Tính toán phương án hỗ trợ người lao động, doanh nghiệp

Doanh nghiệp thiếu đơn hàng, người lao động chật vật

Mới đây, tại cuộc họp cung cấp thông tin về tình hình sản xuất, kinh doanh sáu tháng đầu năm và kế hoạch trong năm 2023, ông Cao Hữu Hiếu, Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) cho biết, ngành dệt may Việt Nam trải qua bốn tháng đầu năm trầm lắng với kim ngạch giảm 20% so với cùng kỳ năm 2022, giảm sâu nhất trong số các quốc gia xuất khẩu dệt may.

Theo ông Hiếu, với ngành may, doanh nghiệp chủ yếu chỉ nhận được đơn hàng nhỏ lẻ, manh mún, nhận việc chưa từng làm. Chưa bao giờ những doanh nghiệp có quy mô vài nghìn lao động lại phải nhận đơn hàng 500-1.000 áo jacket, song vẫn phải làm. Hoặc có nhiều đơn hàng, đơn giá “giảm khủng khiếp”, nhiều mã hàng giảm tới 50%. “Trước kia áo sơ-mi 1,7-1,8 USD thì nay chỉ 70-80 cent. Chưa kể những rủi ro như khách chậm trễ giao hàng, tồn kho tăng...”, ông Hiếu nói thêm, tình trạng của dệt may hiện nay là đơn hàng nhỏ lẻ, chi phí gia công thấp, phải nhận các mặt hàng không đúng sở trường.

Doanh thu trong quý I/2023 của toàn tập đoàn này đạt 4.462 tỷ đồng, bằng 25,5% kế hoạch năm; quý II dự kiến doanh thu đạt 4.340 tỷ đồng, đạt 9,5% kế hoạch năm. Lợi nhuận hai quý tương ứng là 118 tỷ đồng và 58 tỷ đồng, giảm so với trước nhưng đại diện Vinatex cho biết, toàn bộ lực lượng lao động là 63.000 nhân công chưa phải nghỉ việc và vẫn duy trì thu nhập 9,2 triệu đồng/người/tháng.

Dù vậy, rất ít doanh nghiệp giữ được mức lương cho người lao động như Vinatex. Chị Nguyễn Thị Oanh, công nhân may ở một nhà máy Nghệ An cho biết, từ cuối năm ngoái không có việc làm, lương của chị giảm hơn phân nửa. Chỉ với mức lương khoảng 2,5-3 triệu đồng mỗi tháng không đủ trang trải cuộc sống và nuôi hai con nhỏ, chị Oanh đã phải nghỉ việc để tìm việc mới. Tuy nhiên, không như tính toán, chị tìm việc ba tháng nay không được vì những khu công nghiệp gần nơi chị ở cũng đang đồng loạt sa thải công nhân. Cuộc sống của ba mẹ con thêm chật vật. Đến nay, thủ tục nhận bảo hiểm xã hội của chị vẫn chưa được giải quyết. Chị Oanh mong muốn được hỗ trợ tiền mặt để trang trải cuộc sống hiện nay.

Dự báo thị trường thời gian tới còn nhiều khó khăn, đại diện Vinatex cho biết, sẽ tập trung vào đẩy mạnh công tác dự báo thị trường, chủ động kế hoạch sản xuất, theo dõi chặt tình hình tài chính, ổn định dòng tiền, ưu tiên giữ lực lượng lao động để sẵn sàng đón cơ hội khi thị trường phục hồi… Song, họ vẫn mong muốn Nhà nước có chính sách hỗ trợ NLĐ.

Đề xuất hỗ trợ tiền mặt cho người lao động

Đại diện BHXH Việt Nam cho biết, họ vừa đề xuất Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) báo cáo cấp thẩm quyền xem xét, quyết định ba chính sách hỗ trợ (từ các quỹ BHXH) trong thời gian tới với tổng số tiền dự kiến hỗ trợ nếu được thông qua khoảng 31,6 nghìn tỷ đồng.

Cụ thể, với chính sách thứ nhất, BHXH Việt Nam đề xuất sử dụng một phần kết dư Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) hỗ trợ bằng tiền mặt với mức chung 1,7 triệu đồng/người. Nếu được thông qua, dự kiến có khoảng 13,5 triệu NLĐ được hưởng, tổng chi tiền hỗ trợ khoảng 23 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, chỉ hỗ trợ NLĐ khối ngoài công lập, đang đóng BHTN, hoặc nghỉ việc trong 5 tháng đầu năm nay (không hỗ trợ với NLĐ khối công lập).

Chính sách thứ hai là cho phép doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh gặp khó khăn được tạm dừng đóng quỹ hưu trí và tử tuất trong sáu tháng. Với điều kiện, các đơn vị này đóng đầy đủ BHXH tới tháng 4/2023, cắt giảm lao động từ 10% trở lên so với cuối năm 2022 (kể cả lao động ngừng, nghỉ việc không lương). Dự kiến hơn 1,2 nghìn đơn vị được hưởng chính sách này, tổng số tiền tạm dừng đóng khoảng 1,7 nghìn tỷ đồng.

Chính sách thứ ba là giảm mức đóng quỹ bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp từ 0,5% quỹ lương tháng hiện hành xuống 0%, áp dụng tới hết năm 2024. Chính sách này áp dụng với tất cả đơn vị sử dụng lao động, trong thời gian giảm đóng các chế độ với NLĐ vẫn theo quy định. Dự kiến số tiền miễn đóng theo chính sách này khoảng 6,9 nghìn tỷ đồng, cho khoảng 490 nghìn đơn vị đang sử dụng hơn 12,5 triệu lao động.

Ông Nguyễn Thế Mạnh, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam nhận định, hiện tại, tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, khó khăn; hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư, tiêu dùng toàn cầu chậm lại… Do đó, rất cần chính sách chia sẻ, hỗ trợ DN phục hồi sản xuất, NLĐ giảm bớt khó khăn qua đó cũng khẳng định vai trò chia sẻ khi rủi ro của các quỹ BHXH.

BHXH Việt Nam tính toán, đến tháng 6/2023, quỹ BHTN còn kết dư hơn 60,6 nghìn tỷ đồng, nếu chính sách hỗ trợ bằng tiền kể trên được thông qua, sau khi chi, tới cuối năm nay quỹ vẫn kết dư hơn 38,9 nghìn tỷ đồng. Với quỹ hưu trí và tử tuất, hiện kết dư hơn 1,01 triệu tỷ đồng, sau khi tạm dừng đóng sáu tháng cho đơn vị sử dụng lao động, tới cuối năm nay kết dư của quỹ này vẫn đạt hơn 1,04 triệu tỷ đồng. Quỹ Bảo hiểm tai nạn LĐ và bệnh nghề nghiệp, hiện kết dư hơn 64,9 nghìn tỷ đồng.

Để đưa ra mức đề xuất trên, lãnh đạo BHXH Việt Nam cho hay: Việc xác định mức hỗ trợ, đối tượng hưởng dựa trên thực tế kết dư, dự báo thu - chi các quỹ BHXH, sau chi hỗ trợ vẫn bảo đảm an toàn, tăng trưởng; theo nguyên tắc đóng - hưởng, chia sẻ, công bằng; hướng tới nhóm khó khăn, cần được hỗ trợ. Do đó, các chính sách lần này sẽ không hỗ trợ đơn vị, NLĐ khối hành chính sự nghiệp, đảng đoàn thể, lực lượng vũ trang, các tổ chức đoàn thể, tổ chức nước ngoài tại Việt Nam.

Đồng tình với giải pháp này, tuy nhiên, chuyên gia Đinh Trọng Thịnh lo lắng, với quy trình và thủ tục hành chính có thể trở thành rào cản với DN, người lao động tiếp cận chính sách. Thực tế thời gian qua cho thấy, cán bộ hành chính đâu đó còn yếu về nghiệp vụ, sợ trách nhiệm, đùn đẩy, trong khi hệ thống giám sát chưa hiệu quả. Ông Thịnh cũng đề xuất, lưu ý đến nhóm gia đình công nhân, lao động phổ thông có con đang đi học, để có hỗ trợ phù hợp, giảm nguy cơ các cháu phải nghỉ học vì bố mẹ mất việc làm, thu nhập giảm.