Số học sinh tốt nghiệp phổ thông học nghề tăng 7%
Tại Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023, học sinh Nguyễn Thanh Hằng (Lào Cai) đạt 21 điểm. Không đậu vào Khoa Du lịch - Khách sạn, Trường đại học (ĐH) Kinh tế quốc dân, Hằng đã quyết định lựa chọn học Trường cao đẳng Du lịch Hà Nội. Hằng chia sẻ: “Trong quá trình học THPT, em đã đặt ra nhiều phương án để lựa chọn, nếu không đỗ ĐH em sẽ chọn ngành tương tự nhưng ở hệ cao đẳng. Sau khi học xong, em có thể về quê làm nghề ngay hoặc sau đó học liên thông lên hệ đại học”.
Việc lựa chọn học nghề phổ thông của học sinh trên cả nước đã chuyển dần theo hướng phù hợp với nhu cầu tự thân của học sinh, đáp ứng phần nào nhu cầu của thị trường lao động. Những nghề phổ thông gắn với phát triển kỹ năng sống ngày càng được nhiều học sinh lựa chọn như: Tin học, làm vườn, điện dân dụng, nấu ăn, chăn nuôi... Vấn đề học xong có việc làm ngay, với thu nhập ổn định chính là ưu tiên lựa chọn nghề nghiệp hàng đầu của người lao động.
Bộ GD&ĐT nhận định, việc dạy nghề ở cấp phổ thông thời gian vừa qua đã được đổi mới theo hướng tăng cường hoạt động thực hành, gắn với thực tiễn tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Một số địa phương đã thử nghiệm các mô hình hướng nghiệp và tư vấn chọn nghề cho học sinh THCS, học sinh THPT phù hợp, hiệu quả, góp phần thực hiện tốt công tác phân luồng học sinh.
Theo báo cáo tháng 7/2023 của Bộ GD&ĐT, trên toàn quốc, học sinh vào học THPT chiếm khoảng 74%, còn lại 26% số học sinh được phân luồng (sau bậc THCS). Trong khi đó, mục tiêu được đặt ra trước đó là đến năm 2020 ít nhất 30% số học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp (GDNN) đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp; các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn đạt ít nhất 25%. Năm 2025, ít nhất 40% số học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học tập tại các cơ sở GDNN; địa phương đặc biệt khó khăn đạt ít nhất 30%.
Còn theo số liệu của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) năm 2022, các trường nghề tuyển được gần 2,45 triệu học viên, tăng 500.000 người so với năm 2021 và cao nhất trong 5 năm qua. Năm 2023, tuyển sinh học nghề ước đạt 2.295.000 người, đạt mục tiêu; trong đó, trình độ cao đẳng, trung cấp là 530.000 người; trình độ sơ cấp và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác là 1.765.000 người.
Như vậy, thống kê ở cả hai khối trường cao đẳng trực thuộc Bộ GD&ĐT và Bộ LĐ-TB&XH, lượng học viên theo học nghề và chỉ tiêu tuyển sinh nghề của các trường đều tăng so với giai đoạn trước đó.
Học đi đôi với hành
Theo ông Lê Danh Quang, Trưởng khoa Công nghệ ô-tô, Trường cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội, học nghề đang là xu hướng hiện nay. Phụ huynh, học sinh đã nhận thức đúng hơn về bản chất, mục đích của việc học nghề. Khi tìm hiểu về trường nghề, họ đã có định hướng công việc tương lai cho con em mình.
Thực tế, ở Việt Nam đang đào tạo lệch về cơ cấu nguồn lực lao động. Thị trường lao động đang cần chủ yếu lực lượng lao động đã qua đào tạo nghề. Nguồn nhân lực mà có kỹ năng nghề đang bị thiếu hụt nghiêm trọng, đặc biệt là những ngành kỹ thuật cơ bản như: Cơ khí, chế tạo máy, công nghệ hàn, các ngành nghề nền tảng về công nghiệp đang rất thiếu. Thực tế, hầu hết tất cả sinh viên của các trường nghề đào tạo ngành kỹ thuật cơ bản chưa ra trường cũng đã được các đơn vị tuyển dụng săn đón.
Trong khi đó, học các trường nghề có khá nhiều lợi thế, được Nhà nước có chính sách ưu đãi là giảm 70% học phí cho người học và doanh nghiệp đón lõng “đầu ra” bằng cách xin trả phần còn lại. Các em không chỉ không phải đóng học phí, mà còn có thể được các doanh nghiệp trả lương để các em vừa đi học vừa đi làm.
Đã nhiều năm nay, tình trạng người học tốt nghiệp để rồi thất nghiệp vì thiếu kỹ năng, hoặc doanh nghiệp tuyển nhân sự phải bỏ thêm chi phí ra để đào tạo trước khi sử dụng là một sự lãng phí đối với các doanh nghiệp tuyển dụng lao động. Chính vì vậy, trong những năm gần đây, không ít trường, cơ sở DGNN đã chú trọng đến việc liên kết với doanh nghiệp để đào tạo nghề. Và đây chính là hình thức “đào tạo nghề theo địa chỉ”.
Để đáp ứng được yêu cầu này, các trường, cơ sở GDNN đều cần chú trọng việc “Học đi đôi với hành”, đào tạo kết hợp với lao động sản xuất. Các trường nghề đào tạo từ 60% trở lên là thực hành, bởi vậy các em được thao tác hằng ngày, vừa được học lý thuyết, vừa được thực hành luôn. Tỷ lệ thực hành chiếm phần lớn, hình thành kỹ năng nghề cho người học. Bên cạnh đó, doanh nghiệp liên kết sẽ hướng dẫn việc làm, các kỹ năng cần thiết, đồng thời góp ý cho trường những nội dung cần phải bổ sung vào chương trình giáo dục, đào tạo nghề để đáp ứng yêu cầu công việc của họ.
Ông Trần Minh Hoàng, Giám đốc Công ty HSMart nhìn nhận, doanh nghiệp chú trọng vào đào tạo, xây dựng được lộ trình học tập và thăng tiến rõ ràng cho nhân viên thường có tỷ lệ nhảy việc thấp hơn hẳn. Ngoài ra, doanh nghiệp có chương trình đào tạo bài bản thường sẽ chủ động, ít bị rối loạn khi có sự thay đổi về mặt nhân sự hoặc các yếu tố sản xuất, kinh doanh biến động. Người lao động vững tay nghề sẽ đỡ vất vả cho doanh nghiệp phải tìm kiếm, tuyển dụng lao động thay thế.
Theo ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục GDNN (Bộ LĐ-TB&XH), Chính phủ cần có chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp khi tham gia hoạt động GDNN, chính sách tín dụng, đầu tư đối với cơ sở GDNN và chính sách ưu đãi vay vốn tạo việc làm và khởi nghiệp dành cho học sinh, sinh viên.
Các chuyên gia cho rằng, khi mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng, sinh viên có động lực học tập, rèn luyện hoặc sau khi tốt nghiệp dễ nhận việc sẽ tránh gây lãng phí thời gian, công sức và tiền bạc cho cả người lao động và người sử dụng lao động. Để thu hút tuyển sinh, các trường nghề cũng đã đổi mới chương trình đào tạo, chú trọng và tăng thời gian thực hành để người học được cọ xát thực tế nhiều hơn.
