Tìm vào lịch sử, huyền sử để đặt tên xã mới

Ghép tên còn chưa thấu đáo

Tôi xin lấy vài dẫn chứng các tên làng xã đã đổi cũ thay mới vừa diễn ra ở tỉnh Thái Bình quê tôi và xin tư vấn cùng nhân dân, nhà chức trách các địa phương đôi phương án chọn tên mới cho làng xã, quận huyện trong diện sáp nhập.

Đông Hưng là huyện đợt 1 có nhiều các xã đã sáp nhập, thay tên mới bằng cách chọn từ mỗi xã một tên cũ rồi đem ghép lại. Thường phải từ hai đến ba xã dồn lại thì diện tích và dân số mới đáp ứng được tiêu chuẩn quy định của Nhà nước, do vậy các xã mới đã được tập thành tên gọi từ những cái tên ghép như: 3 xã Đô Lương, An Châu, Liên Giang ghép lại thành tên xã mới Liên An Đô; 3 xã Chương Dương, Hợp Tiến, Phong Châu thì được tên gọi xã Phong Dương Tiến; và 3 xã Đông Quang, Đông Xuân, Đông Động ghép lại thành ra Xuân Quang Động…

Huyện Tiền Hải lại gặp trường hợp ghép/đổi tên mới không từ tên gọi cũ, song nó lại gợi đến cách giải nghĩa khác, đó là tên xã Ái Quốc mới sáp nhập trên cơ sở nhập từ 2 xã Tây Phong và Tây Tiến.

Trường hợp tại huyện Kiến Xương thay tên xã mới lại gợi tới việc trước và sau đều sử dụng danh từ chưa chuẩn xác, tương tự như trên vừa đề cập. Đó là việc sáp nhập 3 xã Đình Phùng, Nam Cao, Thượng Hiền đặt tên mới thành Thống Nhất. Phải chăng 3 tên gọi cũ đều là tên các danh nhân: Nam Cao (nhà văn Nam Cao?), Đình Phùng (nhà cách mạng Phan Đình Phùng?), Thượng Hiền (nhà chí sĩ yêu nước Nguyễn Thượng Hiền?). Tên xã Thống Nhất dù là chữ có nghĩa, song khi đem đặt một cái tên khá chung chung như vậy thay cho các tên tuổi cụ thể của ba bậc danh nhân lịch sử cho thấy chữ “thống nhất” chưa tạo được ấn tượng tương xứng.

Nhìn sâu thêm vào lịch sử huyện Kiến Xương/Tiền Hải ở thế kỷ 20, làng nổi tiếng Trình Phố với 3 thôn Trình Nhất, Trình Nhì, Trình Trung, nơi sinh ra nhiều các danh nhân, tiêu biểu là Bùi Viện, Ngô Quang Bích, Ngô Quang Đoan…(Sau Cách mạng Tháng Tám cũng đã có nhiều cán bộ cao cấp và tướng lĩnh là con dân của mảnh đất này), vậy mà năm 1946 làng cổ Trình Phố đổi tên thành xã An Ninh. Cùng tâm cảnh đó, nhìn sang bên các tỉnh bạn, thấy việc dồn xã thay tên vừa diễn ra ở Nghệ An, tại một xã giàu truyền thống là Quỳnh Đôi và Quỳnh Hậu. Dự định khi sáp nhập sẽ đặt tên thành xã Đôi Hậu, song tên này đưa lên mạng xã hội thì lập tức đã gây ra sóng gió dư luận chê cười phản đối. Nay huyện Quỳnh Lưu đã tìm tên khác là Quỳnh An thay cho tên Đôi Hậu… Hỏi có bao cái tên xã ngô nghê còn kịp thay đổi khi “bút chưa sa…” như tên “Đôi Hậu” ở huyện Quỳnh Lưu?

Nhìn lại để khơi lên niềm tự hào dân tộc

Việc dồn các làng xã, tiến tới cả các quận-huyện, tỉnh-thành phố cho gọn lại, nhằm làm tinh giản bộ máy cán bộ, giảm việc xây dựng các trụ sở và nhiều việc chi tiêu lãng phí khác, là việc rất nên làm. Việc sáp nhập các địa giới hành chính, giảm bớt cơ quan công quyền cùng người hưởng lương, là một việc làm quyết đoán và hợp lý. Vấn đề đặt tên gọi mới cho các làng xã, quận-huyện, tỉnh-thành phố tuy không phải là việc quan trọng hàng đầu, nhưng lại là việc mang ý nghĩa liên quan đến tiểu sử của các công dân, lịch sử cho cả một miền quê hương, đất nước. Do vậy đây là việc mang ý nghĩa văn hóa, tình cảm, tinh thần cộng đồng dân tộc, rất cần phải được làm thấu đáo, cẩn trọng.

Việt Nam vốn là nước đi lên từ văn minh sông, văn hóa làng. Bởi vậy nói tới làng xã là nói tới cảnh sông nước, cánh đồng lúa, hình ảnh sân đình, bến nước, cây đa với bao huyền sử về dân tộc Lạc Hồng, cha Rồng mẹ Tiên... Trong thời điểm lịch sử này, khi sắp xếp lại các làng xã, quận, huyện, tỉnh, thành phố cho gọn, nên khơi dậy tình cảm dân tộc vô cùng thiêng quý trong lòng mỗi con dân, thông qua việc đặt lại các tên làng xã gợi tình cảm giống nòi, đó là các danh từ, tên gọi, ví như: tỉnh Văn Lang, thành Âu Lạc, quận Phong Châu, huyện Lạc Hồng, xã Lạc Việt, phường An Dân…; và tiếp nữa những cái tên: Lạc Dân, Lạc Điền, Lạc Hầu, Lạc Tướng, Âu Cơ, Âu Lâu, An Lạc, An Cư, An Bình, An Hòa, An Hiếu, An Thái, An Giang, An Vui, An Sơn, An Lâm, An Hải, An Hưng, Việt Hồng, Việt Tiến, Việt Tân, Việt Thái, Việt Hoa, Việt Chăm, Việt Chàm, Việt Mường, Việt Tày, Việt Ê Đê, Việt Ba Na, Việt Gia Rai, Việt Cơ Ho… Rồi Trương Chi, Mỵ Nương, Thục Nương, Châu Phong, An Tiêm, Tiên Dung, Chử Đồng Tử… Rồi Tốt Động, Ninh Kiều, Hồng Hà, Trà Lý, Trà Bồng, Trà Khúc, Hồng Hà, Cửu Long… Còn vô vàn tên các địa danh, tên sông tên núi, tên các trận chiến thắng trong suốt mấy nghìn năm chống giặc giữ nước. Toàn những tên hay, tên đẹp, thiêng liêng cao quý vô cùng!

Những cái tên mang hồn thiêng sông núi nghìn năm, xin được vang lên trong kỷ nguyên vươn mình chấn hưng đất nước.