Thông tin độc hại tràn lan
Thời gian gần đây, nhiều vụ việc liên quan thông tin độc hại trên internet, đặc biệt là các kênh giải trí và mạng xã hội đã bị phát hiện, gây ra những ảnh hưởng lớn đối với người sử dụng trên thế giới và ngay cả tại Việt Nam. Theo Daily Mail, ngày 15-3 vừa qua, trong vụ xả súng kinh hoàng xảy ra tại hai đền thờ Hồi giáo ở thành phố Christchurch (New Zealand) cướp đi sinh mạng của 50 người, có điều đáng chú ý là Brenton Harrison Tarrant, thủ phạm của vụ án, công dân Australia (28 tuổi), đã vừa thực hiện vụ thảm sát vừa phát trực tiếp cảnh y xả súng trên Facebook.
Mặc dù Facebook khẳng định trang mạng này đã “nhanh chóng” gỡ bỏ 1,5 triệu video liên quan vụ tiến công sau khi vụ việc xảy ra, song sau đó, người sử dụng lại thấy đoạn video ghi lại toàn cảnh vụ thảm sát được sao chép và đăng lại một cách “chóng mặt” trên nhiều nền tảng khác như Reddit, Twitter, Youtube... Vụ việc đã khiến mạng xã hội nhiều người sử dụng nhất thế giới bị chỉ trích mạnh mẽ khi không thể kiểm soát và ngăn chặn kịp thời hành vi phát tán các thông tin có nội dung mang tính bạo lực, thù địch.
Trước đó không lâu, video tiêu cực trên Youtube có tên “Thử thách Momo” đã gây ra không ít hoang mang cho cư dân mạng, đặc biệt khi chúng nhắm vào đối tượng trẻ em. Cũng như “thử thách cá voi xanh” xuất hiện năm 2016, “con quái vật Momo” đưa ra những lời chỉ dẫn, dụ dỗ trẻ em làm theo những điều nguy hiểm, như hướng dẫn… tự sát. Kể từ khi xuất hiện trên ứng dụng WhatsApp vào tháng 7-2018, Momo đã lây lan nhanh đến mức không thể kiểm soát trên internet.
Mới đây nhất, tại Việt Nam, một đối tượng có biệt danh Khá “Bảnh” đã thu hút sự quan tâm của nhiều người sử dụng mạng xã hội. Nhân vật này được biết đến với những video với phát ngôn tục tĩu, ngang nhiên dàn hàng ngang trên đường cao tốc chụp ảnh, đăng công khai video trên mạng xã hội, đánh bạc, vác hung khí rượt đuổi, đâm chém nhau trên phố… Đây vốn là các hành vi vi phạm nghiêm trọng pháp luật Việt Nam, thế nhưng những đoạn video, hình ảnh này lại vẫn tồn tại, lưu truyền trên các trang mạng, đặc biệt là tại tài khoản riêng của Khá “Bảnh” trên Youtube. Ngay sau khi người này bị khởi tố, bắt tạm giam, Bộ Thông tin - Truyền thông Việt Nam đã yêu cầu Youtube, Facebook gỡ bỏ kênh và trang của đối tượng.
.jpg.webp) |
Brenton Harrison Tarrant phát trực tiếp cảnh y gây án trên mạng xã hội. Ảnh: AP
Giải pháp nào ngăn chặn?
Với những vụ việc kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng gần đây, các trang mạng xã hội đang vướng phải sự lên án, chỉ trích mạnh mẽ hơn bao giờ hết từ chính phủ và người dân các nước trên thế giới. Hầu hết các ý kiến cho rằng, các trang mạng xã hội đã bất chấp những chuẩn mực văn hóa, giá trị cốt lõi của cộng đồng và sự thật của thông tin để người sử dụng có thể đăng tải thông tin, hình ảnh, video độc hại, từ đó giúp các trang này tăng thêm quảng cáo và thu lợi nhuận nhiều hơn.
Ở vụ việc liên quan Khá “Bảnh” vừa qua, qua một thông báo, Google (công ty sở hữu Youtube) cho biết, công ty này “phải đối mặt với các hành vi tiêu cực” của một số Youtuber (người dùng Youtube) làm tổn hại danh tiếng chung của cộng đồng nhà sáng tạo nội dung trong mắt các nhà quảng cáo, ngành công nghiệp truyền thông, và quan trọng nhất là công chúng. Sau đó Google cam kết thắt chặt các chính sách trên Youtube và sẽ thông tin một cách nhanh chóng, minh bạch hơn. Tuy nhiên, phát ngôn này càng khiến cư dân mạng bức xúc và cho rằng Google đổ lỗi cho Youtuber, bởi trước đó trong quá trình kiểm duyệt, chính các nhà quản lý đã “làm ngơ” với video có nội dung xấu.
Không chỉ vậy, theo ông Guillaume Chaslot, Tiến sĩ về trí tuệ nhân tạo (AI), thành viên nhóm phát triển thuật toán gợi ý video của Youtube giai đoạn 2010 - 2013, không chỉ lỏng lẻo trong quá trình kiểm duyệt thông tin video, thuật toán nội dung của Youtube cũng không ưu tiên sự thật mà chỉ chú trọng nội dung giật gân, câu view (lượt xem). Thử gõ một từ khóa hết sức bình thường vào ô tìm kiếm trên dịch vụ chia sẻ video lớn nhất toàn cầu, thứ người sử dụng tìm thấy sẽ là nội dung liên quan nhưng mang tính tiêu cực, nhảm nhí và không đúng sự thật nhằm mục đích khơi gợi sự tò mò của người sử dụng, từ đó kéo người sử dụng ở lại lâu hơn với nội dung đang phát nhằm tăng thêm quảng cáo.
Trong khi đó, trước các thông tin độc hại tràn lan, đại diện Facebook, Twitter lại tỏ ra bất lực, cho rằng các công ty này không thể nào đủ nhân lực để giám sát, loại trừ nội dung, bình luận tiêu cực trên mạng xã hội. “Công ty mạng xã hội chịu trách nhiệm xử lý thông tin độc hại. Tuy nhiên, loại trừ hoàn toàn tất cả nội dung này là điều không thể. Một phần là vì nhiều người có thể sử dụng hàng chục tài khoản mạng xã hội với chính sách riêng của từng quốc gia. Chúng ta cần những quy định thống nhất khắp thế giới”, nhà đồng sáng lập kiêm Tổng Giám đốc điều hành Facebook Mark Zuckerberg chia sẻ trên The Washington Post. Nhà sáng lập Twitter Jack Dorsey cũng bày tỏ sự đồng tình đối với quan điểm của “ông chủ” Facebook.
Trong khi chờ đợi những quy chế chung về quản lý internet, các nhà chức trách ở nhiều quốc gia trên thế giới đã tự đưa ra các biện pháp để thắt chặt những nội dung được đăng tải trên các mạng xã hội. Ngày 1-4 vừa qua, Singapore đã đệ trình Quốc hội Dự luật Những điều sai trái và thao túng trên mạng. Luật này yêu cầu các công ty mạng xã hội như Facebook, Twitter,… phải có chính sách sửa chữa thông tin sai trái được đăng tải trên các trang của họ đi kèm thông tin gốc, hoặc xóa bỏ nếu cần thiết. Mạng xã hội nào để lọt tin giả, gây hại cho xã hội sẽ đối mặt án phạt cao nhất là 10 năm tù và khoản tiền phạt một triệu USD. Cá nhân đăng tin không thực hiện yêu cầu cải chính thông tin cũng bị án phạt cao nhất là 12 tháng tù và 20.000 USD tiền phạt. Những người chia sẻ thông tin dạng này không bị chịu trách nhiệm hình sự nhưng sẽ bị buộc cải chính hoặc xóa bỏ nội dung xuất bản của mình.
Tiếp đó, ngày 4-4 vừa qua, Quốc hội Australia đã thông qua dự luật mới, trong đó sẽ phạt nặng những người điều hành các doanh nghiệp truyền thông xã hội nếu họ không dỡ bỏ kịp thời các nội dung cực đoan khỏi nền tảng. Theo dự luật, việc không gỡ bỏ nhanh chóng nội dung về khủng bố, giết người, tra tấn, hiếp dâm và bắt cóc sẽ bị coi là hành vi bất hợp pháp. Các nhà cung cấp dịch vụ sẽ bị phạt tới 10% doanh thu toàn cầu hằng năm và các giám đốc điều hành sẽ phải ngồi tù tối đa ba năm.
Sau Singapore và Australia, mới nhất, ngày 8-4, Chính phủ Anh tuyên bố sẽ thiết lập một cơ quan độc lập để ngăn chặn nội dung độc hại bao gồm tin giả mạo, khủng bố, kích động bạo lực, lạm dụng trẻ em... Cơ quan này sẽ giám sát và buộc các công ty mạng xã hội phải công bố báo cáo minh bạch hằng năm thống kê rõ ràng tỷ lệ thông tin độc hại, và cách xử lý. Nếu vi phạm, các công ty mạng xã hội có thể bị phạt lên đến hàng tỷ USD hoặc 4% doanh thu toàn cầu nếu không đáp ứng tiêu chuẩn quản lý mới.
Ngay sau khi những thông tin trên được công bố, các nhà vận động đã bày tỏ sự hưởng ứng, đồng thời khuyến khích các quốc gia trên thế giới có những biện pháp quyết liệt như của Singapore, Australia, Anh. Có thể thấy rằng, phải áp dụng chế tài mạnh tay mới mong ngăn chặn thông tin độc hại, trả lại môi trường thông tin trong sạch trên các trang mạng xã hội cho người sử dụng.
