Thị trường chứng khoán (TTCK) vốn không thiếu “hàng giả”. Hơn chục năm trước, khi TT phi tập trung (OTC) còn giao dịch sôi động, công nghệ sổ cổ đông (CĐ) điện tử chưa phát triển, đã từng xuất hiện việc làm giả sổ CĐ để bán CP cho nhà đầu tư (NĐT). Rồi cũng có trường hợp khách hàng ủy thác tài khoản cho môi giới nhưng không có điều khoản rõ ràng, sau đó môi giới tự ý ký khống các phiếu lệnh giao dịch, chuyển tiền rút tiền liên tục gây thất thoát...
Nhưng đây là lần đầu xảy ra hiện tượng làm giả báo cáo phân tích của một CTCK. Trước tiên, cần thấy rằng khuyến nghị cũng như nội dung trong báo cáo “fake” (giả mạo) này là phi thực tế. Một CP dù tốt cách mấy, và chuyên viên phân tích (analyst) dù lạc quan bao nhiêu thì mức độ khuyến nghị tăng giá cùng lắm cũng chỉ tăng được 30-40% là cao. Phần lớn các NĐT tham gia TTCK hiện nay cũng đều có nhiều kinh nghiệm nên không dễ ăn quả lừa và có lẽ “thủ phạm” cũng biết điều này. Câu hỏi ở đây là tại sao báo cáo phân tích “fake” vẫn có thể xuất hiện một cách ngang nhiên như vậy?
Hãy trở lại giai đoạn 2009-2010, TT xuất hiện một nhân vật là quản lý đại lý nhận lệnh của một CTCK lớn. Nhân vật này thu hút các NĐT nhờ tải lên website cũng như các diễn đàn các bài phân tích CP, và nhận định “hư hư thực thực”. Kèm theo những nhận định công khai, là những thông tin truyền miệng phát ra từ nhân vật này theo kiểu CP này sẽ được đẩy, CP kia được bơm. Sau một thời gian chia sẻ thông tin nửa đúng, nửa sai, thì “chuyên gia” này bắt đầu thực hiện một báo cáo về công ty xây dựng niêm yết trên sàn HoSE theo một phong cách không giống ai. Theo đó, dù giá trị tài sản tính trên CP (BVPS) của công ty này chỉ vài chục nghìn đồng, nhưng báo cáo của “chuyên gia” này lại định giá cao hơn gấp 10-20 lần, lên đến 200.000 - 300.000 đồng/CP và bắt đầu đưa ra các khuyến nghị khi nào CP sẽ tăng lên 200.000 đồng rồi 500.000 đồng/CP, dù khi đó giá CP chỉ mới 80.000 đồng/CP. Nhiều người thấy được điểm phi lý, nhưng lại có kiểu suy luận phi thực tế, chắc CP phải có gì đó nên mới có báo cáo kỳ lạ như vậy, hoặc “sâu xa” hơn là chắc báo cáo này là công cụ để “đánh” CP, vậy nên cứ mua CP rồi tranh thủ bán có lãi.
Câu chuyện giả mạo báo cáo của BSC có nét tương tự khi mà các đối tượng thực hiện đánh vào suy nghĩ “có gì đó” của NĐT. Đây cũng là thời điểm lý tưởng khi thời gian qua PPI là một trong những CP bất động sản “hot”, do giá rẻ, nên rất dễ tăng giá. Với mức giá chưa đến 4.000 đồng/CP, chỉ cần mỗi ngày PPI tăng giá khoảng vài trăm đồng/CP là có thể đạt giá trần, chưa kể mức giá quá rẻ cũng kích thích NĐT “xuống tiền” sở hữu từ vài chục nghìn CP (vài chục triệu đồng), hay thậm chí hàng trăm nghìn CP (vài trăm triệu đồng). Những yếu tố này đã kích thích rất mạnh hoạt động đầu cơ và báo cáo dù là “fake” nhưng giống như một hương vị lạ để tạo ra những nghi ngờ, hư ảo dành cho những người thích mạo hiểm. Nói cách khác, báo cáo giả mạo có thể xem như một chỉ báo cho một giai đoạn đầu cơ bắt đầu xuất hiện và có phần hỗn loạn của một số NĐT, ẩn chứa trong đó rất nhiều rủi ro.
