảng ma túy thường chia thành các nhóm nhỏ, dù vậy, xu hướng tiến công bạo lực của các nhóm lại ngày một tăng. Mới đây nhất, trong ba ngày từ 12 đến 14-1 vừa qua, các vụ thanh toán giữa các nhóm tội phạm ma túy đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 36 người, trong đó có một phóng viên.
Tình trạng bạo lực thảm khốc tại Mexico đã khiến Tổ chức phóng viên không biên giới (RSF) xếp quốc gia Bắc Mỹ này là một trong năm nước nguy hiểm nhất đối với các nhà báo. Trước đó, RSF thống kê chỉ trong năm 2017 có 12 phóng viên trong và ngoài nước bị giết hại tại các bang thường xuyên xảy ra các vụ bạo lực liên quan các băng nhóm tội phạm ở Mexico, như Guerrero, Jalisco, Sinaloa, Chihuahua, Baja California Sur, Veracruz…
Nạn bạo lực tại Mexico trở thành tâm điểm chú ý, đặc biệt là sau khi nước này bị Tổng thống Mỹ Donald Trump cáo buộc là quốc gia khởi nguồn của tội phạm ma túy và mại dâm, dù chính quyền Tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto liên tục phủ nhận cáo buộc. Kể từ chiến dịch tranh cử tổng thống hồi cuối năm 2016, Tổng thống D. Trump tuyên bố sẽ xây bức tường biên giới giữa hai nước để ngăn tội phạm từ Mexico tràn qua biên giới và yêu cầu nước này trả một phần lớn chi phí cho việc xây dựng bức tường.
Reuters cho biết, dù Tổng thống Nieto phủ nhận Mexico là nơi bắt nguồn của tội phạm, tình hình tội phạm ma túy và bạo lực tại đây vẫn khó có thể chối bỏ. So thời điểm 2013, năm đầu tiên ông Nieto cầm quyền, số lượng các vụ giết người đã tăng tới 40%. Đây là nguyên nhân khiến Tổng thống Mexico đối mặt với cuộc chiến vô cùng khó khăn để duy trì vị thế lãnh đạo của đảng cầm quyền Cách mạng thể chế (PRI) cũng như uy tín của chính phủ trước người dân.
Cuộc chiến dai dẳng
Theo The Guardian, không phải bây giờ tình trạng bạo lực mới khiến các nhà chức trách Mexico đau đầu. Từ nhiều năm trước, dù số lượng vụ bạo lực ít hơn so thời điểm hiện tại song đây vẫn là một vấn đề nhức nhối tồn tại qua nhiều đời Tổng thống Mexico. Tháng 12-2006, Tổng thống Mexico khi đó là ông Felipe Calderon quyết tâm trấn áp sự hoành hành của các băng đảng bằng cách phát động một cuộc chiến chống băng đảng quy mô lớn trên toàn quốc. Theo đó, 6.500 binh sĩ đã được cử đến bảo vệ an ninh ở bang Michoacan, nơi cuộc đối đầu giữa những băng đảng khét tiếng diễn ra ác liệt nhất. Hai tháng sau, Chính phủ Mexico cử thêm 20.000 binh sĩ đến khắp các bang trên cả nước.
Thời gian đầu, cuộc chiến chống ma túy của ông Calderon đã cho thấy những tín hiệu tích cực và được người dân ủng hộ. Nhiều tên trùm ma túy đã bị bắt và tống giam. 25 trong số 37 tên đầu sỏ buôn lậu ma tuý bị truy nã gắt gao nhất Mexico đã sa lưới, một số tên bị dẫn độ đến Mỹ. Cùng với đó, hơn 110.000 tấn cocaine bị tiêu hủy, gần 180.000 ha cánh đồng trồng cần sa và thuốc phiện bị dẹp bỏ.
Tuy nhiên, chỉ một thời gian sau, cuộc chiến lại cho thấy những bất cập khiến tình hình ngày một nghiêm trọng hơn. Người dân Mexico cho biết, các cuộc trấn áp của quân đội đã khiến cuộc sống của người dân bị đảo lộn khi liên tục phải nghe tiếng súng mỗi ngày. Không chỉ vậy, việc lực lượng an ninh cố gắng phá các băng đảng tội phạm lớn cũng gây ra tác dụng ngược khi không thể triệt phá tận gốc, mà chỉ khiến các nhóm này chia thành các nhóm nhỏ hơn, sau đó kết bè cánh với các nhóm khác và có những thủ đoạn tinh vi hơn.
Theo CNN, đến thời Tổng thống đương nhiệm Enrique Pena Nieto, tình hình vẫn không được cải thiện. Thậm chí, cảnh tượng thi thể người xuất hiện trên các con phố ở Mexico là chuyện dễ bắt gặp đối với người dân. Những vụ giết người tàn bạo diễn ra thường xuyên. Tại thành phố Tijuana thuộc bang Baja California, sát biên giới Mỹ, mỗi tháng xảy ra trung bình 120 vụ giết người. Những vụ hành quyết các thành viên các băng nhóm đối địch xảy ra như cơm bữa. Nạn bắt cóc để đòi tiền chuộc tràn lan không thể kiểm soát. Thi thể nhiều nạn nhân biến dạng do bị tra tấn, hành quyết và bị vứt bừa bãi trên nhiều con phố. Chiến thắng đáng kể nhất của cuộc chiến chống ma túy dưới thời ông Nieto đến nay được cho là việc bắt giữ trùm ma túy khét tiếng “El Chapo”.
Cuộc chiến chống ma túy ở Mexico càng trở nên khó khăn khi không ít quan chức chính quyền tiếp tay cho tội phạm. Nhiều vụ việc về lực lượng an ninh tại nước này ăn hối lộ của các băng đảng ma túy để đổi lấy việc “nhắm mắt làm ngơ” cho các hành động phạm tội đã bị phanh phui. Trước tình hình đó, Chính phủ Mexico tìm cách thanh lọc hàng ngũ cảnh sát, đưa ra một loạt các biện pháp kiểm soát khắt khe. Hàng trăm cảnh sát viên địa phương và các bang lớn bị đuổi khỏi ngành, nhiều người khác đã bị bắt vì thông đồng với băng đảng ma túy. Nhưng tình hình vẫn chưa được cải thiện. Người cũ đi, người mới đến lại tiếp tục dính líu tham nhũng.
The New York Times cho biết, kể từ năm 2007, Chính phủ Mexico đã tiêu tốn ít nhất 54 tỷ USD để tăng cường an ninh, quốc phòng trên cả nước. Không chỉ vậy, Mỹ cũng đóng góp khoảng 2,5 tỷ USD cho các biện pháp ngăn chặn các băng đảng buôn ma túy ở Mexico để hạn chế tình trạng bạo lực. Tuy nhiên, số tiền này chưa đem lại hiệu quả mà dường như chỉ gây ra các tác dụng ngược.
Nhiều chuyên gia an ninh Mỹ nhận định, việc bắt giữ nhiều thủ lĩnh băng đảng ma túy không làm cho các băng đảng này sụp đổ, mà chỉ tạo ra khoảng trống quyền lực dẫn đến nội chiến trong các phe phái khiến máu tiếp tục đổ. Do đó, trong thời gian tới các nhà chức trách của đất nước Bắc Mỹ này sẽ vẫn phải đau đầu để tìm ra những chính sách và biện pháp hiệu quả hơn để ngăn chặn một cách triệt để tình trạng bạo lực đẫm máu.
